Ezelsbruggetje

Een ezelsbruggetje is de benaming voor een mnemotechniek om iets heel anders makkelijk te kunnen onthouden. Veelal is het te onthouden ezelsbruggetje op zichzelf nonsens. Het kan nog zijn dat het ezelsbruggetje zelf niet te onthouden is, of dat de informatie tegenstrijdig of dubbelzinnig is („Welke is het nou?”). Op dat moment is het bruggetje contraproductief.

Het woord is waarschijnlijk afkomstig van het feit dat de ezel maar een heel klein randje nodig heeft om snel op de plek van bestemming te komen; een plank over een sloot volstaat al. Het woord ezelsbrug bestond reeds in de Latijnse scholastiek in de middeleeuwen (pons asinorum).

Voorbeelden

CASSA verwijst naar het onthouden van de onthoudprincipes, een ’meta-ezelsbruggetje’ dus.

Taal

• 't Kofschip,’t fokschaap of xtc-koffieshop

Wie wil weten of de onvoltooid verleden tijd van een regelmatig werkwoord stam + te of stam + de krijgt, kijkt naar de medeklinker die in het hele werkwoord aan de uitgang -en voorafgaat. Komt deze letter voor in ’t kofschip, dan schrijven we stam + te, anders stam + de.

Voorbeeld: de v in roven komt niet voor in ’t kofschip, dus is de onvoltooid verleden tijd roofde en het voltooid deelwoord geroofd.

• De vijf stemhebbende medeklinkers die geen stemloze tegenhanger hebben: je molenaar, dus j, m, l, n en r.
• Spelling:
  • er waren 121 kanunniken, dus 1 n, 2 n’en en 1 k in het meervoud van kanunnik.
  • onmiddellijk gaat steeds slapen met 2 dekens en 2 lakens, dus 2 d’s en 2 l’en in onmiddellijk.
  • Als je te laat bent, is er geen thee meer, als ’je’ (of jij) ná het werkwoord komt, krijgt het werkwoord geen ’t’ (je vindt, vind je)
• Franse accenten é en è:
  • Met een beetje fantasie vormen de accenten in élève twee zeilen aan de mast, dus eerst é en dan è. Met de klank van het woord élève onthoudt men dan de uitspraak van de é en de è.
  • Een hélicoptère moet eerst opstijgen (é) en dan landen (è).
  • Klokwijzers: bij de è wijst het accent naar elf uur, dus een korte e zoals in elf; bij de é wijst het accent naar één uur, dus een lange e zoals in één.
• De zes belangrijkste en meest voorkomende koppelwerkwoorden: de medeklinkers van het nonsenswoord zwabbels staan voor zijn, worden, blijken, blijven, lijken en schijnen.
• De vier neusklanken van het Frans: un bon vin blanc („een goede witte wijn”).
• C vóór o en u en a, spreekt men uit gelijk een K: de uitspraak van de c in woorden als „circus”.
  • Iets anders: C is K voor O, U en A, en voor medeklinkers.
  • Of: De C is geen Kei (de C is geen K bij de E en de I).
  • Ook gemakkelijk om dit te onthouden is dat C wordt K voor de klinkers uit auto.

Muziek

• Klassieke stemming van de snaren van een gitaar (E-A-D-G-B-E):
  • Eet Alle Dagen Grote Borden Erwtensoep
  • Een Aap Die Graag Bananen Eet
  • Een Aardig Dametje Gaat Bessen Eten
  • (Omgekeerd) Een Bruin Gevlekt Dier Aait Eenden
  • (Omgekeerd) Een Betere Gitaar Door Alle Eeuwen
  • (Omgekeerd) Een Beer Geeft De Aap Eten
  • (Omgekeerd) Even Bíjkomen Gaapte De Arme Ezel
  • (Omgekeerd) Een Boer Gaat De Akker Eggen
  • Een Artiest Die Graag Brood Eet (uit het boek "De plectrumgitarist" van Ed Wennink)

• Bij het leren van muzieknoten;
  • Een Goede Boer Drinkt Fris (vaak gebruikt voor het leren van de noten op de notenbalk: E-G-B-D-F)
  • Een Goede Boer Dorst Flink

• Volgorde van de noten in de kwintencirkel:
  • Frits Besproeit Esthers Asters Desnoods Gestaag Ces keer
  • Friezen Beschouwen Esten As Deskundige Gespreksleiders
  • Friese Boeren Eten Alle Dagen Grauwe Capucijners (iets minder handige variant die op sommige muziekscholen wordt geleerd)
  • Geef Die Aap Een Bord FisCies.

