Internationaal Museum voor Familiegeschiedenis

Internationaal Museum voor Familiegeschiedenis
De voorkant van het Familiemuseum 2016
De voorkant van het Familiemuseum 2016
Opgericht	16 Mei 2014
Locatie	Breusterstraat 27, 6245EH, Eijsden Eijsden, Netherlands
Type	International museum Art museum History museum
Personen
Directeur	L. A. F. (Leo) Barjesteh van Waalwijk van Doorn
Conservator	Mr. F.M. (Fabian) Zwart (technisch directeur)
Overig
Architect	uit de school van P.J.H. Cuypers
Website	http://museum.ursulinenconvent.com/index.php

Het Internationaal Museum voor Familiegeschiedenis (kortweg "Het Familiemuseum"), ook bekend onder de naam Museum Het Ursulinenconvent, is sinds september 2013 gevestigd in het oude Ursulinenklooster in Eijsden in Nederlands Limburg.

Het is het eerste museum in de wereld dat geheel gewijd is aan familiegeschiedenis en wordt gedreven door (zo'n 40) vrijwilligers.

Het museum gaat in het kort over de menselijke identiteit en de rol van 'de familie' daarin. Die identiteit en rol worden in het museum op verschillende manieren benaderd. Er is daarbij o.a. aandacht voor familiecultuur en familietradities, DNA, de Nederlandse wetenschapper Eugène Dubois, die in een tegenover het museum gelegen huis is geboren, Karel de Grote, heraldiek. Het museum beschikt over een groeiende collectie voorwerpen die de geschiedenis van genealogie en heraldiek belichten. Een deel van de voorwerpen is in bruikleen van het Centraal Bureau voor Genealogie.

Het Familiemuseum vormt samen met een congrescentrum en het Culinair Historisch Centrum voor Zuid-Limburg het Museum Het Ursulinenconvent. In het museum is tevens de VVV gevestigd. Het Culinair Historisch Centrum voor Zuid-Limburg herbergt o.a. een kaasmakerij en een brouwerij onder de naam Breuster Brouwers.

Het museum won in januari 2015 de VVV Zuid-Limburg innovatieprijs.

Geschiedenis

1849-1973: Klooster en pensionaat der Ursulinen

Bestand:Tinnen bord familiewapen in het Internationaal Museum voor Familiegeschiedenis.jpg

Tinnen bord familiewapen in het museum

In 1849 vestigden de zusters Ursulinen zich in het klooster te Eijsden. In 1855 werd een meisjesschool gebouwd en het jaar daarop werd een pensionaat aan het klooster verbonden, waarvoor enkele uitbreidingen werden uitgevoerd. In 1881 verrees de westvleugel ten behoeve van de lagere Mariaschool en dit deel werd in 1906 verhoogd. Aan de oostzijde werd in 1892 een neogotische kapel gebouwd naar ontwerp van de architect J. Jorna. De Mariale cultus kreeg een nieuwe stimulans toen in 1880 een grot van O.L.V. van Lourdes werd gebouwd in de Engelse tuin van het klooster. In 1878 kregen de zusters een eigen kerkhof. De nadruk lag op de talenkennis: Frans, Engels en Duits, terwijl ruime aandacht werd besteed aan allerlei vormen van handwerk. De creatieve vorming werd evenmin vergeten. Men leerde kalligrafie, tekenen, toneelspelen, zang en muziek. Op de binnenplaats werden speciale kamertjes voor pianolessen gebouwd. De talloze feesten en jubilea boden voldoende gelegenheid ieders talenten aan bod te laten komen. De juffrouwen moesten immers leren hun weg te vinden in de society-kringen van die tijd, dus was er ook een speciale cursus etiquette of wellevendheid, die in later tijd ook door de oudere meisjes uit het dorp mocht worden gevolgd.

