GO! Next het atheneum (K.A.1 Hasselt)

Het Koninklijk Atheneum Hasselt is een middelbare overheidsschool van het gemeenschapsonderwijs die in 1844 ontstond toen de Staat het Gemeentecollege van Hasselt overnam. Het atheneum is de eerste middelbare school in de provincie Limburg en ook de eerste UNESCO-school van Limburg. Het atheneum is gelegen op de Capucienenstraat 28 in Hasselt.

Geschiedenis in vogelvlucht van de "atheneumsite"

De historische bakermat van de school, een vestiging der Kapucijnenorde.

De kapucijnen komen zich op 6 maart 1616 vestigen in Hasselt, zij namen hun intrek in een voorlopig woonhuis. Deze accommodatie beantwoordde echter niet aan de verwachtingen van deze paters. Daarom verlieten ze de stad, maar in 1619 keerden zij terug en betrokken een “passender” huisvesting, die hun ter beschikking werd gesteld door Agnes van Wolfart. Daarbij schonk deze edelvrouw ook zes percelen grond van haar eigendom op het “Inghelandt”, een armere wijk, waar de paters begonnen met de bouw van hun klooster. Die gronden komen vandaag ongeveer overeen met de gronden van het atheneum, Het Stadsmus en het Clarenhof. De vestiging van de kapucijnen in het kader van de contrareformatie en op vraag van Luiks aartsdiaken Bocholtz, die verklaarde dat de kapucijnen zich voorgenomen hebben bij te dragen aan het verkondigen van de christelijke leer, in Hasselt, op de plaats van de huidige atheneumcampus, in de 17e eeuw, was geen evidentie, ze kwamen ongevraagd en ongewenst. Het Hasseltse stadsbestuur reageerde weinig enthousiast op deze komst, wegens de precaire toestand van de stadskas en uit vrees dat hun aanwezigheid zware financiële extra-lasten zou meebrengen in deze economische reeds belaste tijdens. Slechts op een bevelschrift van prins-bisschop Ferdinand van Beieren d.d. 17 februari 1616, die optrad als graaf van Loon, ontving de stad deze kloosterlingen binnen haar muren. De burgerij leeft niet bepaald in weelde, het armen neemt nog steeds toe, de bevolking gaat gebukt onder zware belastingen en de stadskas kent slechts inkomsten. De paters dienden dan ook zelf te voorzien in eigen onderhoud en levensbehoeften. Zij konden ook niet rekenen op overheidssteun en zouden enkel aalmoezen ontvangen, voor zover ze deze spontaan werden geschonken. Op 17 september 1623 werd een kerkje gebouwd, in de loop der jaren gebeurden er kleine aanpassingen aan de kerk, de gebouwen en de omgeving. Later, via legaten van edelen en door de vrijgevigheid van talrijke prebenden, konden de paters zich beter gaan organiseren en hun autonomie behouden.

Het begin van het einde: de Verlichting en de nasleep van de Franse Revolutie

Door de komst van de Verlichting en de Franse Revolutie, kwam het tot rust gekomen kloosterleven in Hasselt terug in gevaar. Inmiddels waren ook de nieuwe ideeën van het filosofisme tot de Vlaamse gewesten doorgedrongen. De daaraan gekoppelde veranderingen van Oostenrijks keizer Jozef II kenden een weerslag op de bestuurlijke organisatie van sommige kloosterorden. Deze “verlichte” despoot, die de leerschool had geslopen bij Voltaire en Rousseau, drukte met strekte hand het staatsgezag door op de Kerk en de kloosters. Door het uitbreken van de Franse Revolutie werd de wereld ten gronde gewijzigd. Wanneer de Franse Republiek op 13 januari 1789 de gebouwen en aanhorigheden van het klooster confisqueert, komt er een einde aan de kapucijnenorde in Hasselt. Het voormalige klooster werd verkocht aan Charles Payan en Geragd Thoelen voor een bedrag van 95.000 fr. Brandwijnstoker Thoelen nam later een deel van de gebouwen van Payan over en richtte er een ossenstal en jeneverstokerij in. De overige gebouwen worden overgekocht voor 6.500 F. door de stad Hasselt; er was namelijk door de Franse overheid besloten een school te vestigen.

