Gebrekkige zaak

De gebrekkige zaak is een juridisch begrip in het Belgisch recht.

Het is een juridische theorie die iemand in staat stelt een persoon aan te spreken indien er schade is geleden ten gevolge een voorwerp of situatie die niet overeenstemt met hoe dat voorwerp of die situatie eigenlijk zou moeten zijn. De schadelijder kan dan de houder van de gebrekkige zaak aanspreken.

Bijvoorbeeld, in een winkelketen met restaurant bevindt zich een microgolfoven om eventuele papflessen te verwarmen. Door een mankement in de constructie ontploft deze microgolfoven, met als gevolg aanzienlijke lichamelijke schade. De schadelijder kan dan de winkelketen aanspreken aangezien deze houder is van een gebrekkige zaak, namelijk de microgolfoven.

Toepassingsvoorwaarden

De leer van de gebrekkige zaak kan echter niet op eender welke situatie worden toegepast. Een aantal criteria zijn essentieel opdat de leer van de gebrekkige zaak toepassing zou kunnen vinden. Ten eerste moet het gebrek de zelfstandigheid van de zaak aantasten en moet het gebrek inherent zijn aan de zaak.

Het gebrek tast de zelfstandigheid van de zaak aan. Dit houdt in dat het gebrek een normaal gebruik van de zaak onmogelijk moet maken. Het gebrek moet bovendien onlosmakelijk vasthangen aan de zaak. Externe zaken die de zaak gebrekkig maken komen in principe niet in aanmerking. Bijvoorbeeld een lift met een bom in wijkt wel af van een model-lift, maar is geen gebrekkige zaak aangezien de bom niet eigen is aan de lift.

Ten tweede moet het gebrek van die aard zijn dat het schade zou toebrengen. Kan men dan stellen dat dynamiet dan per definitie een gebrekkige zaak is? Nee, want een het is net de bedoeling van dynamiet om schade te brengen. Indien de dynamiet door een constructiefout niet zou ontploffen is dit echter géén gebrekkige zaak aangezien geen schade wordt toegebracht. Is er echter een constructiefout bij de lont van de dynamietstaaf, waardoor deze veel sneller tot ontploffing komt, dan kan men weer wel tot een gebrek concluderen. steeds moet de zaak worden vergeleken met een modelzaak.

De leer van samengestelde zaken

Aangezien de gebrekkige zaak slechts een beperkte impact zou hebben op het rechtssysteem is dit door de rechtspraak uitgebreid door de leer van de samengestelde zaken. De gebrekkige zaak was oorspronkelijk enkel van toepassing op één zaak. Stel dat men door de fruitafdeling wandelt in een supermarkt en plots uitglijdt over een bananenschil die op de grond ligt. De banenschil op zich is niet gebrekkig dus zou op het eerste zicht niet kunnen worden geconcludeerd tot een gebrekkige zaak. Maar als men nu de fruitafdeling in zijn geheel als één samengestelde zaak bekijkt kan men wel tot de conclusie komen dat de fruitafdeling gebrekkig is aangezien een modelgroenteafdeling geen bananenschillen op de grond heeft, de bananenschil aanleiding kan geven tot schade en de bananenschil niet vreemd is aan de fruitafdeling.

Rechtspraak en rechtsleer over de gebrekkige zaak

Tot slot is het belangrijk op te merken dat rechtspraak en rechtsleer sterk verdeeld zijn over de gebrekkige zaak. Dit is vooral het gevolg van de samengestelde gebrekkige zaak die tot interpretatie-problemen kan leiden. Velen stellen dat een samengestelde zaak gebrekkig kan zijn zelfs ten gevolge een externe zaak. bijvoorbeeld een biefstuk die in de groenteafdeling ligt. Een concreet voorbeeld uit de rechtspraak is het feit dat een zetel zich op de baan bevond waardoor schade is ontstaan. de rechter heeft geoordeeld dat de gemeente aansprakelijk was als houder van de gebrekkige weg. Hoewel dit op het eerste zicht triviaal kan lijken brengt dit toch ernstige gevolgen met zich mee. Indien men deze theorie consequent wil aanhouden dan moet men ook aanvaarden dat zo goed als ieder verkeersongeval een gebrekkige zaak uitmaakt. Juridisch gezien kan immers geen onderscheid worden gemaakt tussen een sofa die op de baan zit of een wagen die in het midden van de baan is geparkeerd.

De leer van gebrekkige zaak is dus vrij ingewikkeld en het is moeilijk tot een duidelijke afbakening te komen. Dit is evident zeer negatief voor de rechtszekerheid aangezien het resultaat van een geding sterk zal afhangen van de rechter die over de voorliggende zaak oordeelt.