Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Gavrilo Princip
.jpg)
Gavrilo Princip (ook wel Gabriël Princip; Servisch Cyrillisch: Гаврило Принцип) (Obljaj, Bosnië, 25 juli 1894 – Theresienstadt, Oostenrijk-Hongarije, 28 april 1918) werd bekend als de moordenaar van aartshertog Frans Ferdinand van Oostenrijk, een daad die de directe aanleiding voor de Eerste Wereldoorlog vormde.
Levensloop
Princip was de zoon van een postbode en het vierde kind in een reeks van negen kinderen. In Bosnië zat hij op de middelbare school, maar in 1912 vertrok hij naar Belgrado, waar hij zijn studie afrondde. Na het afstuderen voegde hij zich bij de geheime Bosnisch-Servische nationalistische beweging, de "Zwarte Hand". De twee daaropvolgende jaren wijdde hij aan deze beweging.
In 1912 had Princip geprobeerd dienst te nemen in het Servische leger dat op het punt stond Macedonië binnen te vallen. Hij werd echter door de ijzervreter majoor Tankosić geweigerd met de woorden: "Je bent te klein en te zwak! Ga naar huis voor ik je in elkaar sla!" Diep vernederd keerde Princip terug, met het voornemen te bewijzen dat ook hij een daad kon stellen, en beslist niet klein en zwak was.
Op 28 juni 1914 bezochten de Oostenrijks-Hongaarse troonopvolger Frans Ferdinand en zijn vrouw Sophie Chotek de Bosnische hoofdstad Sarajevo (Bosnië was geannexeerd door Oostenrijk-Hongarije sinds 1908). De dag was echter ongelukkig gekozen, want op 28 juni herdacht men in het naburige Servië het einde van de Servische onafhankelijkheid in de Middeleeuwen (zie Kosovo) na de slag op het Merelveld in 1389.
De moord
 Zie Moord op Frans Ferdinand van Oostenrijk voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Princip en twee medestudenten broedden het plan uit om Frans Ferdinand te liquideren en legden dit plan voor aan de leiding van de Zwarte Hand. Deze reageerde terughoudend, maar bezorgde het drietal toch een aantal wapens en cyanidecapsules. Een aantal leden van de Zwarte Hand stond klaar langs de route om Frans Ferdinand te vermoorden. Toen ze, na lang wachten, langskwamen, gooide een van hen een handgranaat naar hun auto; of deze handgranaat werd weggeslagen door Frans Ferdinand of dat de handgranaat uit de auto stuiterde is tot op de dag van vandaag onbekend.[1] Deze handgranaat kwam vervolgens onder de auto met officieren achter hen terecht en ontplofte na 10 seconden. Drie van hen raakten gewond. Gavrilo Princip en zijn maten raakten ontmoedigd en gaven er de brui aan. Princip zelf droop af en ging naar een delicatessenzaak Moritz Schiller.
Ferdinand stond erop de dag af te werken volgens de agenda, maar veranderde later van gedachten; hij wilde naar het ziekenhuis om de gewonde officieren te bezoeken. Zijn chauffeur nam de verkeerde afslag, waardoor zij, ironisch genoeg, oog in oog kwamen te staan met Gavrilo Princip, die net uit de delicatessenzaak kwam. Voor Princip kwam deze ontmoeting uiteraard geheel onverwacht, maar toch zag hij zijn kans schoon en trok hij zijn pistool[2]. Hij vuurde drie schoten af. Sophie werd geraakt in de buik en daarna werd Ferdinand geraakt in de hals. De derde kogel was eigenlijk bedoeld voor Oskar Potiorek, militair gouverneur van Bosnië. Sophie en Ferdinand overleden; ze lieten drie kinderen achter. Princip slikte de cyanide (cyaankali) die hij gekregen had, maar braakte ze uit. Hij trachtte dan zich door zijn hoofd te schieten, maar omstanders sloegen hem het pistool uit zijn hand.
De aanslag was knullig opgezet en het slagen van de moord was eigenlijk vooral te danken aan toeval. Door het pure toeval dat Frans Ferdinand besloot de officieren in het ziekenhuis te bezoeken, dat de chauffeur de verkeerde afslag nam en stilstond, toevallig vlak voor de voordeur van een winkel (een delicatessenzaak) waar net Gavrilo Princip uit kwam lopen. Die liet deze kans niet lopen, sprong op de auto en schoot Frans Ferdinand en zijn vrouw dood. Oostenrijk-Hongarije was woedend op Servië. Er ontstond een fikse ruzie tussen beide landen. Ten gevolge hiervan werd een keten van gebeurtenissen in gang gezet die leidde tot de Eerste Wereldoorlog. [3]
Rechtszaak en gevangenschap
Tijdens de rechtszaak in Sarajevo werd Princip op 28 oktober 1914 veroordeeld tot twintig jaar gevangenisstraf, de maximale straf voor iemand jonger dan twintig jaar. Waarschijnlijk had hij al tuberculose opgelopen voordat hij in de gevangenis kwam. Enige tijd later moest zijn rechterarm worden geamputeerd als gevolg van bot-tuberculose.
Hij verbleef in de gevangenis in Theresienstadt. Hij werd er in isolatie gehouden, was altijd geketend en mocht geen bezoek ontvangen. In zijn cel had hij met een lepel in de wand gekrast: "Onze geesten sluipen door Wenen, fluisteren in de paleizen en laten de heren sidderen." Hij overleed na bijna vier jaar gevangenschap later in een ziekenhuis vlak bij de gevangenis.
Trivia
- In het nummer All For You Sophia van de band Franz Ferdinand zit een aantal verwijzingen naar de moord.
- Op het album Iets van een Clown van Herman van Veen, staat het door Rob Chrispijn geschreven Princip, dat over de moord gaat.
Bronnen, noten en/of referenties
|
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Gavrilo Princip op Wikimedia Commons.