Hein ten Have

Hein (Hendrikus Johannes) ten Have werd geboren op 16 april 1888 te Diepenveen, buurtschap Linde.

Hein wilde bakker worden hij heeft het vak geleerd bij goede bakkersbazen, in Luttenberg, Schalkhaar, Boerhaar en later in Lemelerveld. De 28-jarige Hein komt begin april 1916 aan op de Boskamp, gemeente Olst en koopt het koffiehuis, café en de bakkerij van AF Klomp. Op 23 mei 1918 op dertig jarige leeftijd treedt Hein in het huwelijk met Cato Wagemans die dan ook 30 jaar is. De toch al breed opgezette zaak werd na overname nog verder uitgebouwd en uitbreid, samenwerkingen werden gezocht. De gezamenlijke kruideniers van de dorpen Olst, Welsum, Wesepe en Boskamp, in totaal 22 leden richten per 1 februari 1919 een inkoopvereniging op. Het doel van de coöperatie, die de naam ‘De Concurrent’ meekreeg, was het gezamenlijk inkopen om daardoor goedkoper hun klanten te kunnen bedienen.

In 1934 werd het onroerend goed door Hein ten Have vernieuwd en bood het onderdak aan (onder één dak) een café met zaal, kruideniers- en bakkerswinkel, bakkerij en annex een zaad- en granenhandel.

Hein was een topbakker van eerste klas lekker brood, gebak, krakelingen en speculaas. Boeren verbouwden in die dagen veel rogge en haver dat bij Ten Have’s Molenaarsbedrijf werd gebracht om te laten malen. Hein bakte daar het veel gegeten roggebrood van. Boeren ontvingen, in ruil voor de rogge, 12 en/of 8 ponders roggebrood voor terug. Voor Ten Have was de maalderij maar bijzaak, zijn hart ging uit naar de bakkerij.

Ook het naast gelegen Scholtenhuis werd aangekocht. Een bijna twee eeuwen oud bouwmanshuis met koetshuis voor de pastoor, in 1827 in opdracht van de pastorie gebouwd.

Strijd tegen onrecht

Tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog werden de oorlogshandelingen intenser en voor veel Olstenaren benauwender. De familie Ten Have verleenden hulp aan onderduikers en mensen op doortocht. Toen er steeds meer daadwerkelijk verzet werd gepleegd, sloten de zonen Bernhard en Gerard ten Have zich aan bij de Knokploeg Olst onder leiding van commandant Henk Drost. Drost had contacten met de illegaliteit. Hij zorgde voor illegale opslag in zijn huis van wapens en munitie. Zijn woning werd ook een knooppunt van koerierslijnen in Salland, zeker niet ongevaarlijk. De KP werd vooral in 1944 actief met sabotage, de spoorwegstaking, pilotenhulp en gewapende overvallen. Driemaal pleegde de KP een aanslag op de spoorlijn nabij Olst en heeft de KP minstens vijfmaal ondergrondse telefoonkabels doorgesneden, om het telefoonverkeer van de Duitsers te saboteren. Het merendeel van de leden van de KP was 20 tot 25 jaar oud.

De KP wordt verraden. In de vroege ochtend van 2 december 1944 is Henk Drost door de SD (de Duitse Sicherheitsdienst) gearresteerd en gevangengezet in de Oxerhof te Colmschate. Drost heeft nooit iets losgelaten over de andere leden van zijn KP. Maar bij huiszoeking werden de namen en adressen gevonden van de andere leden van de KP. Op deze adressen zijn door de Duitsers invallen gedaan, zes personen werden daarbij aangehouden. Deze laatste arrestaties werden gedaan door de SD van Deventer onder leiding van Schmidt of Lange. Bernhard en Gerard ten Have konden ternauwernood ontsnappen.

Agenten van de Duitse politie stapte met veel kabaal de bakkerswinkel van Hein ten Have binnen. Aan dochter Rika, die op dat moment achter de toonbank stond vroegen ze; “Waar zijn Bernard en Gerard”. Ze werden ook genoemd als lid van de Olster KP. Rika kon niet vertellen waar haar broers waren, omdat ze het niet wist. Als represaille haalden de Duitsers Hein ten Have, zoon Johan en een bakkersknecht uit de bakkerij en zij werden vastgezet op de Oxerhof . Tijdens de oorlog was de Oxerhof aanvankelijk een herstellingsoord voor aan het Oostfront gewond geraakte SS’ers. In 1944 werd het door de Sicherheitsdienst ingericht als kamp voor politieke gevangenen. Enkele dagen voor de bevrijding hield de SD er nog veertig man gevangen.

Politieman Bouke Geerts, zelf ook lid van de KP, legde een verklaring af waarin staat: In januari 1945 werd gearresteerd: Willem Serres, H.J. ten Have en Johan ten Have, Herman Vlaskamp en Van Arkel. Hiervan zat Serres vier weken, Ten Have met zijn zoon ongeveer vier of vijf dagen en Vlaskamp een kleine drie weken.

Er kon worden begonnen met de wederopbouw. De zaken van Hein ten Have omvatten direct na de oorlog: een maalderij met verkoop van veevoeders, zaaigranen en kunstmest. Een brood- en banketbakkerij, een brood- en banket en kruidenierswinkel, een cafébedrijf en verzorging van bruiloften en partijen op boerderijen van klanten met o.a. het leveren van brood, gebak, aankleding; banken, tafels, aardewerk wijnen en dranken, feestgidsen, muziek en eventueel ook nog de ceremoniemeester. Alsook een boerderij en melkhandel.

Hoge leeftijd

De laatste 22 jaren van zijn leven leefde Hein in Huize St. Willibrord. Voor zijn leeftijd is hij lichamelijk en geestelijk nog zeer vitaal, alleen zijn ogen worden wat minder. Op zaterdag 16 april 1988 viert Hein zijn honderdste verjaardag. Hij was op dat moment de oudste inwoner van de gemeente Olst. Hein overleed op 29 juli 1990 in Boskamp op 102-jarige leeftijd. Hij werd op donderdag 2 augustus begraven op de RK-begraafplaats in Boskamp Olst.