Jaarverslag

Een jaarverslag is een overzicht van wat er in het betreffende jaar in een organisatie is gebeurd, al dan niet met een financiële verantwoording. In de sociale sector geeft een jaarverslag vaak een beeld van de werkmethoden, het soort cliënten, de personeelsformatie en de doelstellingen van de organisatie. Ook stichtingen (Nederland) of (sommige) VZW's (Vlaanderen) zijn verplicht tot het opmaken van een jaarverslag.

Bij een kleine vereniging kan met enkele pagina's volstaan worden; bij grote ondernemingen zijn het lijvige boekwerken.

Boek 2 van het Nederlandse Burgerlijk Wetboek gebruikt sinds 2015 de term bestuursverslag. Er wordt onderscheid gemaakt tussen de jaarrekening en het bestuursverslag. De eerste is het financiële gedeelte, met in elk geval de balans en de winst- en verliesrekening met een toelichting; het tweede is een beschrijving van de gang van zaken in het boekjaar, met andere informatie. Verder is het in bepaalde gevallen verplicht dat een accountantsverklaring met betrekking tot de jaarrekening wordt opgenomen. Bij bestuursverslagen van grotere organisaties is meestal een kasstroomoverzicht toegevoegd.

In het spraakgebruik pleegt echter de term "jaarverslag" als aanduiding voor het gehele boekwerk te worden gehanteerd en wordt het puur financiële deel met "jaarrekening" aangeduid.

Verantwoording

Hoewel het publiceren van een jaarverslag vooral wordt geassocieerd met een privaatrechtelijke rechtspersoon, is het gebruikelijk dat ook (semi-)publiekrechtelijke rechtspersonen een jaarverslag publiceren. In dergelijke verslagen zal vaak meer aandacht besteed worden aan een verantwoording omtrent de wijze waarop die rechtspersoon zich van zijn publieke taak heeft gekweten.

Aan al deze stukken worden op diverse niveaus eisen gesteld. De meest algemene eis is dat ze "moeten kloppen". De wet formuleert dit in termen als:

"De jaarrekening geeft volgens normen die in het maatschappelijk verkeer als aanvaardbaar worden beschouwd een zodanig inzicht dat een verantwoord oordeel kan worden gevormd omtrent het vermogen en het resultaat, alsmede voor zover de aard van een jaarrekening dat toelaat, omtrent de solvabiliteit en liquiditeit van de rechtspersoon." - (Art. 2:362 lid 1 BW)

"Het bestuursverslag geeft een getrouw beeld omtrent de toestand op de balansdatum en de gang van zaken gedurende het boekjaar van de rechtspersoon […]." (Art. 2:391 lid 1 BW)

Deze passages zijn van toepassing op "zwaardere" rechtspersonen. Dat betekent overigens niet dat het bestuur van een kleine vereniging niet verplicht zou zijn om ervoor te zorgen dat de jaarstukken kloppen. Dit uitgangspunt wordt elders in de wet verder uitgewerkt, evenwel met instandhouding van het uitgangspunt van "duidelijkheid": Art. 2:362 lid 4 zegt (vrij vertaald) dat als het voor dat inzicht nodig is, van de wettelijke voorschriften moet worden afgeweken, uiteraard met vermelding dat, hoe en waarom dat gedaan is. Dit wordt substance over form genoemd. In enkele tientallen bepalingen worden voorschriften gegeven voor de opstelling van de jaarrekening.

De vraag wat verstaan moet worden onder de "normen die in het maatschappelijk verkeer als aanvaardbaar worden beschouwd", wordt meestal beantwoord aan de hand van de "accounting standards". Deze term is te omschrijven als "de geformaliseerde set afspraken volgens welke accountants een financiële verantwoording dient te worden opgesteld". In de praktijk plegen deze regels vrijwel de status van wet te hebben. Een registeraccountant (RA) of accountant-administratieconsulent (AA) (in België: bedrijfsrevisor) voegt aan een jaarrekening een accountantsverklaring toe die normaliter inhoudt, enigszins geparafraseerd, dat de jaarrekening, met inachtneming van de van toepassing zijnde maatstaven, correct is opgesteld en dat de cijfers, voor zover hij heeft kunnen vaststellen, getrouw (juist én volledig) zijn. De juistheid geldt in principe voor activa en kosten, volledigheid voor passiva en opbrengsten. Bij twijfel kan hij echter, op een of meer onderdelen, een verklaring van oordeelsonthouding afgeven. In sommige situaties kan hij een afkeurende verklaring omtrent gedeelten van of de gehele jaarrekening afgeven. Een dergelijke afkeurende verklaring komt weinig voor: meestal zal het bedrijf zijn cijfers aanpassen, waardoor er alsnog en goedkeurende verklaring kan worden gegeven.

