Essay:Over handleidingen en zó

Dit is een gebruikersessay geschreven door Franciscus 5 feb 2009 15:02 (UTC)

Bijna elke keer als je een apparaat aanschaft, kom je voor hetzelfde probleem te staan: Hoe krijg ik op een eenvoudige manier het apparaat aan de gang?
Voor de hand zou dan liggen, dat je eerst de handleiding raadpleegt en dan stap voor stap verder gaat totdat je door krijgt hoe een en ander werkt.
Was het maar zo eenvoudig! Veel handleidingen zijn ondoorzichtig en brengen de gebruiker alleen maar in de war, zodat je zelf maar wat gaat proberen, wat op den duur misschien tot resultaten leidt.
Hoe komt het toch, dat zoveel handleidingen slecht zijn samengesteld? Het antwoord ligt eigenlijk voor de hand.

• Een handleiding vormt een sluitpost voor de fabrikant en mag eigenlijk niet te veel kosten.
• Handleidingen worden veelal geschreven door technici die alles van zo'n apparaat weten en die een jargon hanteren waar de argeloze gebruiker - die deze specifieke taal niet beheerst - radeloos van wordt.
• Sommige vertalers blijken niet altijd de diverse begrippen in goed Nederlands weer te geven of gebruiken germanismen of anglicismen.
• In tal van handleidingen worden geen afbeeldingen gebruikt of zijn de afbeeldingen verre van duidelijk.
• Soms worden handleidingen meegeleverd, die bij een ander type apparaat horen, of die sterk verouderd zijn.

In dit essay worden enkele voorbeelden gegeven van cryptische omschrijvingen en slecht taalgebruik, die nogal eens reden geven tot ergerenis en die niet tot het gewenste doel leiden.
Gelukkig zijn er ook fabrikanten die begrijpen, dat een goede handleiding waardevol is en waardering van de gebruiker zal opleveren!

Aanschaf

Als de aarzeling om een nieuw apparaat aan te schaffen eindelijk is overwonnen en het stadium van vergelijken achter de rug is, stap je uiteindelijk een winkel binnen, want het moet er toch een keer van komen. In sneltreinvaart geeft een verkoper van rond de dertig een relaas van alle voordelen dat het apparaat bezit en wuift eventuele nadelen met een verveeld gebaar weg, een lichte geeuw onderdrukkend. Onderbrekingen van zijn relaas zijn bijna uitgesloten. Als je er toch met veel moeite in slaagt bescheiden iets te vragen, wordt er met dédain naar je geluisterd als naar een ongevaarlijke gek. Het kost de verkoper de grootste moeite niet met zijn vingers te gaan trommelen en als zijn aandacht wat verslapt, doet hij het ongemerkt toch. Bij het afrekenen wordt met een zeker ongeduld uitgelegd hoe je je pas door de pinautomaat moet halen. Ze blijken namelijk allemaal anders te werken. Als je hierbij even te lang nadenkt, wordt als je niet oppast de pas uit je handen gehaald en doet de verkoper het voor je, anders gaat het echt te veel tijd kosten.

Eerste kennismaking met de handleiding

Thuis aangekomen wil je natuurlijk graag zien wat je nu eigenlijk hebt gekocht. Van het lange verhaal in de winkel is meestal niet al te veel blijven hangen. Trouwens, de verkoper zei al, dat je thuis rustig alles nog een kon nalezen in de handleiding. Maar dat valt nog weleens tegen! Als je de handleiding openslaat, wordt je allereerst hartelijk gefeliciteerd met de aankoop van een hoogwaardig product. Verder wordt er geweldig opgegeven over de grandioze inzet van de kwalitatief hooggeschoolde technici die het toch maar weer voor elkaar hebben gekregen u zo'n prachtig apparaat te leveren. Als je hiervan nog helemaal onder de indruk bent en je tot het besef komt dat je de trotse bezitter bent geworden van een uniek apparaat, wordt u met klem aangeraden de instructies zorgvuldig te lezen, aangezien de fabriek anders niet in kan staan voor eventuele nare gevolgen. Bovendien vervalt je garantie bij onoordeelkundig gebruik.
Als je alle vermaningen en waarschuwingen ter harte zou moeten nemen, dan durf je het apparaat bijna niet meer te gaan gebruiken, want tenslotte moet je nog deskundig worden . Maar goed, een mens is eigenwijs en gaat nu eenmaal door op het eenmaal ingeslagen pad.

Aan de slag

Een van de eerste waarschuwingen die je krijgt als je bijvoorbeeld een scheerapparaat hebt gekocht, is, dat je huid twee tot vier weken moet wennen aan het scheersysteem. Wat moet je daar nu mee? Houdt dat in, dat je voorlopig nog maar met je oude apparaat verder moet en af en toe je nieuwe apparaat mag gebruiken. Houdt het in, dat je huid gaat opzetten en dat je je niet kan vertonen aan je huisgenoten of je buren? Even verder staat, dat je elke 2 maanden de scheerunit uit elkaar moet halen om de scheerhoofden schoon te maken. Er staat niet bij, hoe dat uit elkaar halen nu precies in zijn werk gaat. Als je weet, dat die scheerunit een uiterst teer geval is, waar je behoedzaam mee om moet gaan, dan zal je erg moeten oppassen, anders val je gelijk al buiten de garantie.

