Handley Page Halifax

De Handley Page Halifax was een viermotorige bommenwerper die tijdens de Tweede Wereldoorlog werd gebruikt. Er zijn ongeveer 6100 Halifaxes tijdens de oorlog gebouwd. Hij werd gebruikt door Britse, Poolse, Franse, Australische, Canadese en Nieuw-Zeelandse squadrons. In het Verenigd Koninkrijk heeft hij gevlogen voor de Bomber Command en de Coastal Command.

Het vliegtuig wordt veel vergeleken met de veel bekendere Avro Lancaster, die in het begin sneller was dan de Halifax. De draagkracht van beide toestellen was ongeveer hetzelfde.

Ontwerp

Al in 1935 werden de eerste tekeningen voor de Halifax gemaakt onder leiding van George Volkert van het team van Handley Page. Het Luchtmachtministerie vroeg om een zwaardere uitvoering van de gangbare toestellen. Het was bekend dat de Duitse Luftwaffe veel ontwikkelingen stimuleerde, dus er was geen tijd om nieuwe motoren uit te proberen. Het eerste prototype, de HP56, zou worden uitgerust met twee Vulture-motoren van Rolls Royce maar werd geannuleerd. De HP57 kreeg vier Merlins.

In 1939 vloog de eerste, nog niet bewapende HP57, de L7244. Een jaar later ging de wél bewapende L7245 de lucht in. In 1939 werd aan deze lijn de naam Halifax gegeven, en in 1940 kwamen de eerste toestellen de fabriek uit. Squadron 35 was de eerste gebruiker. De eerste missie was op 11 maart 1941 op Le Havre. Na 18 maanden vlogen twaalf squadrons met de Halifax.

Specificatie

Er hebben drie varianten bestaan die bedoeld waren als zware bommenwerper, de MK1, de MK2 en de MK3. Binnen iedere variant zijn ook wijzigingen doorgevoerd.

Handley Page Halifax	MKI	MKII	MKIII
Bemanning	7
Taak	Zware bommenwerper
Spanwijdte	30,12 meter
Vleugeloppervlakte	111.48 m²
Lengte	21,36 meter
Hoogte	6.32 meter
Lege massa	15358 kg	16320 kg	?
Maximale massa	26309 kg	24950 kg	?
Kruissnelheid	? km/h	325 km/h	346 km/h
Topsnelheid	426 km/h		454 km/h
Motor	1265 pk	1390 pk	1615 pk
Bommenlast	5897 kg	5897 kg	6577 kg
Bewapening	Twee 7,7 mm Browning-machinegeweren in de neus, 4 in de staart; twee handbediende 7,7 mm Vickers K-machinegeweren in luiken aan de zijkant	Twee 7,7 mm Browning-machinegeweren in de neus, vier in de staart, twee in de rug, twee handbediende 7,7 mm Vickers K-machinegeweren in luiken aan de zijkant	Een 7,7 mm Vickers K-machinegeweer in neus, vier 7,7 mm Browning-machinegeweren in de staart, vier in de rug

De latere modellen kregen andere motoren, met propellers met vier in plaats van drie bladen en een andere ophanging. Ook werden ze uitgerust voor speciale opdrachten zoals meteorologisch onderzoek of maritieme operaties. De MKVII ging vooral naar Polen en Frankrijk.
De HP70 was een transporttoestel; hiervan zijn er 96 gemaakt. Er kon ruim 3000 kg vracht mee samen met 11 militairen. Er is ook een variant gemaakt om paracommando's en voorraden mee te nemen.

Neergestort

Een onvolledige lijst:

• 2 juni 1942, MkII, 10 Squadron, Noordzee
• 2 juni 1942, MkII, 78 Squadron, Noordzee
• 9 juni 1942, MkII, 35 Squadron, Noordzee
• 17 juni 1942, MkII, 102 Squadron, Noordzee
• 1 augustus 1942, MkII, 158 Squadron, Westerschelde
• 6 augustus 1942, MKII, 78 Squadron, Posterholt
• 7 augustus 1942, MkII, 78 Squadron, Brouwershavense Gat
• 28 augustus 1942, MkII, 35 Squadron, Kanaal / Scheldemonding
• 10 september 1942, MkII, 102 Squadron, Scheldemonding
• 10 september 1942, MkII, 158 Squadron, Scheldemonding
• Op 14 februari 1943 stort een Halifax neer in het Schweibergerbos, te Mechelen (Zuid-Limburg). Het vliegtuig kwam terug van een missie in Duitsland en werd neergehaald door Duitse luchtafweer. Al brandend vervolgde het zijn vlucht maar stortte uiteindelijk in Mechelen neer. Uiteindelijk blijkt dat er vijf bemanningsleden zijn omgekomen en twee bemanningsleden uit het brandend toestel zijn gesprongen. Een van hen, Marc Pierre, kan met hulp van het verzet in Limburg en België terugkeren naar Engeland. Hij heeft daarna nog diverse missies uitgevoerd. De andere overlevende, Ernest Jackson, raakt gewond en wordt gevangen genomen door de Duitsers. Hij overleeft de ontberingen in een gevangenkamp en keert uiteindelijk ook naar Engeland terug.
• 2 maart 1943, MkII, 51 Squadron, Voorst
• 12 maart 1943, MkII, 78 Squadron, Groesbeek
• Op 1 mei 1943 maakte een Halifax van Squadron 77 een noodlanding bij Muiden. Hij was onderweg voor een missie naar Essen maar werd beschoten door een Duitse nachtjager. Vijf bemanningsleden waren al gesprongen, maar overleefden niet. De 'flying officer' verdronk in het IJsselmeer, en werd met de piloot en de sergeant-boordschutter 's maandags begraven. De andere bemanningsleden spoelden enkele dagen later aan. Alleen de sergeant-telegrafist is nooit gevonden.
• Op 3 april 1943 stortte een DT 795 afkomstig van de basis Lissett neer in Wapenveld. Hij was neergeschoten door Duitse jagers.
• Op 27 april 1943 stortte een Halifax bommenwerper neer achter het Carlton Hotel te Amsterdam. Er vielen zeven Britse en drie Nederlandse doden. Duitse doden zijn niet bekendgemaakt.
• Op 21 juni 1943 stortte een Halifax BB375'T' neer in de rivier de Lek ter hoogte van Jaarsveld. Vijf bemanningsleden hebben het niet overleefd. De andere twee werden door de Duitsers in een Krijgsgevangenkamp gestopt.
• Op 28 mei 1943 stortte een Handley Page Halifax neer bij Den Hool. Twee bemanningsleden werden door de Duitsers gearresteerd, de andere vijf kwamen om. Zij werden in Sleen begraven.
• Op 25 juli 1943 23:56 uur stort de Halifax MKII LQ-M HR864 neer, ca. 1,5 km ten westen van Ten Boer, nadat twee motoren in brand zijn geschoten door een tweemotorige nachtjager. Zes bemanningsleden kwamen om: WO II Clifford John Vosper Kettley, P/O Michael Sydney Smyth, F/O Marcel Emmett Tomczak, F/S Edward Kenneth Eddie White, Sgt Albert Joseph Wood en F/O Alexander Purves McCracken. Slechts een bemanningslid F/O Alexander Sochowski overleefde de crash en werd krijgsgevangen gemaakt.
• Op 28 september 1943 stortte een Halifax EB 215 neer, nadat hij de Duitse stad Hannover had gebombardeerd. In de nacht van 28 september 1943 werd de terugkerende Britse bommenwerper Halifax EB 215 ter hoogte van de Nederlandse grens aangevallen door twee Duitse Messerschmitts. De linker motor werd geraakt en vloog in brand. Twee duikvluchten van piloot John E. Farmer mochten niet baten. Het vuur doofde niet. Bij een derde duikvlucht besloot de piloot dat er geen redden meer aan was. De bemanning moest eruit. Navigator David Griffin (toen 23 jaar) zat op het luik. Hij sprong als eerste. Zijn vriend Eric Springett kwam erachteraan, maar op dat moment ontplofte het vliegtuig. Springett viel dood op de grond. Alleen David Griffin kwam levend beneden. Het vliegtuig stortte neer aan het Molenpad (nu Laan van Fasna) in Vaassen, op de boerderij van de Familie van Amersfoort die afbrandde. David Griffin is anno 2013 nog steeds in leven.
• Op 24 maart 1944 werd de HX355 van het RAF no 78 Squadron aangeschoten terwijl hij van Berlijn naar zijn basis in Brighton terugvloog. De bemanning sprong boven Den Haag uit het vliegtuig, en werd gevangengenomen. Piloot A.P. Sinden sprong boven Oostvoorne en werd in Rockanje opgepakt.
• Op 30 maart 1944, tijdens de laatste dag van de luchtslag om Berlijn, vertrokken 16 Halifax-bommenwerpers van het RAF Squadron 78 vanuit Brighton (Engeland) voor een missie naar Neurenberg. De LK762 EY-Z werd op een hoogte van 22.000 ft door een nachtjager neergeschoten nabij Westum. De tweede Halifax die avond was de HX241 EY-P van F/L Hudson, welke neergeschoten werd boven het plaatsje Stadtallendorf (Allendorf) nog voordat bommenrichter William Uyen zijn bommenlading kon droppen. Eén bemanningslid wist uit het vliegtuig te springen en werd gevangengenomen, de andere zeven kwamen om. Als derde werd de LV899 EY-Q na een succesvolle missie op de terugweg boven Frankrijk neergeschoten door een nachtjager en stortte 3 km ten zuidwesten van Maybert-Fontaine (Ardennes) neer. Alle bemanningsleden kwamen hierbij om.
• In de nacht van 8 op 9 mei 1944 stortte een Canadese Halifax bommenwerper van het 431 Squadron neer in Zwevezele. Het vliegtuig was op de terugweg van een missie op het spoorwegnet van Haine-Saint-Pierre, toen het door een nachtjager werd aangevallen. Het zwaar beschadigde vliegtuig kon met moeite onder controle gehouden worden en de piloot William 'Bill' Wilson gaf zijn bemanning het bevel om het toestel te verlaten. De zes bemanningsleden sprongen uit het vliegtuig op geringe hoogte. F/O Wilson bleef in het vliegtuig en stierf tijdens de crash. Het vliegtuig stortte neer in de Torhoutstraat en brandde volledig uit.
• Op 28 mei 1944 stortte de LK 811 QO-N van het 432 squadron van de RCAF neer te Budel, op de Toom nabij de Nederlands-Belgische grens. De bommenwerper had net een missie uitgevoerd boven bezet België. Het Duits militair kamp te Beverlo werd hier gebombardeerd door 331 vliegtuigen waaronder deze Halifax. Vier bemanningsleden kwamen om het leven. De bommenwerper werd neergehaald door een nachtjager van de luftwaffe.
• Op 16 juni 1944 vlogen bijna 300 bommenwerpers van Yorkshire naar Sterkrade in Duitsland om daar een fabriek voor synthetische olie te bombarderen. Hierbij waren 23 Halifax bommenwerpers van 77 Squadron betrokken, waarvan er 22 werden beschoten. Zeven keerden niet in Engeland terug. De NA508 stortte neer in de Bovenkerkerpolder bij Amstelveen. Enkele lichaamsdelen werden meteen geborgen, twee stoffelijke resten zijn in 1953 weggehaald maar er werden nog steeds enkele bemanningsleden vermist. In 1990 is de rest geborgen.
• Op 30 november 1944 kwamen boven het dorp Altweerterheide twee Halifax-bommenwerpers met elkaar in botsing. De vliegtuigen explodeerden en spatten uit elkaar. De twee bommenwerpers maakten deel uit van een vloot van 576 vliegtuigen, die deel namen aan een luchtaanval op Duisburg. De twee vliegtuigen waren afkomstig van het 578ste en 429ste squadron van de basis Burn Yorks en Leemings Yorks in Engeland. Het gedenkteken is een overdekte zuil met aan weerszijden informatie over de crash en de veertien omgekomen bemanningsleden.

