Demeter (mythologie)

Demeter
Identificatie
Naam	Demeter
Grieks	Δημήτηρ
Functie	godin van de oogst
Type	Olympische god
Verwantschap
Vader	Kronos
Moeder	Rhea
Partner(s)	Zeus
Kinderen	Persephone

Demeter was de Griekse oogstgodin, het tweede kind van Kronos en Rhea. Ze werd de moeder van Persephone.

Als dochter van Kronos en Rheia, en dus de zuster van Zeus, was Demeter de godin van de landbouw in het algemeen, en van de vruchten die de mens tot voedsel strekken. Daarnaast was zij ook de godin der burgerlijke orde en wetten, waarvoor het ontstaan van de landbouw de eerste grondslag had gelegd, toen de mensen hun wilde, zwervende leefwijze lieten varen en zich vaste woonplaatsen begonnen te kiezen, en ten slotte was zij ook de godin van het huwelijk.

Na haar geboorte deelde zij het lot van haar broeders en zusters: zij werd namelijk door haar vader Kronos verslonden, maar net als zij in het leven teruggeroepen toen Zeus zijn vader dwong de door hem verslonden kinderen weer uit te braken. Zij genoot de liefde van Zeus en baarde hem een dochter, Persephone. Bovendien worden nog als uit haar gesproten vermeld Despoina en het paard Areion, dat Poseidon bij haar verwekte. Persephone was de enige van deze kinderen, die in de mythe van Demeter een belangrijke rol speelt. Zij was namelijk tot een bekoorlijke jonkvrouw opgegroeid, en moeder en dochter waren door een innige liefde met elkaar verbonden, toen haar geluk plotseling werd verstoord. De in de oudheid zeer bekende en talloze malen door dichters en kunstenaars behandelde mythe van de roof van Persephone (de Romeinen noemden haar Proserpina) verhaalt ons, hoe Zeus zonder voorweten van Demeter, hun mooie dochter aan zijn sombere broer Hades, de koning van het duistere schimmenrijk, tot gemalin had beloofd. De latere sage, vooral de Romeinse, wees het aan koren vruchtbare eiland Sicilië aan als het oord, waar de roof van Persephone zou hebben plaats gehad in de nabijheid van de stad Enna. Doch door andere schrijvers wordt het toneel van deze gebeurtenis nu eens verlegd naar de oevers van de Kephissos in het landschap Attika, dan weer naar Arkadië, of naar het klein-Aziatische Nysa.

Toen nu de bekoorlijke maagd op zekere dag in de buurt van de stad Enna met de dochters van Okeanos speelde en zich vermaakte met het plukken van bloemen en het vlechten van kransen, zag zij een narcis van wonderbare schoonheid en verwijderde zich van haar gezellinnen om deze prachtige bloem te plukken. De narcis was volgens het geloof der ouden aan de goden des doods geheiligd. Op het ogenblik dat zij zich naar de bloem voorover bukte, opende zich plotseling de aarde, en uit de aldus ontstane kloof kwam de god der schimmen, Aïdoneus of Hades, op een gouden, met vier zwarte paarden bespannen wagen gezeten, tevoorschijn; deze greep Persephone en ontvoerde haar, hoe ze zich ook trachtte te verzetten, naar zijn rijk. De aarde sloot zich spoorloos achter haar met zulke snelheid, dat de ontvoerde nauwelijks de tijd had om de goden te hulp te roepen en zij was verdwenen voor haar gezellinnen hadden bemerkt wat er gebeurde. Haar angstgeschrei werd echter door haar moeder gehoord; deze snelde toe, maar vond haar dochter niet. Toen rukte zij in wanhopige smart haar hoofdsieraad af, hulde zich in een donkere sluier, ontstak fakkels aan de gloeiende Aetna en zocht, spijs en drank en het bad versmadend, negen dagen en negen nachten lang over de gehele aarde haar verloren kind, terwijl zij de fakkels in de hand droeg om haar duistere weg te verlichten, totdat haar eindelijk op de tiende dag Helios (de zonnegod), die alles ziet en alles hoort, op haar aanhoudend smeken openbaarde wat er gebeurd was, en ook in welk een akelig verblijf, in welke duisternis de moeder niet eens vermocht door te dringen, haar geroofde dochter nu vertoefde. Buiten zichzelf van toorn en droefheid ontvluchtte zij het gezelschap der goden van de Olympos, terwijl intussen alle vruchtbaarheid op de aarde ophield en een algemene hongersnood dreigde het menselijk geslacht te verdelgen. Zij droeg gedurende die tijd de naam van Deo, d. i. "de zoekende".

Tevergeefs zond Zeus de ene bode na de andere op haar af om haar toorn te doen bedaren en haar te bewegen naar de Olympos terug te keren; zij zwoer, dat zij niet eerder weer vruchten zou laten groeien, vóór haar dierbaar kind haar was teruggegeven. Toen moest Zeus er wel toe overgaan, om Hermes naar de benedenwereld te zenden, ten einde Persephone naar het licht der bovenwereld terug te voeren. Vol vreugde gehoorzaamde deze aan het bevel dat zij van Zeus ontving; maar bij het scheiden gaf Hades haar de pit van een granaatappel te eten; hierdoor was zij aan hem gebonden en kon zij niet voor altijd naar haar moeder terugkeren. In deze moeilijkheid werd echter voorzien door een overeenkomst, volgens welke Persephone gedurende twee derde van het jaar op de bovenwereld bij haar moeder zou vertoeven, maar de overige tijd in de onderwereld aan de zijde van haar somberen gemaal moest doorbrengen.

En zo stijgt zij dan ook elk jaar, als de lente begint, uit de diepte der onderwereld tot innige vreugde van haar goddelijke moeder op naar de aarde, om op het einde van de herfst opnieuw af te dalen naar het onzichtbare rijk des doods.

Bron

• Overgenomen uit: Kroon's mythologisch woordenboek (werk in publiek domein)