Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Schaak
| |||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
|
|
|
|
|
|
|
| ||
|
| |||||||||
In het schaakspel is het doelwit de koning van de tegenstander. Het aanvallen van de vijandelijke koning heet het geven van schaak. Bij het geven van schaak wordt wel hardop "schaak!" gezegd; dit is overigens niet verplicht. Een bedreigde koning moet aan het schaak worden onttrokken. Is dat niet mogelijk, dan is er sprake van (schaak)mat, wat de partij beslist in het voordeel van de aanvaller.
Het geven van schaak kan voordeel opleveren omdat de tegenstander in diens keuze wordt beperkt. Het lukraak geven van schaakjes kan echter ongunstig uitpakken als daarbij de eigen stukken slechter komen te staan of de koning naar veiliger velden wordt verdreven. Zo kan wit in het diagram schaak geven met Th2-g2+, maar dat is niet de beste zet.
Opheffen van schaak
Er zijn drie manieren om het schaak op te heffen:
- door het aanvallende stuk te slaan;
- door een speelstuk tussen het aanvallende stuk en de eigen koning te plaatsen;
- door een zet met de koning.
Tussenplaatsen is niet mogelijk als het schaak door een paard wordt gegeven, of vanaf een veld dat grenst aan de koning. Ingeval van dubbelschaak (zie onder) kan alleen een zet met de koning redding bieden.
Aftrekschaak
Een verrassende manier van schaakgeven is het aftrekschaak. Daarbij geeft niet het gespeelde stuk schaak, maar een stuk dat daarachter stond en door het uit de weg zetten van het gespeelde stuk plotseling zicht krijgt op de koning van de tegenstander. Omdat het schaak moet worden opgeheven, krijgt het gespeelde stuk zo een vrije kans om bijvoorbeeld ander materiaal aan te vallen. In het diagram heeft wit door Pc5-b3+ schaak met zijn toren op b5, en valt zo tevens de zwarte toren op a1 aan. Toch kan zwart zich hier nog goed verdedigen met Tf6-f5.
Dubbelschaak
Bij een aftrekschaak kan het voorkomen het gespeelde stuk zelf ook schaak geeft. Dan is er sprake van dubbelschaak, waarbij de vijandelijke koning door twee stukken tegelijk wordt bedreigd. In het diagram kan wit Pc5-e6++ spelen. Het tussenplaatsen van de toren op f5 helpt zwart nu niet omdat het witte paard schaak blijft geven, en het paard slaan met Tf6xe6 heft het schaak door de toren op b5 niet op. Zwart heeft dus geen keus en moet met de koning naar g4, waarna Tb5-g5 schaakmat is.
Tussenschaak
Een tussenschaak is een voorbeeld van een tussenzet. Zo'n zet verstoort een voorgenomen zettenreeks, en als dat met schaak is, dan is daar vaak weinig tegen te doen. Zo staat wit in het diagram na 1. Pc5-b3+ Tf6-f5 2. Tb5xf5+ g6xf5+ plotseling zelf schaak, waardoor er geen gelegenheid is om de zwarte toren op a1 te slaan.
Familieschaak
Een schaak met een paard, dat tegelijk de dame van de tegenstander aanvalt, en eventueel nog meer stukken, wordt wel een familieschaak genoemd. Het is een voorbeeld van een vork.
Onreglementaire zet
Een zet, die ertoe leidt dat de eigen koning schaak komt te staan of blijft staan, is onreglementair, en moet worden teruggenomen. In het snelschaak wordt echter soms de afwijkende regel gehanteerd dat de koning dan kan worden geslagen, met winst van de partij.
Met een koning die schaak staat, mag geen rokade worden uitgevoerd.