Vernieuwing en destructie

Bij keizerlijk decreet van Napoleon I, de eerste middelbare school van Limburg : “l’école secondaire” haar deuren openen op na aanpassingswerken op 15 januari 1808. In 1810 wordt de school eigendom van de stad Hasselt en kreeg de naam “Stadscollege”. Na de onafhankelijkheid van België in 1830 bleef het stadscollege nog 14 jaar ten laste van de stad Hasselt. Door stijgende uitgaven kwam de school onder toezicht van de Belgische staat en wordt het Gemeentelijk college omgevormd tot koninklijk Atheneum. In 1946 verdwenen de wallen rond Hasselt, wat later plaats zal maken voor de Boulevard de l’Athenée, de voorloper van de Guffenslaan. Aan zo een nieuwe prestigieuze laan, horen ook prestigieuze gebouwen. In 1865 verdwenen een eerste reeks van oude kloostergebouwen die plaats moesten maken voor een nieuwbouw die wij vandaag de dag kennen als het kleine atheneum. Voor 115.553,75 fr. is er door Hasselts stadsarchitect Is. Gérard een bestek opgemaakt voor de bouw van een nieuwe schoolvleugel in een sobere neoclassicistische stijl. Na WO2, toen een uitbreiding van het gebouwenbestand zich opdrong, kwamen de restanten van het oude klooster, dat diende als jeneverstokerij, in handen van de school. Tussen de periode van 1943 en 1967, werd en onder andere een schuilkelder aangelegd, werd er werk gemaakt van de elektrificatie en verbetering van de gebouwen. Een van de grotere scharnierjaren van het atheneum is in 1967, wanneer men van start met de afbraak van de kloostergebouwen en de bouw van broodnodige nieuwe en degelijke schoolgebouwen voor een som van 12.571.907 fr. De werken zouden uitgevoerd worden door de aannemer Nelissen van Bree. Op 1 augustus 1978 werd de aanvraag ingediend voor de bouw van het huidige hoofdgebouw en werden de allerlaatste restanten van het klooster afgebroken. Bij de eerste steen werd door Willy Claes gelegd. Dit nieuw functioneel gebouw opende haar deuren op 1 september 1982 en werd gebouwd door aannemer Reynders van Hasselt voor een som van 244.359.549 fr. Leerlingen en leerkrachten hielpen in de zomervakantie van het jaar ’82 al het didactisch materiaal te verhuizen.

Overzicht per jaar

1629: de eerste aanduidingen…

De Minderbroeders -Kapucijnen bouwen een klooster en een kerk. Uit de “Kroniek van Hasselt” van F.J. Mantelius, vermenen we het volgende:

… de Patres Capucinen hier comen woonen door het verzoek van ‘t Magistraet en toedoen van het adelijck huys Geloes, tot groote voldoeninghe van’t volck,want quyten haer seer hoffelijck om de gemeijnte te dienen in ’t bichthooren,preken, catechiseren en siecken te besoecken, Het clooster is op hun manier gebauwt cleyn en engh, maer hebben een schoenen hof tot aen de vesten, en syn concent van de gemeynte bevrijdt met een muur, staende op de vesten.

De grond in deze arme buurt van het “Engelant”, wordtgeschonken door agnes Wolfart, weduwe van Godfried van Mombeek, baanderheer van het Graafschap Loon. “Ingheland” of “Engelant” betekent een enge strook land. Dankzij de vrijgevigheid van Stefaan van geloes, heer van Beverst, en de geldelijke en materiële steun der stad, worden het klooster en kleine kerk voltooid. De Warmoestraat, waar de gebouwen gelegen zijn, wordt in de volksmond herdoopt tot Capuceinenstraat, benaming die tot op heden is blijven voortbestaan. 1721: Riolering wordt aangelegd onder de stadswallen.

Inlijving bij Frankrijk.

De kloosterorden wordt worden opgeheven en hun goederen verbeurd verklaard. 1802: De Kapucijnen moeten hun klooster verlaten en de gebouwen komen in het bezit van G. Thoelen, jeneverstoker en K. Payan, ontvanger van belastingen. Eerstgenoemde installeert er een branderij en ossenstallen! Dar er geen instelling meer is, koopt de stad de bezittingen van Payan terug. 1804: Napoleon tekent de toelating om een “Ecole Secondaire” op te richten. Nadat de lokalen in orde zij gebracht en na tijdelijk onderkomen in het Augustijnenklooster, starten de lessen eindelijk vanaf 1808. 1810: Wrijving tussen het stadsbestuur en de Université Imperiale die het monopolie over het onderwijs in het Keizerrijk heeft. Afschaffing van de Ecole Secondaire en de oprichting van een “Collège” o.l.v een gewezen monnik Armentiers, Mornac genaamd.

1815-1830: Gedurende het Hollandse bewind.

Het Collège, door de Franse regering geopend blijft voortbestaan onder de naam “Koninklijk Collège”. Er zijn zes klassen samen bevolkt met 40 tot 60 leerlingen en slechts 2 leerlingen om te worden toegelaten moet een leerling tenminste 10 jaar oud zijn en kunnen lezen en schrijven. Een Koninklijk besluit van 1819, voorziet de invoering van het Nederlands als voertaal in het M.O. van Vlaamse Gewesten. Een paar jaar later, volgt ook de vervlaamsing van de prijsuitdelingen: De redevoeringen van het bestuur wordt van dan af altijd in moedertaal gehouden.

1830: Na de Belgische onafhankelijkheid.

De gebouwen worden gebruikt als kazerne. De lessen worden ten stadhuize gegeven! 1834: De opening van het “Gemeentecollege” en een internaat wordt plechtig gevierd in oktober en de nationale regering verleent de eerste toelage.

1844: Op koninklijk besluit van 22 juli wordt een “Athenée Royal” opgericht.