• In het liedje Do-Re-Mi uit The sound of music worden notennamen gebruikt als ezelsbruggetjes.

Wiskunde

• De rekenregel, dat wil zeggen de (verouderde) volgorde waarin rekenkundige operatoren moeten worden uitgevoerd: machtsverheffen, vermenigvuldigen, delen, worteltrekken, optellen en aftrekken
  • Meneer Van Dale wacht op antwoord
  • Men vaart de Waal op en af
  • Mijn vader draait worsten op aarde, van Hugo Brandt Corstius
  • Hier wacht meneer van Dale op antwoord, haakjes, wortels en machten, vermenigvuldigen en delen, optellen en aftrekken.
  • Help mij van die wiskunde-opdrachten af
  • Hoe moeten wij van de onvoldoendes afkomen?
  • Het mannetje won van de oude aap, met de moderne volgorde waarbij worteltrekken voor vermenigvuldigen komt.
  • Het mooie veulen draaft op en af, Vlaamse variant (moderne volgorde, worteltrekking aanzien als machtsverheffing).
  • Hele mooie vrouwen doen onze afwas.

• Romeinse cijfers:
  • Ik Verving Xanders Lekkere Citroenen Door Mandarijnen, waarbij I = 1, V = 5, X = 10, L = 50, C = 100, D = 500 en M = 1000.

• De eerste cijfers van het getal π (pi): af te leiden uit het aantal letters in de woorden van de volgende zinnen:
  • Wie u kent, o getal belangrijk en gepast, vindt een rijker waarheen, ankervast (13 cijfers)
  • How I want a drink, alcoholic of course, after the heavy lectures (of: all those chapters) involving quantum mechanics! (volgens Isaac Asimov) (15 cijfers)
  • Que j'aime à faire apprendre/connaitre un nombre utile aux sages. Immortel/Illustre Archimède, artiste, ingénieur! Qui de ton jugement peut priser la valeur? Pour moi, ton problème eut de pareils/féconds avantages. (31 cijfers) (zie pi (wiskunde) voor een nog langere tekst)

• Berekenen van hoeken (goniometrie):
  • SOS-CAS-TOA: Sinus = Overstaande zijde / Schuine zijde; Cosinus = Aanliggende zijde / Schuine zijde; Tangens = Overstaande zijde / Aanliggende zijde.
  • TOA-CAS-SOS, een variant die volgens sommigen wat beter in het gehoor ligt.

• Begrippen concaaf (hol) en convex (bol)
  • Hunkemöller Lexis maakt concaaf wat convex is. Hunkemöller is een fabrikant van korsetten, waarmee de taille van ronde vrouwen (convex) ingesnoerd wordt (concaaf).

• GRAZ
  • De eigenschappen van een vector: Grootte, Richting, Aangrijpingspunt en Zin

Natuurkunde

• Volgorde van de kleuren van de regenboog: rood, oranje, geel, groen, blauw, indigo en violet
  • Roggebrood in vieren

• Begrippen ’kathode’ en ’anode’ van een diode (om de doorlaatrichting voor elektrische stroom te onthouden):
  • KNAP: de Kathode is Negatief en de Anode is Positief

• Elektrische weerstanden & de Wet van Ohm :
  • U is Ingenieur → U = IR
  • RUDI → R is U Delen door I → R = U / I

Astronomie

• Volgorde van de planeten van ons zonnestelsel: Mercurius, Venus, Aarde, Mars, Jupiter, Saturnus, Uranus, Neptunus en (verouderd) Pluto
  • Maak van acht meter Japanse stof uw nieuwe pyjama.
  • Mijn vader at meestal jonge spruitjes uit nieuwe potten.
  • Maak van acht meter Japanse stof uw nachthemd, een nieuwe variant zonder Pluto, die sinds augustus 2006 niet meer als een planeet wordt beschouwd.
  • Maak voort aardig meisje, Jan spat u nat, pats!

• Volgorde van de spectraalklassen van sterren (Harvard classificatie systeem):
  • Oh Be A Fine Girl, Kiss Me Right Now, Sweetie/Smack of aan eind Quick please.
  • Only Boys Accepting Feminism Get Kissed Meaningfully (politiek correcter)

• Kwartieren van de maan:
  • de kleine letter p in het Franse woord premier (’eerste’): eerste kwartier met de boog naar rechts
  • de kleine letter d (niet de hoofdletter) in het Franse woord dernier (’laatste’): laatste kwartier met de boog naar links

• Neemt de maan toe of af: dit geldt enkel op de noordelijke helft van de wereldbol:
  • als je van de maan de kleine letter b kan maken, komt er bij de maan nog bij
  • als je van de maan de kleine letter a kan maken, gaat er van de maan nog af

• De oude Romeinen zeiden: „Luna est mendax.” (De maan is een leugenaar.) Op die manier onthielden ze dat de maan crescens (toenemend) is wanneer ze de D-vorm heeft, maar decrescens (afnemend) wanneer ze op een C lijkt (op de noordelijke hemisfeer).

Scheikunde

• De eerste 20 elementen van het periodiek systeem:
  • H HeLiBeB CNOFNeNaM gAlSiPS ClArKCa.
  • Linke Bertje Boorde Colen aaN Op Flakkee eN Nam 's Morgens Al Series Photo's met Sijn Cl Ar K Camera (vanaf Lithium, met Ne in omgekeerde volgorde als eN)
• Knaag en Alcrau. K, Na en Ag zijn eenwaardig. Al, Cr en Au zijn driewaardig.
• Honfbricl (spreek uit honfbrikkel). Deze elementen (H, O, N, F, Br, I en Cl) komen in de natuur nooit als enkelvoudig atoom voor, maar zijn halogenen. Ze zijn altijd als paar aanwezig. Andere ezelsbruggetjes zijn de naam ’H. Clifbron’ en het woord Brinclhof (spreek uit brinkelhof). Je kunt deze zeven elementen ook onthouden met de volgende zeven zinnen:
  • Onze BromFiets Claxon Is Nooit Hoorbaar
  • In Het Clubje Fan Niet Ontleedbare Broertjes
  • Fientje Cliedert Nooit Broom In Haar Ogen
  • Fientje Cliederde Bruine Inkt Op Haar Neus
  • Herman Broods Fan Club Is Niet Oké.
  • Cleo Fietst Naar Haar Opoe In Breda.
  • Claire Fietst met Haar Oma Naar Breda
• KaBaCaNa Mag op Al Mijn en Zijn Chrote Feestjes Niet Snoepjes Proberen Het Cussen Hoog Agter de Post Auto. Dit geeft de volgorde weer van edelheid van metalen: Kalium, Barium, Calcium, Natrium, Magnesium, Aluminium, Mangaan, Zink, Chroom, Fe (ijzer) Nikkel, Sn (tin), Pb (lood), Cu (koper), Hg (kwik), Ag (zilver), Pt (platina) en Au (goud). Deze ezelsbrug is in de jaren 70 bedacht door scheikundeleraar Olij aan de Odulphus MAVO in Lutjebroek.
• Kleine Catharina Natalia Mag Alleen op Zon en Feestdagen Niet Snoepen. Variant van het bovenstaande.
• Met Een Potje Bier Probeert Hij Het Opnieuw. Dit geeft de beginletters van de alkanen van methaan tot en met octaan.
  • Een ander hulpmiddeltje: Ma En Pa Blowen Perfecte Hasj. De beginletters van de alkanen van methaan tot en met hexaan.
  • Of: Met Een Paraplu Blijft Pino Heel Hoog Ook Nog Droog. De beginletters van de alkanen van methaan tot en met decaan
• Een sterk zuur laat zich niet dopen - Ezelsbruggetje om te onthouden dat zuur aan water moet worden toegevoegd, en niet andersom.

