Het Gat van Nederland

Het Gat van Nederland
Genre	drie-wekelijkse alternatieve 'actualiteiten'rubriek
Speelduur	60 tot 90 minuten
Bedenker(s)	Hans Keller
Samenstelling	Ad 's-Gravesande, Theo Uittenbogaard, Frank Wiering Pieter Verhoeff, Emile Fallaux, Cherry Duyns, Rob Klaasman, Hans Verhagen, Jan Lenferink, Kees van Kooten, Wim de Bie
Eindredactie	Hans Keller, Ad 's-Gravesande
Regie	Charles Leeuwenkamp
Camera	Jochgem van Dijk, Paul van den Bos, Mat van Hensbergen, Maarten Schmidt, Jan de Bont
Montage	Fred van Dijk, Ot Louw, Wim Louwrier
Land	Nederland
Taal	Nederlands
Locatie(s)	Nederland
Uitzendingen
Start	1972
Einde	1974
Afleveringen	1977 en 1978
Netwerk(en)	VPRO

Het Gat van Nederland was een vernieuwend Nederlands televisieprogramma uit de jaren zeventig van de twintigste eeuw. Het werd uitgezonden door de VPRO: driewekelijks in de tv-seizoenen 1972-1973 en 1973-1974. In 1977 volgde één aflevering en in 1978 twee. Het was een (voor die tijd) ongebruikelijk 'lang' programma (van 1 tot 1,5 uur), waarin een aantal zeer verschillende onderwerpen, stromingen, vondsten, interviews, portretten, situaties, satire eclectisch verzameld, tenslotte een soort samenhang vertoonden -met name de unanieme verbazing over wat in Nederland in de jaren '70 toch mogelijk was.

In 1973 won eindredacteur Hans Keller de Zilveren Nipkowschijf (van tv-seizoen 1972/1973) voor 'zijn' Het Gat van Nederland. Hij was ook de bedenker van het programma. In hetzelfde jaar behaalde een compilatie de tweede prijs bij de Prix Italia. In het tweede seizoen was Ad 's-Gravesande eindredacteur. Bij de laatste drie afleveringen nam Keller opnieuw de eindredactie waar.

Vernieuwend

Het programma was geïnspireerd op het wekelijkse satirische Amerikaanse tv-programma The Great American Dream Machine (1971-1973) en borduurde voort op de, toen nieuwe, onbevangen en onorthodoxe manier van aanpak van onderwerpen en geportretteerden, zoals in het VPRO-programma Hoepla en het KRO-programma Verslag op Dinsdag eerder gebeurde. Het Gat van Nederland werd gemaakt door jonge televisiemakers, geholpen door ervaren cameralieden. Ze beschikten voor over handzame filmapparatuur, waarmee mobiel kon worden gewerkt. De cameramensen waren onder meer Jochgem van Dijk, Paul van den Bos, Mat van Hensbergen, Maarten Schmidt en Jan de Bont, editors waren Fred van Dijk, Ot Louw en Wim Louwrier. Vormgever Jaap Drupsteen zorgde voor vernieuwende, geanimeerde videografische bijdragen in de vorm van 'leaders', 'bumpers' en aftiteling.

De makers van het programma waren naast Hans Keller, Ad 's-Gravesande (tevens eindredacteur van het tweede seizoen), Pieter Verhoeff, Emile Fallaux, Cherry Duyns, Rob Klaasman, Theo Uittenbogaard, Frank Wiering, Hans Verhagen, Jan Lenferink, voor de gefilmde bijdragen, en Kees van Kooten, Wim de Bie voor de gespeelde satire.

Naamgeving

Het lag in eerste instantie in de bedoeling om het programma naar de Grieks mythologische figuur Icarus te vernoemen, maar de journalist Jan Blokker vroeg zich tegenover Keller hardop af of dat niet een aanstellerige titel was. Op datzelfde moment lag de Volkskrant geopend op tafel met in het zicht een tekening van Opland, met daarin afgebeeld een kuil in de bestrating van het Binnenhof (Den Haag) met de tekst: "Het gat van Witteveen", doelend op het begrotingstekort van de toenmalige minister van Financiën Johan Witteveen, waarop gekozen werd voor de titel Het Gat van Nederland.

Prijzen

In 1973 ontving Keller voor Het Gat van Nederland de Zilveren Nipkowschijf, de hoogste televisieonderscheiding van Nederland. Keller had in 1961 de Nipkowschijf ook mee ingesteld als prijs. In 1973 werd met een compilatie van bijna een uur de tweede prijs in de wacht gesleept bij de Prix Italia.

Uitzendingen

Het programma werd in de tv-seizoenen 1972-1973 en 1973-1974 driewekelijks uitgezonden. Met Kerstmis 1977 werd een nieuwe aflevering van Het Gat van Nederland uitgezonden, evenals een jaar later met Pasen ] en Pinksteren

VPRO Documentaire School (1969-1979)

Op het Nederlands Film Festival in Utrecht in 2006 werd een compilatie van een aantal onderwerpen uit Het Gat van Nederland vertoond: De Kunstfluiter Jan Tromp (Cherry Duyns en Pieter Verhoeff), Anton Pieck leeft en woont in Overveen (Frank Wiering), De Hel van Groningen, over de Van Mesdagkliniek (Hans Verhagen), De Vliegende Hollander, over een KLM-piloot die naar New York vliegt en terug (Theo Uittenbogaard) en Hollands Glorie 1980?, over een mislukte reportage over Nederlandse olieboorders in de Noordzee (Hans Keller) ter gelegenheid van de verschijning van het boek Direct cinema maar soepel en met mate, een studie van Bert Hogenkamp over het ontstaan van de VPRO Documentaire School, waar Het Gat van Nederland deel van was, en de makers de aanzet voor vormden.

Trivia

• Diverse cafés in Nederland, zoals in Volendam, noemden zich toentertijd (naar het VPRO-programma) Het Gat van Nederland en hebben het programma daarmee decennialang overleefd.
• De muziek die de aftiteling vanaf 1973 begeleidde, was het nummer Leaving this town van The Beach Boys. Het nummer is terug te vinden op het album Holland uit 1973. In 1972 en 1973 werd de aftiteling begeleid door het nummer Joy Of A Toy van Kevin Ayers. Het was het eerste nummer van zijn eerste solo-LP na zijn afscheid van The Soft Machine, een psychrock/jazz band eind jaren '60.

Externe links

• Leve het Gat!, Freek de Jonge over Michiel van Erp in de traditie van Het Gat van Nederland
• [1] een willekeurige aflevering van Het Gat van Nederland (8 feb. 1973)

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties