Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Essay:Licht en Donker
Het is op een gegeven moment goed merkbaar, dat het in de herfst ’s avonds steeds vroeger donker wordt. In de ochtend zien we daar in het begin nog niet zo heel veel van, maar in december wordt dat wel anders.
We weten, dat op 22 december de kortste dag is aangebroken en dat het daarna langzaamaan weer wat lichter wordt. Dat geeft ons nieuwe hoop, want wij mensen verlangen toch - vooral in de winter - naar wat licht in de duisternis!
Nadere beschouwing
Als we de tijden van de zonsondergang en de zonsopkomst eens nader beschouwen, dan blijkt, dat 22 december weliswaar het minste daglicht krijgt toegemeten, maar dat er nog meer speelt.
Uit tabellen die onder andere het KNMI in Den Bilt heeft opgesteld - en die als gemiddelde voor ons land gelden - is vast te stellen, dat het dieptepunt voor de avond al op 13 december om 16.28 uur wordt bereikt. Voor de ochtend is het hoogtepunt pas op 2 januari om 8.48 uur aanwezig.
Dit houdt dus in, dat vanaf 13 december de zon heel geleidelijk al weer later ondergaat en op
22 december intussen al weer een paar minuten heeft gewonnen. Ná 22 december is het dieptepunt voor de zonsopkomst nog lang niet bereikt, maar moet nog door tot 2 januari, waarna er weer enige stijging valt waar te nemen.
Intussen heeft op 2 januari het tijdstip van zonsondergang al weer bijna een kwartier gewonnen, en zal de tijd van de zonsopkomst daarna ook langzaamaan gunstiger worden.
Grafische voorstelling
Niet iedereen is thuis in het kijken naar en het beoordelen van tabellen met cijfers. Om die reden zijn hier dan ook de cijfers uit de tabellen van de zonsondergang en de zonsopkomst netjes in een grafiek met twee curves ondergebracht.
Uit deze curves wordt het in één oogopslag duidelijk hoe het met de tijden van zonsopgang en zonsondergang gesteld is gedurende de maanden november tot maart.
De curves lopen in het begin redelijk steil om daarna vóór en ná het dieptepunt of vóór en ná het hoogste punt bijna gelijk te blijven. Na passeren daarvan gaan de curves weer redelijk steil omlaag en omhoog.
Ook wordt uit de grafiek duidelijk, dat bij 22 december het dieptepunt voor de zonsondergang al gepasseerd is en dat het hoogste punt van de zonsopkomst nog moet komen.
Dat neemt echter niet weg, dat op 22 december de twee curves elkaar het dichtst genaderd zijn en dat op dat punt de ' kortste' dag aanwezig is, dus de dag met het minste daglicht.
Zomer
Voor de zonsondergangen en de zonsopkomsten vóór en na de
’langste’ dag in de zomer - dus 21 juni - kan een soortgelijke opzet gemaakt worden met bijbehorende curves. Het blijkt, dat het hoogtepunt voor de zonsondergang ligt bij 25 juni om 22.04 uur en de zonsopkomst bij 5.19 uur op 17 juni.
Dit houdt dus in, dat vóór de langste dag al een dag aanwezig was waarbij de zonsopkomst iets eerder was dan op 21 juni, en dat de zon ná 21 juni nog iets later ondergaat, om daarna weer langzaamaan vroeger onder te gaan.
Dus ook hier blijkt - net als in de winter - een verschuiving op te treden.
Dat neemt ook hier niet weg, dat op 21 juni de twee curves voor de zonsopkomst en de zonsondergang elkaar het dichtst naderen en dat op dat punt de ' langste' dag aanwezig is, dus de dag met de grootste hoeveelheid daglicht.
- De verschuiving die zowel in de winter als in de zomer optreedt, heeft te maken met de schuine as
- ten opzichte van de aarde, waarlangs de zon zijn cirkelbaan aflegt.
De Lantaarnopsteker
De Franse schrijver en piloot Antoine de Saint-Exupéry, schreef in 1943 een poëtisch verhaal Le Petit Prince ( De kleine Prins ).
In dit verhaal schets de schrijver de avonturen van een jonge, buitenaardse prins die op een kleine planeet woont.
Op een goede dag verlaat de prins de planeet, om te zien hoe de rest van het heelal eruit ziet, en hij bezoekt verschillende andere planeetjes. Elk van die planeetjes wordt bewoond door een volwassene die zichzelf op de een of andere manier belachelijk maakt. Zo ontmoet hij op zijn reis de Lantaarnopsteker die op een kleine planeet woont.
- Ooit was hem de taak opgedragen om ’s avonds bij
- ondergaande zon de lantaarn aan te steken
- en hem bij daglicht weer te doven.
Toen de lantaarnopsteker deze opdracht kreeg, draaide de planeet nog met een redelijke snelheid, en had hij tijd om te slapen. Maar na verloop van tijd begon de planeet steeds sneller te draaien. Omdat de lantaarnontsteker weigerde te stoppen met zijn werk, ontsteekt en dooft hij de lamp nu iedere minuut, en krijgt hij geen rust meer.
Hier is dus sprake van een te ver doorgevoerde taakopvatting, die laat zien, dat er niets mis is met opgedragen taken, maar dat je - als deze taak zinloos wordt - er mee moet stoppen.
Verlichting
Voor het ontsteken en doven van de straatverlichting en de verlichting op de rijkswegen, wordt rekening gehouden met het ritme van de veranderende tijden bij zonsondergang en zonsopkomst. Ook de tijdklokken bij ons thuis moeten geregeld worden aangepast om de wisselende tijden op te vangen.
Nawoord
Het beschreven fenomeen is niet aan iedereen bekend. Voor de meeste mensen zijn de ' kortste' en de 'langste' dag gewoon de kortste en de langste dag. Sommigen echter hebben ooit opgemerkt, dat het rond Nieuwjaar 's avonds al wat lichter wordt. En dat klopt dan ook.
De schrijver van dit essay heeft dit fenomeen ook waargenomen, en ging door nieuwsgierigheid gedreven op zoek naar antwoorden.