Biologie

• Naaldbomen:
  • spar = solo, den = duo, lariks = legio. De naalden van de spar zijn afzonderlijk ingeplant, die van de den twee bij twee en die van de lariks in plukjes.
  • Het aantal pootjes van de laatste letter bepaalt het aantal gegroepeerde naalden. De r van spar heeft 1 poot, dus 1 naald, de n van den heeft 2 pootjes, dus 2 naalden, de x van lariks heeft veel pootjes, dus veel naalden.

• Kameel of dromedaris:
  • Het aantal e’s staat voor het aantal bulten.

• Boezems en kamers, waar zitten ze in het hart:
  • BOBO: Boezems zitten boven.

Anatomie

• DRUP: Duim – radius; ulna – pink. De duim zit aan de kant van de radius (spaakbeen); aan de kant van de ulna (ellepijp) zit de pink.

• Valgusstand: Bij een valgusstand is de laterale hoek kleiner. Bij de varusstand is dit uiteraard andersom.

Geografie

• TVtas : De volgorde van de (bewoonde) Nederlandse waddeneilanden van west naar oost (Texel, Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog)
• Piet Koopt Hoge Schoenen geeft de volgorde van Amsterdamse singelgrachten aan, van buiten naar binnen: Prinsengracht, Keizersgracht, Herengracht, Singel. Overigens is de volgorde van de grachten van binnenuit alfabetisch: Herengracht, Keizersgracht, Prinsengracht.
• Mijn Ezels Werken Hard, de Staatsmijnen in Nederlands Limburg: Maurits, Emma, Wilhelmina, Hendrik.
• Op Java waait de drooge moesson uit het oosten in de tijd dat het bij ons zoomer is.
• Eufraat en Tigris: de Eufraat ligt dichter bij Europa en de Tigris is zo wild als een tijger.
• E.T = Eufraat Tigris (op de kaart ligt links de Eufraat, rechts de Tigris)
• Volgorde keerkringen van boven naar onder = Een kreeft kan op een bok zitten, maar een bok niet op een kreeft.

Geschiedenis

• De Graven van Holland werden vanouds door schoolkinderen als volgt geleerd: Dikkie Dikkie Aarnout, Dikkie Dikkie Flo, Dikkie Flo, Dikkie Flo, Dikkie Ada, Willem Flo, Willem Flo, Jan. Waarbij Dikkie staat voor Dirk, en Flo voor Floris.
• De grafelijke dynastieën: Hol heen bij boer Oost (Hollandse, Henegouwse, Beierse, Bourgondische, Oostenrijkse Huis).
• Filips de Schoone uit het Oostenrijke huis en Filips de Goede uit het Boergondische huis.
• De namen van de laatste zes Russische tsaren, Paul, Alexander, Nicolaas, Alexander, Alexander, Nicolaas, onthoud je met behulp van het woord panaan, bijna banaan.

Oriëntatie en navigatie

• GRAS (Groen Rechts Aan Stuurboord) om stuurboord/bakboord uit elkaar te houden; schepen en vliegtuigen hebben een groen licht aan de rechterzijde (stuurboord).
• StuuRboord is Rechts (en bakboord is links)
• De windstreken kloksgewijs zijn:
  • Niet Op Zondag Werken
  • Nooit Opstaan Zonder Wekker
  • Nooit Oorlog Zonder Wapens
  • Nooit Op Zondag Werken
  • Nieuwe Onderbroeken Zijn Wit
  • Naar Open Zee Wandelen

• WO ist das Westen - Willem van Oranje - West is links en Oost rechts op een landkaart, met gewone Noordpijl.
• Als je de linkerhand van boven bekijkt vormt de hand met de duim de letter L van links.
• De wind Ruimt met de klok mee, dus naar Rechts

