Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Essay:Op zoek naar de juiste bias.
Inleiding
Bias. Waar kende ik de term toch van? En toen wist ik het. Bias (Ook wel crossfield of voormagnetisatie genaamd.) was een term die veel gebruikt werd in goede, oude analoge tijd van de bandrecorder over de mate waarin een band werd voorgemagnetiseerd. Door een magnetische geluidsdrager zoals b.v. een cassettebandje of een taperecorderband een heel klein beetje van een een onhoorbaar hoge toon te voorzien via de wiskop of een extra derde bias-kop neemt de geluidsopname in kwaliteit namelijk enorm toe. Bij duurdere recorders was dit middels een knopje in te stellen, de goedkopere exemplaren hadden een vaste biasinstelling. Het leven in de professionele geluidswereld draaide vaak maar om één ding, namelijk in analogie met zit mijn haar wel goed, staat mijn bias wel goed. Bias was een onderwerp waarover geluidstechnici avonden konden bomen. De bias scheelde soms van band tot band en was van levensbelang voor je intermodulatie vervorming versus je hoge tonen. Het was immer een compromis. Zonder de best mogelijke bias echter geen goede opname.
De juiste bias, dat was in dit geval het middel om de systematische fout in het principe van een bandopname door een voorinstelling trachten op te heffen. Nu wordt de term bias veel breder ge- en misbruikt, zowel binnen en vooral buiten de techniek, maar ik vind dit één van de duidelijkste voorbeelden van het begrip bias.
De kunst in de analoge tijd van de techniek was om de juiste balans, de juiste bias te vinden, of het nu ging om een meetopstelling, een bandopname of de instelling van de ruststroom van de eindtrap van een buizenversterker. Het ging uiteindelijk om het beste resultaat door middel van een compromis te bereiken. Want bias is altijd een compromis ofwel het kiezen tussen twee kwaden en vereist veel fingerspitsengefull. Nu is de verleiding groot om bij het verder schrijven van deze essay om steeds maar naar een bepaalde online internetencyclopedie te verwijzen. Soms moet men wijze raad gewoon aannemen en in dit geval van de makers van de televisieserie "Fawlty Towers". Op de vraag waarom zij maar 12 afleveringen gemaakt hadden en niet meer of niet een nieuwe serie begonnen waren antwoordde zij: elk facet van blunders in het hotelwezen hebben wij in de verschillende afleveringen uitgediept, er is eenvoudig niets meer over te zeggen. En dat geldt ook in dit geval.
De zoektocht
Of toch eigenlijk niet helemaal. Ik werd namelijk gegrepen door de term "systemic bias" en nog wel in relatie tot de z.g. gender gap in verhouding tot de trouwjurk van Kate Middleton. Hoewel ik geen idee had wat ermee bedoelt werd noch waarom die trouwjurk een kennelijk breekpunt was in de breuk tussen de beide geslachten was mijn belangstelling toch gewekt. En vooral waarom dit nu juist het probleem van Wikipedia zou zijn en juist hierin het panacee voor elk wiki-probleem te vinden zou zijn. Uiteindelijk bedoelde men te zeggen dat een bepaalde groep mensen, te weten een blanke, dominante, jonge hoogopgeleide mannen oververtegenwoordigd is en dat daardoor bepaalde onderwerpen die binnen hun belangstelling liggen oververtegenwoordigd zijn, begreep ik uiteindelijk. En het verwijderen van het artikel over genoemde trouwjurk was daarvan het ultieme bewijs.
Een simpele constatering maar nog steeds geen verklaring waarom men de term 'symmetric bias' gebruikte voor eigenlijk iets heel logisch en simpels. Nou ja, of de belangstelling voor die trouwjurk nu precies het ijkpunt moet zijn voor de interesse om mee te werken aan het schrijven van een naslagwerk lijkt mij wat arbitraal, maar vooruit. Ik besloot verder op zoek te gaan naar de betekenis en het gebruik van de term bias in de huidige koude digitale tijd. Het woord bias bleek niet een eenduidige betekenis te hebben. Ik kwam o.a tegen: vooroordeel, vooringenomen, gemiddelde afwijking, instelstroom, een systematische fout, voormagnetisatie enz. Verder spreekt men van een bias bij een marktonderzoek en las ik dat bias speelt met name bij allochtone kinderen, ook boeiend hoe dat nou zit, maar dit valt wat buiten deze essay. En ik vond nog veel meer. Kortom, een prachtig containerbegrip om iets simpels te zeggen op een ongelooflijk ingewikkelde manier.
