Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Integrated Services Digital Network
Integrated Services Digital Network (ISDN) is een vorm van digitale telefonie. Het is de opvolger van het analoge POTS. Met ISDN kunnen over een koperen tweedraadsverbinding op wijkniveau meer gegevens worden getransporteerd dan doorgaans met POTS (Plain Old Telephony System) (soms ook wel foutief PSTN genoemd) mogelijk is. ISDN wordt ook wel Annex-B telefonie genoemd.
De Engelse betekenis staat grofweg voor 'dienstintegrerend digitaal netwerk'. Dat betekent dat men niet voor iedere dienst een eigen net nodig heeft maar dat het net in staat is verschillende diensten af te handelen. Over hetzelfde netwerk kunnen niet alleen telefoongesprekken maar ook video- en datadiensten (Teletex, Datex, Telefax, Telemetrie, ...) gevoerd worden. Omdat ISDN in tegenstelling tot een analoge aansluiting de data digitaal over de lijn stuurt, kan de capaciteit van de leiding beter benut worden.
Een ISDN verbinding is opgebouwd uit kanalen: één of meerdere B-kanalen (Bearer=drager) en één D-kanaal (Data). Het D-kanaal wordt gebruikt voor de signalering van inkomende en uitgaande oproepen (zoals het kiezen van een nummer of het laten rinkelen van een aangesloten telefoontoestel). Voor de daadwerkelijke verbinding, zoals spraak of (fax-)gegevens wordt gebruik gemaakt van de B-kanalen. ISDN-lijnen met 2 B-kanalen worden ook wel aangeduid met "2B+D". ISDN-aansluitingen met 30 B-kanalen worden ook wel aangeduid met "30B+D".
Iedere lidstaat van de Europese Unie beschikt over een ISDN-telecommunicatieinfrastructuur; zo is in België en Nederland ISDN landelijk leverbaar. ISDN geniet een relatief grote populariteit in Nederland, waar ISDN zo'n 20% van de aansluitingen uitmaakt. In België is het aantal ISDN-aansluitingen bij particulieren wegens een ongunstige prijsstelling wat laag gebleven, maar is het bij zakelijke klanten wel populair, waardoor het totaal aandeel van ISDN-lijnen zo'n 17% is. Het grootste aantal ISDN-aansluitingen vindt men in Duitsland, waar ISDN ongeveer een derde van het aantal aansluitingen uitmaakt. Dit is ook zo'n een derde van het aantal aansluitingen wereldwijd.
Algemeen
Het belangrijkste onderscheid van ISDN ten opzichte van een analoge aansluiting is de digitale signaaloverdracht van centrale tot aan de telefoon. Hierdoor is het mogelijk over een enkele aansluiting meerdere telefoniekanalen aan te bieden. Een ISDN-2-aansluiting staan twee kanalen ter beschikking, die volledig onafhankelijk van elkaar voor telefoongesprekken, fax of dataoverdracht gebruikt kunnen worden; men kan bijvoorbeeld tegelijk telefoneren en op internet surfen.
De NT1
Het ISDN signaal komt bij de klant binnen op de IS/RA en wordt afgewerkt op een NT1 (Network Termination Unit). In het begin werd deze NT1 alleen door de monteur van KPN geplaatst, later konden telecominstallateurs en weer later de klant zelf deze NT1 plaatsen. In België wordt de NT1 altijd geplaatst door Belgacom.