Techniek

• De cijferwaarde van de kleurcodering voor elektronica, "Zij Brengt Rozen Op Gerrits Graf Bij Vies Grauw Weer"; de woorden van deze zin beginnen met dezelfde letters als de kleuren van de code. (Zwart - Bruin - Rood - Oranje - Geel - Groen - Blauw - Violet - Grijs - Wit)
• MUNP (Milli-Micro-Nano-Pico) in de techniek als decimaal voorvoegsel bij grootheden: 10^-3 / 10^-6 / 10^-9 / 10^-12 (verkleinfactor x de grootheid) bijvoorbeeld milliampère / microampère etc, ... waarbij opgemerkt moet worden dat het symbool voor Micro, μ, hier als de letter U geschreven wordt.
• All People Seem To Need Data Processing; de beginletters van de woorden in deze zin zijn ook de beginletters van de 7 lagen in het OSI-model
• CAFÉ: een decimaal getal bestaat uit een reeks nibbles, die elk maximaal 9 zijn. Daarna komt een zone voor het teken. Een positief decimaal getal heeft de zone A, C, E, of F. De andere twee zones (B en D) zijn voor negatieve getallen.

Sport

• Duiksport
  • Vlugge Leeuw Schiet Lekker Op - Volgorde voor te controleren items bij de buddycheck. (Vest, Lood, Sluitingen, Lucht, OK)
  • Tosti-Kaas – Volgorde voor acties tijdens de afdaling. (Teken, Oriëntatie, Snorkel-automaatwissel, Tijd, Inflator, Kijken en Klaren)
• Zweefvliegen
  • Skistok (checklist bij de start) – Startplaats, Kap dicht, Instrumenten (hoogtemeter op nul), Stuurorganen, Trim neutraal, Ontkoppelhaak, Kleppen dicht.
  • Boks (bij ontkoppelen) – Bijdrukken, ontkoppelen, kleppen dicht, snelheid.

Overig

• stalactieten (Frans tomber, vallen) hangen, stalagmieten (Frans monter, stijgen) niet. Vulgairder: Mieten staan, en tieten hangen.
• Ding Flof Bips. Met de letters uit dit nonsenszinnetje kunnen de 12 landen onthouden worden die op 1 januari 2002 de Euro invoerden.
• ZZONDE dat ze niet meedoen, een door het televisieprogramma kopspijkers destijds geïntroduceerd foefje als reactie op het huns inziens onzinnige Ding Flof Bips; Zwitserland, Zweden Oostblok, Noorwegen, Denemarken en Engeland.
• Mg(r) P. SCHONK CaFe Dit zinnetje helpt de essentiële macro-elementen voor autotrofe planten te onthouden.
• In het VOORjaar gaat de klok een uur VOORuit. Elk jaar weer tweemaal het hoofd breken: moet de klok voor- of achteruit? Met dit bruggetje kan dat worden verholpen.
• Korte broek korter slapen – Lange broek langer slapen. Als het in het voorjaar mooi weer (tijd voor de KORTE broek) wordt en de klok vooruit gaat, wordt het in die betreffende nacht een uur KORTER slapen.
• BRAVOK (ook wel BRAVO-A of BORVAS). Voor het motorexamen moet je weten waar je de motor allemaal op moet controleren. Banden+Brandstof, Remmen, Accu+Aandrijving, Vering+Verlichting, Olie, Ketting.
• Kreng - De volgorde van de pedalen in een auto: Koppeling, Rem en Gas.
• TIPS - Techniek, Inzicht, Persoonlijkheid en Snelheid, de criteria waarop spelers in de jeugdopleiding van Ajax worden beoordeeld.
• COPAFIJTH – Commercie & Communicatie, Organisatie, Personeel, Administratieve organisatie, Financiën, Informatievoorziening, Juridisch, Technologie, Huisvesting; geheugensteuntje bij verandermanagement.
• DROL – De „open en dicht”-draairichtingen van een kraan: Dicht Rechts, Open Links.
• TUIG – Het nummer van de politie (0900-8844), waarbij de letters in plaats van de cijfers staan.
• PAMAN – De juiste volgorde van handelingen bij een (verkeers- of bedrijfs)ongeval: Persoonlijke veiligheid waarborgen, Andermans veiligheid waarborgen, Markeren ongevalsplaats, Alarmeren hulpdiensten, Noodhulp verlenen.

Externe links

• ezelsbruggetjes
• ezelsbrug.nl
• ezelsbruggetje.nl Alle ezelsbruggen voor verschillende vakken
• (en) Ezelsbruggetjes voor de spectraaltypen van sterren