Heinrich Bullinger

Heinrich Bullinger (Bremgarten, Aargau, 18 juli 1504 – Zürich, 17 september 1575) was een Zwitsers kerkhervormer.

Leven

Heinrich Bullinger werd in 1504 geboren in het kleine stadje Bremgarten als een van de vijf kinderen van de in concubinaat levende katholieke priester Heinrich Bullinger senior. (In 1529 zou zijn vader overgaan tot de Reformatie en liet zijn huwelijk met Anna Wiederkehr legaliseren).

Op vijfjarige leeftijd ging Bullinger naar de Latijnse school. Vanaf 1516 ging hij als student Latijn naar de school in Emmerich. Hij studeerde kerkelijk recht, de kerkvaders en klassieke talen bij Matthias Aquensis aan de Universiteit van Keulen, een uitgesproken katholieke universiteit, en werd beïnvloed door de renaissancehumanisten Johannes Phrissemius en Arnold von Wesel. Na zijn studies keerde hij terug naar Zwitserland en werd parochiepriester.

Hij las ook de geschriften van Maarten Luther en Philipp Melanchthon en schaarde zich gedurende deze tijd achter de principes van de Reformatie.

Op 19-jarige leeftijd werd hij in 1523 door abt Wolfgang Joner aangesteld als leraar in het cisterciënzerklooster van Kappel am Albis. Hij doceerde niet alleen de klassiekers, maar ook de Loci communes van Melanchthon. Zijn lessen bleken zo interessant dat niet alleen de abt en alle monniken, maar ook mensen uit de omgeving eraan deelnamen. Bullinger had deze functie aangenomen op voorwaarde dat hij zelf niet aan het mis- of koorgebed hoefde deel te nemen. Tijdens zijn tijd in Kappel schreef hij onder meer 30 Latijnse en 22 Duitse geschriften, vooral over de interpretatie van de evangeliën en de brieven van de apostel Paulus.

In januari 1528 begaf hij zich met zijn vriend Ulrich Zwingli naar het dispuut van Bern, waarop de inwoners van Bern hun steun betuigden aan de Reformatie. Ook het Kappelklooster sloot zich aan bij de Reformatie en Bullinger werd naast docent ook predikant in het naburige Hausen am Albis.

In 1529 werd Bullingers vader in Bremgarten wegens zijn protestantse zienswijzen afgezet als pastoor. Niet lang daarna mocht zijn zoon als proef een preek houden in zijn geboorteplaats. De burgers verbrandden daarop hun heiligenbeelden en kozen de jonge priester als hun pastoor.

Hij trouwde hetzelfde jaar met Anna Adlischwyler, en een van de laatste nonnen van het klooster Oetenbach in Zürich. Het klooster was reeds gesloten, maar Anna woonde nog in het kloostergebouw. Zij hadden een gelukkig huwelijk dat overal als voorbeeld werd beschouwd. Hij was een liefhebbende vader voor hun elf kinderen, die graag met hen speelde en versjes voor hen schreef voor Kerstmis. Het huis was voortdurend gevuld met vluchtelingen, collega-predikanten en mensen die advies en hulp zochten. Alle zonen werden predikant.

Na de nederlaag in de Tweede Kappeloorlog in 1531, waarbij Zwingli op 11 oktober werd gedood, moest Bremgarten met de rest van de regio Freiamt terugkeren naar het katholieke geloof. Bullinger en twee collega-predikanten moesten de stad verlaten, ook al zag de bevolking hen niet graag vertrekken. Bullinger kwam als vluchteling met zijn vrouw Anna en twee kleine kinderen naar Zürich, waar hij op zondag na zijn aankomst op de preekstoel van Zwingli in de Grossmünster-kerk „een preek neerdonderde die velen deed lijken dat Zwingli niet dood was, maar was opgestaan als de feniks” (Oswald Myconius). Op 9 december dat jaar werd hij op 27-jarige leeftijd hij verkozen als Zwingli’s opvolger als antist van de kerk van Zürich. Hij aanvaardde de verkiezing pas nadat de Raad hem uitdrukkelijk had verzekerd dat hij zijn verkondiging „vrij, ongebonden en zonder beperking” kon uitspreken, zelfs als dat kritiek op de autoriteiten zou inhouden. Hij bleef in dit ambt tot aan zijn dood op 17 september 1575.

Rol

Als parochiepriester van Grossmünster speelde Bullinger een cruciale rol bij het consolideren en uitbreiden van de hervormingsbeweging in Zwitserland. Hij was een vruchtbare schrijver en theoloog, die talrijke werken produceerde ter verdediging van protestantse leerstellingen en ter kritiek van de leer en praktijken van de Rooms-Katholieke Kerk.

Bullingers theologische bijdragen omvatten zijn ontwikkeling van de ’Zwingliaanse’ tak van de protestantse theologie, die de symbolische aard van het Avondmaal benadrukte en het idee van transsubstantiatie verwierp. Hij schreef ook verschillende belangrijke theologische werken, waaronder Decades, een serie preken waarin protestantse geloofsbelijdenissen werden uiteengezet, en De Tweede Helvetische Confessie, een belangrijke gereformeerde geloofsbelijdenis.

Naast theoloog was hij ook een belangrijke figuur in het bestuur van de Zwitserse gereformeerde kerken. Hij speelde een leidende rol bij het opzetten van de structuur en doctrinaire normen van de Zwitserse gereformeerde kerk, en nam deel aan synodes en raden om theologische en kerkelijke kwesties aan te pakken.

Werken (selectie)

• De origine erroris, 1528: In dit vroege werk formuleerde Bullinger zijn kritiek op de katholieke kerk formuleerde en sprak hij zijn steun uit voor de Reformatie.
• Elenchus religionis papisticae, 1531, een uitgebreide kritiek op de katholieke leer en praktijk, geschreven in de nasleep van de Zwitserse Oorlogen.
• De testamento seu foedere Dei unico et aeterno, 1534: behandelt de theologische kwestie van het verbond en de relatie tussen God en de mensheid.
• Decades, een reeks van vijfentwintig prekenbundels gepubliceerd tussen 1538 en 1557. Deze bundels behandelen een breed scala aan theologische onderwerpen en dienden als belangrijke vedediging en verspreiding van de Reformatie-ideeën.
• De scripturis et dogmatibus ecclesiasticis libri duo, 1543: een verhandeling over de autoriteit van de Schrift en de juiste leer van de kerk.
• De origine erroris libri duo, 1544: Bullinger gaat in dit werk in op de oorsprong van theologische dwalingen en benadrukt de noodzaak van zuivere doctrine.
• Tweede Helvetische Confessie, 1566: een van Bullingers meest invloedrijke werken. Een geloofsbelijdenis die de basis legt voor de gereformeerde leer in Zwitserland en daarbuiten.
• Commentarii in Danielem prophetam, 1561: een uitgebreide commentaar op het Bijbelboek Daniël.
• In sacram coenam Domini commentarius, 1561: een verhandeling over de betekenis en praktijk van het Avondmaal.