Zonder NT1 is er geen ISDN mogelijk, aangezien deze een soort afsluitweerstand is. Het is ook de taak van de NT1 om het inkomende paar (2 draads) om te zetten naar 2 paar (4-draads) waarvan dan een paar om te zenden (Transmit TX) en een paar om te ontvangen (Receive RX). De lijn tot de NT1 wordt ook wel de Y-bus genoemd (2-draads). Op de NT1 zitten twee aansluitingen. Op deze aansluitingen kan ISDN-apparatuur worden aangesloten. Dit kan een telefoon, fax, modem of een PABX (telefooncentrale) zijn. Deze aansluitingen worden de S0-bus genoemd (4-draads). Bovenstaande geldt niet voor ISDN-30: in dat geval wordt een ander apparaat geplaatst welke zorgt voor de 2Mb verbinding. Functie en werking is wat anders dan die van de NT1
Meer telefoonnummers
Bij ISDN is er een scheiding tussen de lijn en het telefoonnummer. Per ISDN2-aansluiting kunnen maximaal 8 nummers worden toegewezen. Deze telefoonnummers worden Multiple Subscriber Number, MSN's genoemd en worden niet aan lijnen toegewezen, maar aan aangesloten randapparatuur, zoals telefoons of andere gebruiksapparaten. Het gevolg is dat bijvoorbeeld twee telefoontoestellen hetzelfde nummer kunnen hebben, waarbij ze beide rinkelen als op het betreffende nummer gebeld wordt. Indien één van de telefoons in gesprek is, is de tweede lijn nog steeds vrij en kan op hetzelfde telefoonnummer een ander gesprek binnen komen, waarna de andere telefoon rinkelt. Een telefoontoestel kan ook meerdere telefoonnummers hebben, waardoor de telefoon rinkelt als op één van de betreffende nummers een gespreksoproep binnenkomt. Ook maakt ISDN onderscheid in diensten. Als bijvoorbeeld een computer en een telefoontoestel hetzelfde telefoonnummer hebben en de computer wordt van buitenaf door een andere computer gebeld, dan zal de telefoon niet rinkelen omdat deze geen datadienst ondersteunt. Indien een spraakoproep binnenkomt, zal de computer deze alleen beantwoorden als deze is ingesteld om ook spraakoproepen te beantwoorden (bijvoorbeeld als er een programma is geïnstalleerd dat als antwoordapparaat werkt).
Hogere kwaliteit
De digitale techniek maakt talrijke kwaliteitsverbeteringen ten opzichte van de analoge techniek mogelijk: De signalen kunnen, indien een gesprek alleen maar over digitale lijnen getransporteerd wordt, verliesvrij overgedragen worden. Bij analoge overdracht wordt het signaal slechts versterkt, niet geregenereerd. Dat betekent dat niet alleen het daadwerkelijke spraaksignaal wordt versterkt, maar ook ruis. Hoe langer een verbindingslijn is, hoe kleiner de signaal-ruisverhouding en daarmee de geluidskwaliteit bij een analoge lijn wordt. De geluidskwaliteit van digitale verbindingen is daardoor beduidend beter. Bovendien is gegevensoverdracht sneller doordat het niet nodig is een modem in te zetten die de gegevens omzet in analoge signalen, maar de gegevens direct in digitale vorm over het telefoonnet getransporteerd worden. Met ISDN wordt een verbinding aanzienlijk sneller opgebouwd dan met POTS. Dit kan een groot voordeel zijn bij toepassingen met een automatische verbindingsopbouw, zoals bij een dialup-Internetverbinding met een modem.
Om analoge apparatuur zoals telefoons, faxen, antwoordapparaten of modems op een ISDN-aansluiting aan te sluiten heeft men een A/B-adapter nodig, ook wel terminaladapter (afgekort TA) genoemd. Een voorbeeld hiervan is de Quattrovox, die werkt als een soort huistelefooncentrale voor analoge telefoons, maar is aangesloten op een ISDN-lijn.
Varianten
| Type | D | snelheid | B | snelheid |
|---|---|---|---|---|
| ISDN-1 | 1 | 16 kbit/s | 1 | 64 kbit/s |
| ISDN-2 | 1 | 16 kbit/s | 2 | 64 kbit/s |
| ISDN-30 | 1 | 64 kbit/s | 30 | 64 kbit/s |
ISDN wordt in diverse landen in verschillende vormen geleverd. In Nederland en België zijn dat een ISDN-2 (ook BRI, Basic Rate Interface, genoemd) en ISDN-30 (ook PRI, Primary Rate Interface, genoemd) voor respectievelijk 2 en 30 B-kanalen van 64 kbit/s (kilobit per seconde, soms ook afgekort als 'kbps'). In Nederland is ISDN ook leverbaar in de varianten ISDN-15 en ISDN-20. Deze zijn technisch gelijkwaardig aan ISDN-30, maar met een kleinere capaciteit, resp. 15 en 20 B-kanalen. Het D-kanaal heeft een bandbreedte van 16 kbit/s bij ISDN-2 en 64 kbit/s bij ISDN-30. Het D-kanaal gebruikt een op X.25 gebaseerd protocol. Een kanaal is goed voor de opbouw van een verbinding, men beschikt dus over twee of dertig gelijktijdige gesprekken of dataverbindingen (bv. fax). Het B-kanaal is het "spreekkanaal", terwijl het D-kanaal een controlekanaal is dat altijd open staat. Het D-kanaal wordt tegenwoordig ook gebruikt voor pinautomaten en alarminstallaties. Men spreekt dan over 'Digiaccess'. Digiaccess staat op de nominatie te verdwijnen, ten gunste van PIN en alarm over ADSL.
Techniek
Het digitale signaal van ISDN wordt getransporteerd over een modemverbinding, tussen de wijkcentrale en de NT-1. De NT-1 zelf is dus een modem. Op de S0-bus is het bekende 2B+D beschikbaar, met een totale bandbreedte van 64 + 64 + 16 = 144 kbit/s. Met de overhead van het transport-protocol zelf, is de totale bandbreedte 192 kbit/s. Dit zorgt dan ook voor het verschil tussen ADSL-modems voor Annex-A (analoog) en Annex-B (ISDN). Bij ADSL voor Annex-A is er slechts een beperkte analoge bandbreedte nodig voor spraak (300 - 3400Hz), waardoor de signalen voor ADSL op een relatief lage frequentie kunnen starten, zie de uitleg van ADSL. Voor ADSL over ISDN (dus Annex-B) geldt dat in zijn geheel een veel grotere bandbreedte gebruikt wordt om de gegeven 192 kbit/s aan data voor ISDN te kunnen versturen. De startfrequentie voor ADSL Annex-B ligt dan ook hoger. Het logische gevolg is dat de snelheden versus de afstand die gehaald kunnen worden over de koperdraden waar alleen een analoge telefoonverbinding actief is, hoger is dan die voor een ISDN-verbinding.
Technisch (en wiskundig) gezien zou een ADSL-modem dat het volledig beschikbare frequentiespectrum over de koperdraden zou kunnen gebruiken, hogere snelheden kunnen halen dan nu het geval is. De extra 25 kHz die beschikbaar komt, maakt het verschil. In het perspectief gezet: Over analoge telefoonverbindingen, die een frequentiebereik van 300-3400Hz konden overdragen, was het mogelijk om een maximale datasnelheid van 28,8 kbit/s te behalen. Doordat het ISDN-net voor de analoge spraak iets meer bandbreedte ter beschikking heeft, was ook de maximaal haalbare modemsnelheid hoger: 33,6 kbit/s. Door gebruik te maken van de digitale eigenschappen van het openbare ISDN-telefoonnet, konden met gebruik van V.90-modems zelfs theoretische (download)snelheden van maximaal 56 kbit/s worden behaald. Hierbij werd vanuit de ISDN-aansluiting bij de service provider het signaal richting de aansluiting van de gebruiker digitaal verzonden tot aan de wijkcentrale van de abonnee. Richting de wijkcentrale moesten modems alsnog "normale" V.34 modulatie gebruiken. Twee V.90-modems kunnen onderling slechts gebruik maken van de V.34-technologie, waarbij de maximale snelheid in beide richtingen 33,6 kbit/s is.
Alle specificaties met betrekking tot ISDN zijn beschreven in ITU-T standaarden. Deze standaarden zijn verdeeld in een aantal categorieën waarbij elke categorie wordt aangeduid met een letter. Alle standaarden en protocollen over ISDN zijn samengebracht in een eigen categorie - toepasselijk beginnend met de letter I. Een overzicht van deze standaarden zijn te vinden op de website van de ITU-T. Zie Engelstalige lijst van de I-standaarden van de ITU-T.
