Griekse cijfers

Een oude zonnewijzer met Griekse cijfers.
Arkeoloji Müzesi / Archeologisch Museum, Istanboel.

De Griekse lettertekens werden ook gebruikt als cijfers. In de loop der tijd werden verschillende systemen gebruikt.

Attisch

Volgens het beschikbare archeologische materiaal werden sinds het begin van de vijfde eeuw v.Chr. zogenaamde acrofonische getallen gebruikt. Dit houdt in dat de beginletter van het telwoord als cijferteken werd gebruikt werd voor de overeenkomstige getalwaarde. Het getalstelsel functioneerde vergelijkbaar met de in dezelfde periode ontwikkelde Romeinse cijfers.

Ι (enkele streep)	1
Π (van pente)	5
Δ (van deka)	10
Η (van hekaton)	100
Χ (van chilioi)	1000
Μ (van myrioi)	10.000

Om de getallen 50, 500, 5000 und 50.000 te schrijven, noteerde men het teken voor 10, 100, 1000 en 10.000 in een pi ( Π ). De pi wees erop dat het teken werd vermenigvuldigd met vijf. Zo werd vermeden dat men het teken vijf keer moest herhalen.

Griekse acrofone getallen vergeleken met Romeinse cijfers.

I	Π	Δ	┃Δ┃	Η	┃Η┃	X	┃X┃	M	┃M┃
1	5	10	5 × 10	100	5 × 100	1000	5 × 1000	10000	5 × 10000
			50		500		1000 × 5	1000 × 10	1000 × 50
I	V	X	L	C	D	M	V	X	L

Voorbeeld

  1982   =   X ┃Η┃HHHH . ┃Δ┃ΔΔΔII   =   MCM . LXXXII.

Alfabetische cijfers

Teken Waarde Hoofdtelwoord αʹ 1 εἴς, μία, ἕν βʹ 2 δύο γʹ 3 τρεῖς (τρία) δʹ 4 τέτταρες (τέτταρα) εʹ 5 πέντε Ϛʹ 6 ἑξ ζʹ 7 ἑπτά ηʹ 8 ὀκτώ θʹ 9 ἐννέα ιʹ 10 δέκα ιαʹ 11 ἕνδεκα ιβʹ 12 δώδεκα ιγʹ 13 τρεῖς (τρία) καὶ δέκα ιδʹ 14 τέτταρες (τέτταρα) καὶ δέκα ιεʹ 15 πεντεκαίδεκα ιϚʹ 16 ἑκκαίδεκα ιζʹ 17 ἑπτακαίδεκα ιηʹ 18 ὀκτωκαίδεκα ιθʹ 19 ἐννεακαίδεκα κʹ 20 εἴκοσι (ν)

Teken Waarde Hoofdtelwoord λʹ 30 τριάκοντα μʹ 40 τετταράκοντα νʹ 50 πεντήκοντα ξʹ 60 ἑξήκοντα οʹ 70 ἑδομήκοντα πʹ 80 ὀγδοήκοντα Ϟʹ 90 ἐνενήκοντα ρʹ 100 ἑκατόν σʹ 200 διακόσιοι, -αι, -α τʹ 300 τριακόσιοι, -αι, -α υʹ 400 τρετρακόσιοι, -αι, -α φʹ 500 πεντακόσιοι, -αι, -α χʹ 600 ἕξακόσιοι, -αι, -α ψʹ 700 ἑπτακόσιοι, -αι, -α ωʹ 800 ὀκτακοσιοι, -αι, -α Ϡʹ 900 ἐνακόσιοι, -αι, -α ͵α 1000 χίλιοι, -αι, -α ͵β 2000 δισχίλιοι, -αι, -α ͵ι 10000 μύριοι, -αι, -α ͵κ 20000 δισμύριοι, -αι, -α

Met een tekentje ʹ (een keraia) rechts bovenaan de letters kon men aangeven dat men met deze lettertekens een getalwaarde bedoelde. Wanneer de keraia ͵ links onderaan de eerste letter van het getal werd gezet, betekende dit dat de getalwaarde in duizendtallen stond aangegeven.

Voorbeeld

ρκγʹ = 123

τκαʹ = 321

͵ρκγ = 123000

͵ρκγ ρκγʹ = 123123

• Drie tekens die niet meer in het alfabet stonden, werden nog steeds als cijfer gebruikt:
  Ϛ (digamma, stigma, niet te verwarren met sigma), Ϟ (koppa), en Ϡ (sampi)

Huidige getallen

Hoewel men nu de „Arabische cijfers” gebruikt, werden in de twintigste eeuw nog heel wat boeken gebruikt waarin bijvoorbeeld hoofdstuknummers in letters stonden aangegeven.

Zie ook

• Grieks alfabet
• Romeinse cijfers

Bronvermelding

• Taschenwörterbuch Altgriechisch, Langenscheidt, (gereviseerde versie van prof. Hermann Menge’s woordenboek), blz. 857