Laten we teruggaan naar de oorsprong van de term bias. Bias is een term uit de radiotechniek die het verschil tussen het uitgezonden en het ontvangen signaal weergeeft. Dit kan door vele factoren verstoord worden, door b.v atmosferische omstandigheden, gebrekkige antennes, storing door elektrische apparaten, het dopplereffect, enz. zijn. Langzaam maar zeker heeft het begrip een andere betekenis gekregen. Steeds meer heeft het begrip de betekenis van een verstoring in algemene zin gekregen. Bij mijn voorbeeld van de bandrecorder was dit duidelijk, met het toevoegen van een onhoorbare toon van rond de honderd kilohertz, een verstoring, bereikte men een aanzienlijk beter resultaat. Dit is echter zelden het geval, meestal is men de bias liever kwijt dan rijk.
Maar we hebben het uiteindelijk over een verstoring van een internetomgeving waar men tracht een naslagwerk te schrijven door voornamelijk jonge, vaak hoogopgeleide blanke mannen met opvallend vaak een autistische aandoening die er ook nog eens de dienst uit maken. En nu wil je die verstoring opheffen door de zaak -neem ik aan althans- asystemic? te verstoren door meer vrouwen aan te trekken. Of om die verstoring te verminderen daardoor? Of zoiets? Wie is er nu simpel hier? Dat kan namelijk helemaal niet, die mannen vormen namelijk altijd de meerderheid en jagen die vrouwen weg. En niet alleen die vrouwen, maar ook nog eens elk weldenkend mens. Waardoor een steeds dominantere, homogene groep blanke, hoogopgeleide enz. mannen ontstaat en je probleem alleen maar toeneemt.
Laat ik net eens net als iedereen dat doet eens op de loop gaan met het oorspronkelijke begrip bias. Wederom terug naar de basis. Je hebt een zender, die zendt iets uit en je wilt dat zo zuiver mogelijk ontvangen. Neem het voorbeeld van de bandrecorder en projecteer dat op een schoolklas. Je hebt een boodschap die je als docent wilt overbrengen, en je hebt verstoringen waar eenieder zich van alles bij kan voorstellen. Dat hoeft niet altijd negatief te zijn, denk eens aan een kringgesprek, dat is immers ook een verstoring. De taak van de docent is dus de juiste bias te vinden om een zo goed mogelijk resultaat te verkrijgen. Immers, dan leren de leerlingen het meest.
Tweede voorbeeld. Je hebt een willekeurig wiki-project en wilt daarmee een optimaal resultaat bereiken. Je boodschap is: Imagine a world in which every single person on the planet is given free access to the sum of all human knowledge. Met als latere toevoeging een naslagwerk van de hoogste mogelijke kwaliteit en dat met sum summery bedoeld word. En hoe ga je dit bereiken? Door de bias zo laag mogelijk te maken zodat je boodschap zo helder mogelijk overkomt. En hoe doe je dat? Door je zender en ontvanger optimaal op elkaar af te stemmen door middel van fine-tuning en Fingerspitsengefull. Zodat je zo min mogelijk bias hebt. Want een zeker mate van verstoring zul je altijd houden, dat is onvermijdelijk.
Mijn conclusie
De enige oplossing, die volgens mij werkelijk nergens conflicteert met de wiki-gedachte om een goed naslagwerk te schrijven wat in balans is, is te zorgen voor een zo laag mogelijke bias. Dit houdt in dat een optimaal wiki-project niet plat geleid wordt maar door deskundigen die het laatste woord hebben. Dan heb je immers de minste verstoring. De enige juiste bias is dus een zo laag mogelijke bias en elke andere zoektocht naar welk andere bias dan ook is pertinent onjuist. Overigens zou ikzelf de term nimmer gebruiken omdat het in mijn ogen veel zinniger is het probleem duidelijk te omschrijven inplaats van een containerbegrip te gebruiken. Verder is er werkelijk geen hond die de term begrijpt, en nee, het is geen weerfenomeen.