Populariteit
Gedurende de internethype in de jaren '90 genoot ISDN een sterke populariteit. Met ISDN kon een veel hogere snelheid en grotere betrouwbaarheid bereikt worden dan met een analoge modem en de snelle verbindingsopbouw maakte het aantrekkelijk de verbinding op commando te openen en te sluiten. Bovendien kon er tijdens een (soms langdurige) internetverbinding normaal getelefoneerd worden over het tweede B-kanaal. Vooral bij het versturen van grote hoeveelheden data, zoals ontwerpafdelingen en drukkerijen, werd ISDN populair, doordat meerdere B-kanalen te bundelen zijn tot 1 snelle verbinding. Deze motivatie voor ISDN is door de opkomst van ADSL vandaag de dag volledig verdwenen, op een enkel gebied waar geen ADSL leverbaar is na.
Met de komst van ADSL werd ook de noodzaak van een tweede B-kanaal voor scheiding van spraak en data minder. In Nederland wordt door de KPN daarom sinds februari 2005 ook ISDN-1 geleverd. De klant heeft daarbij de beschikking over één B-kanaal en twee telefoonnummers voor een abonnementstarief dat niet veel hoger is dan bij een analoge lijn. Iemand die ISDN-2 genomen had vanwege de voordelen voor het gebruik voor internet maar nu een ADSL verbinding heeft, vermijdt hiermee de kosten voor het omzetten van ISDN naar een analoge lijn en eventuele nieuwe apparatuur en bekabeling.
Feit is echter dat ISDN een aanzienlijk betere telefoontechniek is dan de oude analoge techniek, zowel voor het telefoonbedrijf als voor de consument. Vrijwel alle bedrijfstelefooncentrales zijn inmiddels aangesloten op het telefoonnet middels ISDN2- of ISDN30-aansluitingen. Er is echter een nieuwe stroming in opkomst.
VoIP lijkt de technologie van de toekomst te worden die ISDN inmiddels zowel op de zakelijke markt als de consumentenmarkt begint te verdringen. Redenen hiervoor zijn dat internet goedkoop is en de prijs niet afhankelijk van de afstand is, dus erg aantrekkelijk voor de consument. Het nadeel van VoIP, gebrek aan QoS, zal door verbetering van de techniek langzaamaan te verwaarlozen zijn. Daarnaast is het een feit dat de diverse telecom- /netwerk- /internet-leveranciers zo min mogelijk netwerktechnieken willen onderhouden, omdat dit kosten bespaart. Alles over IP is in principe goedkoper dan een apart netwerk voor telefonie, een apart netwerk voor Internet en een apart netwerk voor ATM. 'All-IP' is een uitdrukking die daarbij hoort. IP als protocol was al geschikt om te werken over allerlei onderliggende netwerktechnieken; de tendens is dan ook dat steeds meer netwerk-protocollen over IP getransporteerd worden.
Tegen deze visie valt in te brengen dat de kabels waar internet overheen gaat in handen zijn van telefoonbedrijven en over dezelfde kabels vaak ook nog steeds normaal (analoog) telefoonverkeer loopt. Het prijsverschil tussen internettelefonie en klassieke telefonie is dus kunstmatig. De verwachting is dan ook dat telefoonbedrijven blijvend in staat zullen zijn hun telefoniediensten concurrerend te houden, dit over een infrastructuur die veel beter geschikt is voor telefonie dan het internet. De komst van telefonie over ADSL illustreert dit, en deze techniek is op ISDN gebaseerd en kan naar de consument zowel als analoge dienst als ISDN-dienst aangeboden worden.
ISDN is tegenwoordig dusdanig verweven met de telefooninfrastructuur dat in veel nieuwere technieken, zoals GSM en UMTS veel ISDN-principes zijn terug te vinden.
Trivia
- De Engelse benaming Integrated Services Digital Network is eigenlijk een backroniem, omdat ISDN oorspronkelijk de afkorting was van het Duitse 'DiensteIntegriertes Sprach- und Datennetz'.
- ISDN wordt soms ook Annex B telefonie genoemd.