De school uit 1855 werd in de periode 1892-1899 in fasen vervangen door het huidige hoofdgebouw, dat werd uitgevoerd naar het ontwerp van Johannes Kayser. Het pand is drie verdiepingen hoog en uitgevoerd in een rijke neorenaissance-stijl met hoek- en middenrisalieten. Pierre Cuypers ontwierp in 1899 een voorgevel voor dit klooster. In deze jaren, waarin het internaat tot ver over de landsgrenzen bekend is, staat de internaat- en onderwijsfunctie hoog bovenaan en waar de neo-gotische kapel staat voor de goed-katholieke opvoeding, staat het wereldse hoofdgebouw voor de wijd en zijd bekende kwaliteit van het all-round onderwijs. Dat de zusters Ursulinen de opdracht voor de bouw van de nieuwe voorgevel aan Cuypers geven is tekenend voor de situatie.

In 1902 werd de Ierse boerendochter Katy Brophy als pensionaire ingeschreven in het klooster te Eijsden. In de Ursulinenkamer in het museum is de metalen reiskoffer te zien waarmee zij van Ierland naar Nederland is gereisd. Zij trad in 1905 toe tot de Orde der Ursulinen en kreeg de kloosternaam Mère Angelique. Met haar goede talenkennis kreeg zij in het klooster de taak als portierster en kon zo de ouders van de internationale leerlingen vaak in de eigen taal ontvangen. Ook schilderde zij redelijk verdienstelijk. In het museum getuigen een schilderij van een voorlezende non (Angela de Merici) en een kamerscherm, dat oorspronkelijk in de ziekenzaal van het klooster heeft gestaan, daarvan. Onlangs werd in het landelijk archief van de Ursulinen een manuscript gevonden waarin ze haar ervaringen gedurende de Tweede Wereldoorlog in het Engels beschrijft onder de naam Sister Angelic Brophy. De internering in Kamp Schoorl (NH) vanwege haar Brits paspoort, maar ook de door de Duitse overheersers verplichte evacuatie van alle inwoners van Eijsden naar het oosten,worden door haar beschreven. Ondanks dat zij een groot deel van haar leven doorbracht in de beslotenheid van het Ursulinenklooster tonen haar ‘War Experiences’ ons hoe zij gedetailleerd op de hoogte was de internationale ontwikkelingen. Bekend is dat haar lange tijd internationale kranten werden gebracht, zowel vanuit de Zinkwitfabriek als vanuit het kasteel te Eijsden. Deze documenten zijn - belangeloos - vertaald, bewerkt en uitgegeven onder de naam ‘Oorlogservaringen van Zuster Angelic Brophy’.

Bestand:Oude Kloostergang, Internationaal Museum voor Familiegeschiedenis.jpg

Oude Kloostergang, Internationaal Museum voor Familiegeschiedenis

1973-2013: Het kloostergebouw als raadhuis

Op 29 juni 1973 nam de Eijsdense bevolking afscheid van de zusters Ursulinen. Zuster Walthera, de overste, bleef als enige achter om de lopende zaken af te handelen. Aanvankelijk wilde het gemeentebestuur het klooster met alle bijgebouwen laten slopen en een nieuwe bestemming zoeken voor het terrein. Echter, op 15 augustus 1975 nam de minister van Ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk het besluit het hoofdgebouw en het park van het Ursulinencomplex op de Monumentenlijst te plaatsen. In de periode 1982-1984 werd het omgebouwd tot raadhuis onder leiding van architect P. Satijn.

Toen het gemeentehuis verhuisde naar een nieuwe locatie, werd er gevreesd dat het Ursulinenklooster in verval zou raken of zelfs gesloopt zou worden. Een aantal plannen, onder andere voor een ombouw tot hotel of luxe appartementen, werd bekritiseerd.

Na een vergadering op dinsdag 18 december 2012, stemde de gemeenteraad van Eijsden-Margraten vrijwel unaniem voor het besluit om het gebouw om te dopen tot een museum voor familiegeschiedenis.