Kreupele vertalingen

In mijn magnetron moet ik volgens de handleiding altijd een glas water laten staan. Daar snap ik nou echt helemaal niets van. Moet de magnetron inwendig vochtig worden gehouden net als de huiskamer bij gebruik van centrale verwarming? Gelukkig biedt de tekst even verder uitkomst: Het water absorbeert de microgolven als u de magnetron per ongeluk aanzet terwijl deze leeg is! Dan moet je toch wel erg verkeerd bezig zijn, maar ja, misschien kan het geen kwaad daar binnenkort mijn buurman eens op te wijzen.
Er is nog zo'n leuke tip voor het verwarmen van vloeistoffen: Vloeistoffen zonodig tijdens het verhitten roeren! Hoe had de fabrikant dat gedacht? Even verder lees ik de vermaning om altijd een armlengte van de magnetron verwijderd te blijven. Een knop indrukken of het apparaat openen of sluiten wordt hiermee een onmogelijke zaak, want ook je arm mag dan niet te dichtbij komen. Overal afblijven dus! Gelukkig biedt de Engelse of de Franse vertaling - zoals meestal - uitkomst. Het blijkt te maken te hebben met het openen van de deur na verhitten van een product, waarbij de hete lucht of stoom brandwonden kan veroorzaken.

Gelukkig biedt de Engelse of de Franse vertaling uitkomst

Tot slot nog zo'n vermaning die door de kreupele vertaling enigszins lachwekkend overkomt. Leg NOOIT een kleedje of papier op de magnetron of over de ventilatieopeningen. Nu heb ik al die tijd al een leuk kleedje op de magnetron willen leggen, dus dat is dan weer een illusie armer. De Engelse of de Franse vertaling geeft gelukkig een iets andere versie, namelijk: Bedek de ventilatieopeningen aan de achterkant en de zijkanten NOOIT met papier of doek, aangezien dit in brand kan vliegen! Uit dit alles leer je maar weer, dat een beetje talenkennis bij het lezen van een handleiding nooit weg is!

Verdere perikelen

Bij sommige apparaten krijg je nauwelijks meer een handleiding. Wel sluiten ze een piepkleine brochure bij met natuurlijk de bekende felicitaties met je aankoop. In die brochure staat eerst hoe je het apparaat moet uitpakken, wat natuurlijk nogal wonderlijk aandoet, want je kan de brochure natuurlijk alleen maar raadplegen door de verpakking open te maken. Enfin, het zij zo. Maar dan verder. Al gauw merk je, dat je voor de bediening van bijvoorbeeld je digitale fototoestel van de brochure niet wijzer wordt en pas echt aan de slag kan gaan als je eerst op de CD-rom van de fabrikant de handleiding hebt geraadpleegd. Een heel karwei! Mensen die geen computer hebben vallen natuurlijk al gelijk buiten de boot. Als de handleiding geopend is, krijg je een reusachtig dik document voorgeschoteld.

Je wordt overladen met informatie, terwijl je alleen maar wat leuke foto’s wilt maken

Een gebruikelijke, gedrukte handleiding beperkt zich als regel tot de voornaamste handelingen met alle basiskennis die daarbij hoort, waardoor je binnen de kortst mogelijke tijd met het toestel kan omgaan. Kom daar maar eens om bij de handleiding op je PC. In meer dan 100 pagina’s verdeeld over bijna 10 hoofdstukken wordt alles tot in de finesses besproken, en wel op zo’n manier, dat je er van terugschrikt dit allemaal te gaan lezen. Je wordt dus overladen met informatie, terwijl je alleen maar wat leuke foto’s wilt maken. Het betekent dus, dat je je wel voorneemt alles wel een keer te lezen, maar waar in de praktijk natuurlijk niets van terecht komt.
Nog gekker wordt het als je een TV-apparaat aanschaft. Natuurlijk wordt er weer een soort brochure meegeleverd waar het zelfde praatje over de verpakking wordt gehouden, maar waar verder niets in staat. Je wordt vervolgens verwezen naar de handleiding die je kan raadplegen als je de TV inschakelt. Wel eigenaardig. Je weet nog niets van het apparaat af, maar je moet er toch mee aan de slag. Nou ja, wat moet je anders!
Na enig zoeken hoe je moet inschakelen en wat getob met de diverse symbolen en afkortingen kom je dan terecht bij de handleiding. Ook al zo’n uitgebreid en niet bepaald overzichtelijk geval.
Wat een energie wordt daar toch allemaal ingestoken en wat een inspanning vraagt dat toch van de argeloze gebruiker.

Slechte indeling

Niet zelden stuit je bij het doorworstelen van een handleiding op een vrij willekeurige indeling van de diverse begrippen. Bij een bepaald merk gasfornuis kom je er bijna niet achter hoe de diverse instellingen van de stuurklok nu precies uitgevoerd moeten worden. Op een bladzijde staat daar wat over en na wat doorbladeren kom je weer wat tegen wat met die instelling te maken heeft. En zo zijn er nog meer vreemde sprongen die je door de handleiding moet maken.
Al dit soort vervelende zaken leiden af van het doel van het apparaat en maken, dat je in sommige gevallen niet volledig gebruik kunt maken van de mogelijkheden die zo'n apparaat te bieden heeft.