Het bestuur wordt afgestaan aan de nationale regering mits een jaarlijkse subsidie van 10.000 fr. Het reglement, K.B. van 26 augustus, treft de schikking aangaande studies, leraars en beheersraad. De lang verwachte stichtingsakte wordt zeer geestdriftig onthaald. Getuige hiervan het speciaal bij deze gelegenheid gedichte en gecomponeerde loflied. 1847: Het internaat opgericht in 1834 moet weer sluiten. 1852: Ruimere en gezondere loaken zijn een dringende noodzaak geworden Plan van een siertuin getekend door Cretens en een ijzeren hek langs de “Boulevard” wordt geleverd door L. De Magnée.

1865: Na 5 jaar wachten is het bestek voor de nieuwbouw klaar!

Opgemaakt door de stadsarchitect J. Geregd en toegekend aan onderaannemer G. Aerden voorziet het in de volgende uitbreidingen: -het optrekken van het huidige middenbouw (huidige lagere school), een afsluitingsmuur langs de Capuceinenstraat, een prefectswoning. -aanpassingswerken aan de bestaande vleugels (oud klooster). -afbraakwerken van de oude afsluitingsmuur en de aanleunende gebouwen. 1879: Een normaalschool voor onderwijzers. Het pensionaat dat niet genoeg opbrengt, moet plaats maken voor een “Normaalschool voor onderwijzers”, op haar beurt weer afgeschaft in 1884. Er word een ruime leraarszaal ingericht. 1883: Oprichting van een “middelbare jongensschool” (K.B. 09/1881). Een verruiming is tot tweemaal toe noodzakelijk. Bovendien komt er een lokaal voor handarbeid en een gedeeltelijk overdekte speelplaats. De wetten van juni 1883 en 1886 maken het Nederlands als voertaal verplicht in het middelbaar onderwijs. De meeste Athenea, ook dit van Hasselt, leven de regelementen niet na! 1887: Een internaat wordt opnieuw geopend in de gebouwen van de gemeentescholen en volgend schooljaar terug ondergebracht in het K.A. Dit “Pensionaat Hoebanx” kent weer een kortstondige bloei om in 1909 definitief afgeschaft te worden.

Een recente geschiedenis, grote bouwprogramma’s worden verwezenlijkt.

1970: Op 1 september start het experiment VSO in 3 pilootscholen van het rijksonderwijs. Hasselt hoort erbij! 1975: Oprichting van de middenschool. Nieuwe grootse bouwplannen zijn ter studie bij het gebouwenfonds voor rijksscholen en studiebureel Peeters. Aanpassingen gevel overdekte speelplaats. Aanpassing gevel middendeel eb wijziging van de ramen. 1978: Op 15 december: eerste steenlegging van de nieuwbouw aan de Capuceinenstraat, door minsister van nationale opvoeding J. Ramaekers in aanwezigheid van gewezen minister en oud-leerling van het K.A. W. Claes. Leerlingen van de observatie- en oriëntatiegraad vinden onderkomen in de Hoebanxkazerne. 1979: De leerlingen van de basisschool betrekken tijdelijk hun vleugel. 1982: Leraars en leerlingen helpen op 16 augustus mee aan de grote verhuis van boeken en didactisch materiaal. Op 1 september worden de gloednieuwe klaslokalen, refter en turnzaal in gebruik genomen. 1994: Het K.A. viert haar 150- jubileum met een show in het CCHA onder het motto: 150 jaar stijl.

Het K.A. een het nieuwe tijdperk inloodsen

• 2013: Station “Den Athenée”, een overdekte speelplaats in de kelder wordt geopend.
• 2014: Erfgoedproject ‘Ten Strijde’ herdenikng WO1
• 2018: Atheneum Plus opent eigen wereldwinkel Fairtrading GO
• 2019: Corona legt het schoolleven helemaal stil. Afstandsonderwijs via computer is de norm.
• 2020: Het Atheneum van Hasselt start met een zevende jaar tjokvol wiskunde (16 uur) en wetenschappen.

Het atheneum wordt de eerste UNESCO-school van Limburg.

• 2022: De basisschool huist, na een grondige renovatie van de oude bouw, terug in. Beide scholen maken deel uit van de “atheneum campus”. Ze slaan bruggen tussen de basisschool en het secundair onderwijs!
• 2023: Het Atheneum viert haar 180-jarig jubileum

Bekende oud-leerlingen

• Adrien de Gerlache
• Willy Claes
• Herman Reynders
• Hilde Claes
• Samuël Anastasi

Bronnen

• 150 Jaar stijl Koninklijk Atheneum Hasselt. Een uitgave van v.z.w. Sociale Werken Koninklijk Atheneuem 1 en verscheen in november 1994, oplage 1000 exemplaren.
• Koninklijk Atheneum (Guffenslaan 78-82)
• Leerlingen en leerkrachten Kleine Atheneum Hasselt vieren verhuis naar nieuwe gebouw 7 november 2022
• “Tien leerlingen per klas is voor ons gewoon te weinig” 28 april 2020 - Hasselt
• Atheneum Plus opent eigen wereldwinkel Fairtrading GO 14 oktober 2018
• Gebarentaal als keuzevak in Hasselt 30 augustus 2019