En God zag dat het mooi was in Batenburg

En God zag dat het mooi was in Batenburg (2012)

Door Ruud Stoeten

Als een piepklein sprookjesstadje heeft het ooit een plekje gekregen op een heuvel in een bocht van de Maas, die twinkelend voorbij stroomt. Het hele gehuchtje meet krap 250 bij 250 meter en meer dan 600 inwoners telt ’t niet. Op de rand van dit stukje Maas en Waal zie je de restanten van een imposant kasteel. Waarschijnlijk was Batenburg ooit wel een beetje groter, maar dan praten we over de Middeleeuwen. De toenmalige houten huizen stonden heel dicht op elkaar en daar woonden toen wel wat meer mensen dan nu. Meer kinderen vooral, denkt Harrie Hooijmans van de Stichting Batenburgs Erfgoed.

Hij weet heel veel over de historie van Batenburg en vertelt daar graag over. Op een mooie zomerdag in 2012 neemt hij filmkunstenaar Jos Kruisbergen en diens geluidsman Geert Megens mee voor een rondleiding. Kruisbergen kruidt zijn filmverhaal met nog wat extra smakelijke zaken en maakt er een prachtig document van, vol geschiedenis, cultuur en natuur. Daardoor ontstaat een prachtig beeld van een van de kleinste stadjes van Nederland. Ideaal om als lesmateriaal te dienen voor schoolkinderen in en buiten de regio. De korte documentaire kan via de website www.2bg.nl zó op het elektronisch schoolbord tot leven worden gebracht. Batenburg ligt er maar wàt lief bij, daar in die oksel van Moedertje Maas. Het Heerlijk Veer glijdt keer op keer voorbij met vooral ontspanning zoekende fietsers en wandelaars aan boord. Dijkhellingen en bermen bloeien uitbundig en de witte huisjes in het stadshartje liggen te soezen in de zomerzon.

Tussen het oude stadje en de Maas wordt een klein feestje gebouwd rond een project waarover jarenlang is gepraat en nagedacht. Een nieuw jachthaventje wordt in gebruik genomen. En burgemeester Gosse Noordewier onthult een heus kunstwerk: drie namaak-bakenbomen van staal en hout. Op een klein stukje dijk in een hagelnieuw natuurgebiedje staan ze te pronken als een brug tussen oud en nieuw, tussen verleden en heden, als herinnering aan de echte bakenbomen die meer dan een eeuw lang bij hoog water de Maasschippers de weg wezen door de vaargeul. De bomen zijn aan het verdwijnen omdat ze geen functie meer hebben, met dank aan elektronische hulpmiddelen als radar, sonar en gps. Maar het kunstwerk van staal en hout is weerbestendig en zal als een mooie herinnering overeind blijven, zegt de trotse ontwerper: kunstenaar Marc de Rover. Er lopen nog veel meer deskundigen rond in Batenburg, die van alles over vroeger kunnen vertellen. Zoals Jan van den Bovenkamp, koster en organist van het oude protestantse kerkje. Dat staat op een plek waar in de oergeschiedenis van Batenburg - de twaalfde eeuw - ook al een kerk moet hebben gestaan.

Heel lang geleden was de koster ook voorlezer in de kerk, én onderwijzer. Hij woonde in de Custerie die niet alleen kosterswoning was, maar ook eeuwenlang dienst deed als schooltje. Bij de Custerie staat de stadspomp, waar de stedelingen tot in de jaren vijftig van de vorige eeuw hun drinkwater haalden en een praatje maakten met hun mede-Batenburgers. Maar als het uitdraaide op roddelen, moest je oppassen. Want voor je het wist stond je vastgeketend aan de Blauwe Steen om boete te doen voor je onbetamelijkheid. Mooi verhaal: soms werden er ook overledenen, met kist en al, naar de steen verbannen. Met name als de dode onbetaalde schulden had nagelaten. Aan die schandelijke vernedering kwam pas een eind als de schulden waren voldaan door familie of bekenden. Er is alles aan gedaan om dat sfeertje van vroeger in stand te houden, daar in Batenburg: de enige stad in het Land van Maas en Waal. Dat mooie oude plekje maakt tegenwoordig deel uit van de gemeente Wijchen. Hoe ironisch…, Wijchen is namelijk een dorp!