Het maatschappelijk belang dat aan de correctheid van bestuursverslagen gehecht wordt, is groot. Beleggers, bankiers, leveranciers en andere betrokkenen moeten erop kunnen vertrouwen dat de gepubliceerde cijfers juist en volledig zijn en een realistisch beeld geven. Hierbij moet evenwel bedacht worden dat de "hardheid" van sommige cijfers toch een element van subjectiviteit kent: bijvoorbeeld een octrooi of het recht op een handelsmerk kan een duidelijke waarde hebben voor een onderneming, maar over de hoogte ervan kan verschillend gedacht worden.

Een andere balanspost die soms voor twijfel vatbaar kan zijn, is de waarde van geactiveerde goodwill. Dit is het bedrag dat bij een overname wordt betaald boven de boekwaarde van de activa van de overgenomen onderneming. Hier kunnen soms aanmerkelijke bedragen mee gemoeid zijn, doch indien die overname geen succes blijkt te zijn, zijn soms forse afwaarderingen noodzakelijk.

Normen en wetgeving

Hoewel verreweg de meeste gepubliceerde bestuursverslagen correct zijn, hebben zich in de afgelopen jaren toch een aantal schandalen voorgedaan (Enron, Worldcom, Ahold), waarbij ondernemingen reeds gepubliceerde jaarrekeningen moesten herzien en waarbij de later gepubliceerde versie (duidelijk) ongunstiger was. Dit leidde tot groot ongenoegen onder aandeelhouders en in enkele gevallen zelfs tot de ondergang van de onderneming. In een reactie hierop is op een aantal punten de wet- en regelgeving voor de verslaglegging aangepast. Sinds 1 januari 2005 moeten de Europese beursgenoteerde bedrijven voldoen aan de IFRS-normen, de International Financial Reporting Standards, voorheen de International Accounting Standards (IAS). Deze standaard is opgesteld door de International Accounting Standards Board. Doel is meer financiële transparantie, een meer gedetailleerde verslaglegging en uniformering van de internationale verslaggevingsregels. Voor de Nederlandse bedrijven is IFRS de opvolger van de Algemeen aanvaarde boekhoudprincipes (GAAP), of beter, van NL-GAAP.

Daarnaast geldt voor de bedrijven die ook actief zijn in de Verenigde Staten dat deze moeten voldoen aan extra controle-eisen, zoals in de VS vastgelegd in de Sarbanes-Oxley wetgeving (SOX). Met name paragraaf 404 hierin is berucht: daarin wordt geëist dat de financiële verslaglegging extra gecontroleerd wordt. Dus niet alleen de verslaglegging zelf (inclusief accountantscontrole), maar ook de interne controle daarop (óók inclusief accountantscontrole) wordt gereguleerd.

Behalve het financiële bestuursverslag is het niet ongebruikelijk dat grotere rechtspersonen tevens een sociaal jaarverslag en/of een milieu-jaarverslag publiceren, waarin nader ingegaan wordt op het sociale beleid en het milieubeleid.

Externe links

• Gratis informatie inzake de wet- en regelgeving van het jaarverslag
• Gratis jaarverslagen van alle Nederlandse beursgenoteerde organisaties, overheden, goede doelen/NGO's en buitenlandse beursgenoteerde organisaties
• Gratis jaarverslagen van alle Nederlandse beursgenoteerde organisaties
• Overzicht van milieu-, sociale en duurzaamheidsverslagen jaarverslagen van Nederlandse en Vlaamse bedrijven.