Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Haags
Het Haags is het stadsdialect dat voornamelijk door de autochtone "volksklasse" van Den Haag wordt gesproken. Het behoort tot de Zuid-Hollandse dialecten.
Als typisch randstedelijk dialect heeft het een grammatica en syntaxis die nauwelijks afwijken van het Standaardnederlands. Het verschilt echter aanzienlijk meer van deze taalvorm dan het Rotterdams of het Leids door een paar specifieke klanken. De drie Nederlandse zuivere diftongen ei, ui en au keren erin terug als [ε:]? ("è"), [œ:]? ("ùi") en [ɑ:]? ("âh"): steeds met alleen de eerste klinker uit de Standaardnederlandse tegenhanger. Net als in heel Holland en Brabant zijn de ee, de oo en de eu duidelijke tweeklanken ([eɪ̯]?, [oʊ̯]? en [øʏ̯]?, bij Haagse Harry ei, au en ui geschreven). Ten slotte wordt, zoals in meer stadsdialecten het geval is, de r gebrouwd.
Haags in populaire cultuur
Sinds 1991 is er een strip in het Haags dialect, Haagse Harry door Marnix Rueb, die erg populair geworden is. Hierin wordt door de spelling het Haags enigszins gechargeerd (de klanken eej, oow en euw worden consequent als "ei", "au" en "ui" geschreven, hoewel ze zelden zo worden uitgesproken). Door een aantal Haags sprekende typetjes van Van Kooten en De Bie (met name Jacobse en Van Es), cabaretier Harrie Jekkers, zanger Harry Klorkestein (van de hit O, o, Den Haag) en de genoemde strip heeft het Haags de laatste jaren een revival doorgemaakt: de typisch Haagse klanken, die aan het verdwijnen waren, worden hierdoor weer volop gebruikt. Critici noemen dit neo-plat en vechten de authenticiteit ervan aan.
Incidenteel wordt met de term Haags verwezen naar de geaffecteerde spraak, het sociolect van de adel en andere traditioneel hoge bevolkingsklassen.
Dialectgebied
- Leyenburg
- Rustenburg/Oostbroek
- Morgenstond
- Bouwlust
- Vrederust
- Zuiderpark
- Moerwijk
- deels in Loosduinen (zie onder)
- Kraayenstein
- Houtwijk
- Waldeck
- Laakkwartier
Rijswijk en Voorburg zijn in hoge mate verhaagst. Ook in Zoetermeer wordt door een gedeelte van de bevolking Haags gesproken.
Scheveningen heeft een eigen dialect, het Schevenings, dat anders dan het Haags een traditioneel Hollands dialect is. Er wordt evenwel ook Haags gesproken, soms vermengd met taaleigen uit het Schevenings. Dit laatste dialect staat bekend als Nieuw-Schevenings. Loosduinen heeft ook een eigen dialect (Loosduins), dat echter veel meer op het Haags lijkt. Voor Loosduinen worden onder meer de Nederlandse uitspraak van de ei/ij en de ou/au opgegeven (tegen de Haagse è en âh; Goeman 1999). Koos Meinderts is een spreker van het Loosduins.
Voorbeelden
Hieronder volgen de eerste twee alinea's van dit artikel in het Haags, in de Harry-spelling. Men doet er goed aan te beseffen dat het niet letterlijk zo uitgesproken wordt (zie boven).
't Haags isset stasdiâhlek dat doâh de âhtogtaune "volleksklasse" van De Haag wogt gesprauke. Et behoâht tot de Zùid-Hollandse dialekte.
As typies randsteidelek dialek heb et een grammatikaah en syntaksis die nâhweleks afwèke van et Standaagdneidâhlands. Et veschilt echtâh anzienlek meâh van deize taalvorrem dan et Rottâhdams of et Lèds. De drie Neidâhlandse zùivere diftonge è, ùi en âh kere erin trug als è ("è"), ùi ("ùi") en âh ("âh"): Steids met allein de eâhste klinkâh ùit de standâagdneidâhlandse teigehangâh. Net as in heil Holland en Brabant zèn de eej en de oow dùidelekke tweiklanke (eej en oow). Teslotte wogt, zauas in meâh Stasdialekte et geval is, de r gebrâhd. De manneleke Haagse jongere spreike een ahgau met veel voâh bùitestaandâhs onbegrèpeleke maudewoâhde.
Ook de typisch Haagse gewoonte om verwensingen door middel van ziektes te uiten mag niet onvermeld blijven. Daarbij zijn zelfs overtreffende trappen mogelijk, kan men bepaalde ziektes ook weer aan bepaalde organen toewensen en kan men zoals bij de borstvliesontsteking daar een extra ziekte aan toevoegen.
Kanker: krèg de kankâh an je darme, de grafkankâh. Tbc: krèg de tèring, de vinketèring, de valiegende vinketèring. Borstvliesontsteking: krèg de paleuâhris, de pespaleuâhris. Typhus: krèg de tifus, de tâhtifus. Cholera: krèg de koelére. Pokken: krèg de pokke, de pespokke, de gloeiende pespokke. Pest: krèg de pes. Hartkwaal: krèg een vethâgt.
Het is ook een typische Haagse gewoonte woorden te vereenvoudigen en letters te combineren tot een gemakkelijkere uitspraak.
Zo wordt Boekhorststraat ‘Boekkorststraat’, Lorentzplein ‘Lorensplein’ en Randstad ‘Ranstad’. Bij andere woorden wordt echter weer een hele lettergreep in de uitspraak toegevoegd. Zo wordt Delft ‘Delluft’, twaalf ‘twaluf’ en volk ‘volluk’.
Literatuur
- Goeman, Ton (1999). "'s-Gravenhage. Het Haags en zijn standaarden". Honderd Jaar Stadstaal. (1999). Red. Kruijsen, Joep; van der Sijs, Nicoline. Uitgeverij Contact. 121–135.
Externe links
- DeHaag.com, de site voor toeristen (DenHaag.com) is ook compleet in het Haags te lezen
- Plathaags, site gewijd aan het "vertalen" van ABN naar Haags
- Haags.nu, site gewijd aan het "vertalen" van ABN naar Haags
- Ik Lul Haags