Monumenten

• In de nacht van 12-13 maart 1943 stortte een Halifax B/GR MkII met serienr. DT-774 neer op de St.Jansberg te Groesbeek. Het vliegtuig was op de terugweg van een bombardement op hoofdzakelijk de Krupp wapenfabriek in Essen en was neergehaald door een nachtjager. In 1977 is in de gevel van het woonhuis van de familie Schoofs op de St.Jansberg te Groesbeek een gedenksteen met de namen van de 7 bemanningsleden aangebracht.
• De bemanning van de op 3 april 1943 bij Wapenveld neergehaalde DT 795 wordt herdacht met een plaquette in de dijk van het Apeldoorns Kanaal in die gemeente.
• Op 14 mei 1943 stortte een Handley Page Halifax van de RAF neer in de bossen van het Sleenerzand bij Noord-Sleen. Het was op de terugweg van een bombardement op Bochum. Er waren zes inzittenden. Het monument, gemaakt in 1945, bestaat uit brokstukken van het vliegtuig.
• In 1943 stortte de HR839 (51 Sqn.) neer in Olen. Het had deelgenomen aan het bombardement op Keulen en was op de terugweg. Ooggetuige Louis Baetens zag parachutes naar beneden komen en hielp als heemkundige samen met het Planehunters Recoveryteam naar de resten van de crash te zoeken. In augustus 2009 werd voor de inzittenden een monument opgericht aan de rotonde in Gerheiden.
• In de nacht van 8 op 9 mei 1944 stort in Zwevezele een Canadese Halifax neer. Dit gedenkteken werd door Lieven Vandecaveye vervaardigd en bestaat uit een Halifax-bommenwerper die een stalen profiel doorboort. Het stelt de doorbraak van de ijzeren vuist om Duitsland voor. Op de inhuldiging te 11 november 2010 in bar slecht weer waren de kinderen van Emiel Duyck aanwezig. Onder de tonen van doedelzakmuziek werd het beeld plechtig door het gemeentebestuur onthuld op de Markt.
• Op 28 mei 1944 stortte een de LK 811 QO-N van de RCAF neer te Budel, op de Nederlands-Belgische grens nabij de Toom. Op 28 mei 2017 werd hier een monument opgericht ter nagedachtenis van deze crash.
• Op 25 mei 1945 stortte de LV 905 MKIII neer in de Oranjepolder bij Hank. De inzittenden waren zeven vrienden die reeds 21 missies hadden volbracht. Er staat nu een monument met de propeller van de Halifax.
• in Jaarsveld is een glazen monument waarin zich de motor bevindt van een Halifax. Door het glas steekt een vleugel naar buiten. De namen van de zeven bemanningsleden staan vermeld.
• Neergestorte Halifax-bommenwerpers na botsing in Altweerterheide. Het oorlogsmonument in Altweerterheide (gemeente Weert) is een overdekte zuil met aan weerszijden een plaquette. Hierop is informatie over de vliegtuigcrash van 30 november 1944 aangebracht.
• In Muiden wordt er hard gewerkt voor de onthulling van een monument welke klaar moet zijn op 1 mei 2020.

Geborgen

• Berging in 1997 bij Schendelbeke.

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties