Ecosysteem

Een ecosysteem wordt gevormd door alle organismen in een bepaald gebied, hun onderlinge wisselwerkingen en hun leefomgeving. Dit kan bijvoorbeeld een bos zijn, maar ook de hele aarde. Sommigen beschouwen zelfs een potplant als ecosysteem. Onderdeel van een ecosysteem zijn afzonderlijke planten, dieren en micro-organismen en de onderlinge complexen die zij vormen, bijvoorbeeld in de vorm van levensgemeenschappen en populaties. Vaak ziet men ecosystemen als dynamische en functionele eenheden.

Het concept

Ecosystemen worden bestudeerd in de ecologie, de leer (logos) van de huishouding (oikos) van de natuur. De term ecosysteem is omstreeks 1930 geïntroduceerd door de Engelse botanicus A.C. Tansley en zijn collega's en is verder ontwikkeld door de Amerikaanse ecoloog Odum. Binnen de ecosysteembenadering gaan ecologen ervan uit dat de natuur uit min of meer samenhangende systemen bestaat. Harde grenzen tussen ecosystemen zijn meestal moeilijk te trekken omdat er allerlei relaties tussen dergelijke systemen bestaan. Zijn de Veluwe en de Waddenzee een ecosysteem, of juist onderdelen daarvan zoals een beukenbos en een zandplaat of juist overkoepelende eenheden zoals de oostelijke zandgronden en de oceaan?

Ecosystemen zijn op te delen in twee elkaar beïnvloedende componenten: het levende of biotische deel en het fysische-chemische of abiotische deel. Veel interacties tussen de organismen in een ecosysteem worden door wetenschappers beschreven als een voedselketen of een voedselweb. Het abiotische deel bepaalt in grote lijnen de vorm van het biotische deel van het ecosysteem, denk hierbij bijvoorbeeld aan hoe de hoeveelheid regenval bepalend is voor het voorkomen van regenwouden en woestijnen. Organismen hebben echter ook grote invloed op de abiotische factoren, doordat ze bijvoorbeeld de zuurgraad, de structuur van de bodem, de verdamping of de hoeveelheid lichtinval kunnen veranderen. Het biotische deel van het ecosysteem heeft altijd drie basale componenten: de producenten, vaak planten, de consumenten, veelal dieren en de reducenten, vaak schimmels en bacteriën, die dode organismen weer afbreken tot elementaire bouwstoffen.

Voorbeelden van ecosystemen

• bos
• grasland
• koraalrif
• meren
• toendra
• woestijn

Millennium Ecosystem Assessment

Het Millennium Ecosystem Assessment project is in 2000 in het leven geroepen door de toenmalige secretaris-generaal van de Verenigde Naties Kofi Annan. Het project, dat in 2001 van start ging, had tot doel het inschatten van de consequenties van de veranderende ecosystemen voor het welzijn van de mens en moest daarnaast de wetenschappelijke basis leggen voor acties ter bevordering van de bescherming en het duurzaam gebruik van ecosystemen en hun bijdrage aan het menselijk welzijn. Ruim 1300 experts vanuit de hele wereld hebben aan het project meegewerkt. Hun bevindingen zijn onder andere op het internet gepubliceerd en de belangrijkste bevindingen zijn te vinden in dit Engelstalige document.

Schematische weergave

Ecosysteem
voedselaanbod → kwaliteit hoeveelheid	abiotische milieufactoren temperatuur water licht bodem lucht wind ↓		← aantal nissen ← vorm habitat
	populatie van één soort parameters:
	grootte dichtheid verspreidingspatroon geboortecijfer sterftecijfer (↑↓Migratie)	kannibalisme geslachtsverhouding genetisch potentieel leeftijdsopbouw sociale structuur ziekte
	↑ populaties van andere soorten competitie (niet-)specifieke vijanden

Zie ook

• ecologie
• voedselketen

Referenties

Bronvermelding :

• Smith, R.L., Smith, T.M. 2003. Elements of Ecology (5e editie). Pearson education, Inc. San Francisco, USA.
• website van het Millennium Ecosystem Assessment