Het ontstaan van het museum

Bestand:Reeks portretten in de Jaap van Waning Rooms, Internationaal Museum voor Familiegeschiedenis, Eijsden.jpg

Reeks portretten in de Jaap van Waning Rooms

Op zaterdag 14 september 2013 droeg wethouder Gerry Jacobs van de gemeente Eijsden-Margraten de sleutels van het voormalige klooster in Eijsden over aan de initiatiefnemers van het museum.

"Het voorstel van Barjesteh, die zich veertig jaar had verdiept in het fenomeen familiegeschiedenis, werd zo goed ontvangen dat hij zijn museum in het klooster mocht onderbrengen. “Een perfecte plek”, zegt hij, “niet alleen vanwege de architectuur, de indrukwekkende gevel – uit de school van Pierre Cuypers – en de gebrandschilderde ramen, maar ook vanwege de centrale locatie”. Centraal gelegen tussen het Duitse Aken, het Belgische Luik en het Nederlandse Maastricht. De ambitie om het museum internationaal op de kaart te zetten, leverde hem in 2014 de Innovatieprijs van VVV Zuid-Limburg op."

Een tentoonstelling gebaseerd op familiegeschiedenis in het Jenevermuseum te Schiedam (De Rijkdom van de Stad september 2010-maart 2011), ingericht naar aanleiding van de publicatie van het boek Honderd Schiedamse Families van 1795 tot 1940, vormde de directe aanleiding tot het overwegen een museum op te richten met familiegeschiedenis als leidend thema.

“Het idee ontstond toevallig”, zegt Barjesteh. Na de realisatie van (de hierboven genoemde) tentoonstelling over honderd families in Schiedam merkte hij dat bruikleengevers zich zorgen maakten over hun collecties. Zij wilden niet dat ze in de archieven of depots van musea zouden belanden, maar dat ze zichtbaar zouden blijven voor het publiek.

Bestand:Gevel op binnenplaats - Eijsden - 20072880 - RCE.jpg

De kapel in de jaren '70, gezien vanuit de huidige museumtuin.

“De zoektocht naar mogelijke locaties waar zij hun verzamelingen konden onderbrengen, deed mij beseffen dat er nog geen museum was dat zich uitsluitend op familiegeschiedenissen richt. Daar zag ik een mogelijkheid.”

2013-heden: Bijzondere momenten in de museumgeschiedenis

Huub Schepers (1945-2016) was de zoon van een vrouw uit Limburg en een zwarte bevrijder. Kort voor zijn dood ontmoette hij voor het eerst mensen als hij. Op 18 december 2015 ontmoette hij in het Familiemuseum voor het eerste andere bevrijdingskinderen van zwarte soldaten. Schepers genoot zichtbaar van dit samenzijn.„Ik heb eindelijk broers en zussen”, zei hij na afloop. Deze gebeurtenis maakte zo'n indruk op hem, dat toen hij korte tijd later overleed, de familie vroeg of de uitvaart plaats kon vinden in de museumkapel.

Vaste Expositie en Collectie

Het Familiemuseum toont naast de vaste tentoonstelling kleinere wisseltentoonstellingen. De vaste tentoonstelling behelst onderwerpen als de oorsprong van de mens, DNA-onderzoek, het leven en werk van Eugène Dubois, de spreiding van de mens over de wereld, stammencultuur, heraldiek, familie-, erf en naamrecht, cultuur van het leven, Karel de Grote (met een 22 meter lange muur met afstammingslijnen),

Bestand:DNA plein in het Internationaal Museum voor Familiegeschiedenis, Eijsden.jpg

De wachter van het DNA plein; op de achtergrond een galerie met informatie over de Perzische Kadjaren dynastie.

genealogie, portreticonografie, de Ursulinen, en het werkend leven van onze voorouders. In de tuin is de Dubois Apothekerstuin gevestigd en wordt een 'Karel de Grote Tuin' aangelegd met veel aandacht voor nuttige gewassen uit het verleden. Het continent waar de mens is ontstaan, Afrika, krijgt speciale aandacht in het museum, dat over een collectie van enkele honderden Afrikaanse objecten beschikt.

