Bewaarbibliotheek

Een bewaarbibliotheek is in Vlaanderen een bibliotheek die alle elementen uit de collectie bewaart. Er worden dus geen werken afgeschreven (vaktaal voor: "verwijderd"). Een van de doelstellingen van een dergelijke bibliotheek is een patrimonium op te bouwen met historische, culturele of wetenschappelijke waarde. Een bewaarbibliotheek wordt daarom ook wel een erfgoedbibliotheek genoemd.

Collectie

De collectie van een bewaarbibliotheek kan bestaan uit allerlei (vooral documentaire) objecten. Het overgrote deel van de collecties bestaat uit publicaties. Behalve aan boeken valt daarbij te denken aan kranten, tijdschriften, brochures, pamfletten, landkaarten, affiches, partituren, CDs, etc. Maar ook handschriften, foto's, prenten, portretten, bouwplannen, brieven en dergelijke kunnen tot de collectie van een erfgoedbibliotheek behoren.

Uitleen- en reproductiebeleid

Objecten uit bewaarcollecties worden meestal alleen ter inzage gegeven in de leeszaal van de bibliotheek, al worden recente uitgaven soms wel uitgeleend. Kwetsbaar of frequent geraadpleegd materiaal wordt zo veel mogelijk ter beschikking gesteld via microfilms of digitale kopieën, om beschadiging en slijtage van de objecten te voorkomen. Vaak zijn fotokopieën of scans te verkrijgen, maar ook dat kan, vanwege de kwetsbaarheid van sommige voorwerpen, aan beperkingen onderhevig zijn. De meeste erfgoedbibliotheken vragen een reproductievergoeding als van werken uit de collectie foto's of scans worden gemaakt voor gebruik in een publicatie.

Museale functie

De oudere en kostbaarder objecten maken vaak deel uit van de "museale collectie" en zijn minder gemakkelijk toegankelijk. Deze museale collectie kan mede uit schenkingen bestaan, soms gehele privébibliotheken die inmiddels afgesloten zijn (dan komen er geen nieuwe titels meer bij). Zo'n schenking vormt een deelcollectie. Bij sommige deelcollecties wordt de verwerving van titels nog wel voortgezet.

Bewaarbibliotheek en archief

Een bewaarbibliotheek is geen archief. Archieven zijn altijd van iets of iemand: ze zijn van origine persoons- of zaakgebonden. Op grond van de activiteiten van een persoon of instelling ontstaat het archief. De (bewaar)bibliotheek kent echter een collectiebeleid, en kan dan ook selectief zijn bij het verwerven van objecten. Anderzijds heeft ze ruimere mogelijkheden dan een archief: ze kan immers ook stukken verzamelen die niet ambtshalve zijn ontstaan.

Nederland

Ook Nederlandse bibliotheken kunnen een bewaarfunctie hebben. Zo bewaart de Friese Provinciale Bibliotheek bepaalde stukken. Dit is afhankelijk van het onderwerp: dat kan bijvoorbeeld in verband staan met Friesland. Ook het Archief- en Documentatiecentrum voor R.K. Friesland te Bolsward (catalogus op www.archiefrkfriesland.nl) heeft een Bewaarbibliotheek. Het bezit aan ca. 7000 titels is voornamelijk verkregen uit schenkingen. De aanwezige boeken zijn ter inzage voor belangstellenden, maar worden niet uitgeleend.

Belangrijke bewaarbibliotheken in België

• Koninklijke Bibliotheek (België), Brussel
• Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, Antwerpen
• Universiteitsbibliotheek Gent
• Provinciale Bibliotheek Limburg, Hasselt
• Universiteitsbibliotheek Leuven
• Openbare Bibliotheek van Brugge

In 2008 werd op verzoek van de Vlaamse overheid door zes bibliotheken met een grote erfgoedcollectie Vlaamse Erfgoedbibliotheek vzw opgericht. Vlaamse Erfgoedbibliotheek zal functioneren als landelijke cultureel-erfgoedorganisatie voor bewaarbibliotheken in Vlaanderen.