Fonetisch alfabet

Een fonetisch alfabet is een alfabet dat bedoeld is om de uitspraak van woorden eenduidig vast te leggen. De symbolen van het alfabet corresponderen één-op-één met klanken. Voor het gewone schrift van een natuurlijke taal hoeft dit namelijk niet op te gaan. (In het Nederlands vertegenwoordigen bijvoorbeeld de drie e-s in "december" drie verschillende klanken.) Het kan als zodanig gebruikt worden voor het aanleren van de juiste uitspraak van woorden in een andere taal. Men zet streepjes /.../ of haakjes [...] om een woord heen om aan te duiden dat het fonetisch geschreven is.

Voorbeeld

Encyclopedie in het Engels: encyclopedia [insajkləpi:diə]
dit woord in het Nederlands: [εnsiklopedi]

Ook wil men de beklemtoning van een woord kunnen expliciteren. Dit gebeurt vaak door strepen onder beklemtoonde lettergrepen, zoals hierboven, of met een accentteken voor zo'n lettergreep. Dit laatste systeem heeft het voordeel dat een secundair accent (zoals boven op "saj") als zodanig aangegeven kan worden door twee accenttekens in plaats van één.

Geen enkel fonetisch alfabet is internationaal erkend als officiële notatie voor alle spraakklanken. Hetgeen hier het dichtst bij in de buurt komt, is het International Phonetic Alphabet (IPA) van de International Phonetic Association (ook afgekort als IPA). Echter, niet alleen de reeks gebruikte klanken verschilt per taal, ook de wijze van uitspraak van klank kan per taal verschillen aangezien iedere taal zijn eigen klankinventaris heeft. Zo is bijvoorbeeld de Nederlandse "a:" (zie onder) iets korter dan de Duitse.

Overzicht van klanken in het Internationaal Fonetisch Alfabet

Hieronder volgt voor het Nederlands een kleine opsomming van gebruikte klanken, gebaseerd op het bovengenoemd internationale alfabet. Voor meer informatie, zie klankinventaris van het Nederlands. De linkerkolom geeft het fonetische symbool, de rechter een woord dat als voorbeeld dient.

Klinkers
ɑ	man (màn)
a	maan (mán)
aː	maar (mùár)
ɛ	bed (bèt)
e	bede (bédù)
eː	beer (bùìr)
ɪ	kip (kìp)
i	kiep (kíp)
iː	kier (kùír)
ɔ	bot (bòt)
ɔː	zone (zùònù)
o	boom (bóm)
u	boete (bytù)
uː	boer (bùyr)
ʌ	mug (mùg)
y	utrecht (útrègt)
y:	zuur (zùúr)
ə (sjwa)	de (dù)
œː	freule (frùýjù)
ø	reus (rýs)

Medeklinkers
b	blad (blàt)
d	dag (dàg)
f	feest (fést)
χ	schaar, slechts, dag, lach (sgár, slègts, dàg, làg)
γ	geven, gaan (zgn. zachte g) (çévùn, çán)
ŋ	gang, Henk (gàc, Hèck)
h	honger (hòcùr)
j	jas (jàs)
k	kaas (kás)
l	lui (láú)
ɫ	heel (hél)
m	gramschap (gràmsgàp)
n	noeste arbeid (nystù àrbáít)
ɲ	oranje (óràñjù)
p	aap (áp)
r	rijmen (ráímùn)
ʀ	encore (àñkoʀ)
s	samenzwering (sámùnzwìrìc)
ʃ	sjaal, sjakie (sjál, sjákí)
t	troosteloos (tróstùlós)
c	tsjonge (tsjòcù)
v	haver (hávùr)
ʋ	wanneer (wùànìr)
z	zigeuner (zígýnùr)
ʒ	garage (gárázjù)

Tweeklanken (Diftongen)
Au	lauw, koud (láyw, káyt)
Eu	schreeuw (sgréyw)
εi	tijd (táít)
œːy	huis (háús)

Geleende klanken
g	grand, goal, zakdoek (qràñ, qól, zàkdyk)
ʒ	journaal, vision (zjyrnál, vìzjùn)
dʒ	jihad, jive (dzjíhát, dzjáíf)
ɑ	edward, anima. (èùtwùrt, èùnìmá)

Symbolen die mogelijk nog bijgeschreven moeten worden:

ɑ ɒ ɔ ɜ ʊ ʌ θ ð ɹ ʍ

Externe link

International Phonetic Association