Apotheek

In het museum is ook een oorspronkelijk uit Gulpen afkomstige apotheekinterieur te bezichtigen om meer te weten te komen over de farmacie in de negentiende eeuw. De eerste eigenaar Johannes Hubertus Josef Petrus (Jan Pieter) Hupperetz (1844-1885), die in Luik farmacie gestudeerd had, werkte waarschijnlijk samen met de eveneens in Gulpen gevestigde Kaspar(us) Joseph Hubert Smeets (1831-1878) van wiens firma K. Smeets, nog een medicijnflesje met etiket van rond 1870 te zien is.

Bestand:Eugene Dubois & Anna Lojenga 1887.jpg

Eugène Dubois met zijn vrouw Anna Lojenga in 1887, vlak voor hun reis naar Nederlands-Indië.. Dubois vervult een hoofdrol in de vaste expositie van het museum.

Na het overlijden van Jan Pieter Hupperetz werd de apotheek enige jaren waargenomen door diens weduwe. Na het afronden van zijn studie nam zoon Mathias Louis Emile (Emile) Hupperetz (1871-1957) de apotheek over. Emile was ook burgemeester van Gulpen. In 1949 werd de apotheek overgedaan aan J.H.A. (Jean) Cornips en in 1953 ging de apotheek over op Gerard Jozef Petrus Maria Hundscheid. In 1962 maakte het oude interieur plaats voor een modern interieur. Het oude interieur werd geschonken aan Museum Land van Valkenburg en vervolgens in bruikleen gegeven aan Museum het Ursulinenconvent.

Wisseltentoonstellingen en terugkerende evenementen

In mei 2015 gaf Olga Majeau een lezing over 'Een schitterend isolement' in het Familiemuseum in Eijsden. De korte film 'Zielsverwant' van documentairemaker Marjolein Stoop werd vertoond. Stoop volgde Majeau bij een klein stuk van haar zoektocht in Boedapest. De lezing en de film vormden het startpunt van een tentoonstelling van objecten en documenten uit haar boek, die op de eerste etage van het museum te bezichtigen valt.

Maand van de Romantiek

Het museum heeft de maand september uitgeroepen tot Maand van de Romantiek, waarin stil wordt gestaan bij de Romantiek (stroming) en met name de negentiende eeuw; een eeuw waarbij grote groepen in de samenleving bewust werden van hun familiegeschiedenis. Gedurende deze maand zijn er naast exposities ook iedere week o.a. lezingen, proeverijen en concerten die in het teken van de Romantiek staan. De maand wordt afgesloten met een Bal Masqué.

Bestand:Museumnacht in het Ursulinenklooster Eijsden.jpg

Museumnacht in het Karel de Grote Paviljoen

PAM en MArtAA

Rond het eerste weekend van juni vinden in het museum jaarlijks gelijktijdig twee evenementen plaats: de Persian Art Market (PAM) en Making Art with Argentine Artists (MArtAA). Deze evenementen bestaan uit ontmoetingen tussen internationale kunstenaars, het museumpubliek, lokaal kunstonderwijs, afgesloten met een verkoopexpositie. Beide evenementen hebben een gezamenlijk goed doel geadopteerd: het erfgoed en de leefomgeving van de Wichita (volk). Aan dit Inheemse volk uit Noord-Argentiniê wordt in het museum regelmatig aandacht besteed.

Prijs

Het museum won in januari 2015 de VVV Zuid-Limburg innovatieprijs. Na de voorrondes, waar een voorselectie en een publieksstemming deel van uitmaakten, koos de vakjury voor het Internationaal Museum voor de Familiegeschiedenis in Eijsden. De jury koos het museum vanwege concept en de inbedding in de omgeving.

Restaurant en museumwinkel

In het Ursulinenconvent is museumcafé De Ursulinen en het proeflokaal der Breuster Brouwers gevestigd. De museumwinkel beschikt over een boekafdeling met veel genealogische publicaties.

Referenties

50°46′44″N, 5°42′25″E