Rookmelder

Een rookmelder (soms brandmelder of rookdetector) is een apparaat dat alarm slaat na detectie van rookdeeltjes (aërosols), die kunnen wijzen op een (beginnende) brand. Een rookmelder kan een zelfstandig apparaat zijn, maar steeds vaker zijn rookmelders verbonden met een alarmsysteem.

Een rookmelder.

Soorten melders

Afhankelijk van de ruimte waarin een melder geplaatst wordt is een aantal verschillende typen melders beschikbaar.

Brandgasmelder

Een brandgasmelder beschikt over één of meerdere detectoren die bepaalde soorten moleculen kunnen detecteren. Meestal gaat het hierbij om koolstofmonoxide of koolstofdioxide detectoren omdat die bij brand in grote hoeveelheden vrijkomen. Dit type kan ook op stoffige en/of warme plaatsen worden gebruikt waar andere soorten melders niet of minder goed toepasbaar zijn. Nadeel van brandgasmelders is dat ze erg duur zijn. Bijkomend voordeel is dat ze ook alarm slaan bij slecht functionerende CV ketels en geisers. Soms spreekt men hier van gasmelders.

Hittemelder

Men onderscheidt twee typen:

• Thermomaximaalmelders
• Thermodifferentiaalmelders

Thermomaximaalmelders geven een melding als de omgevingstemperatuur boven een vooraf ingestelde waarde komt. De grens ligt vaak rond 60°C omdat deze temperatuur onder normale omstandigheden meestal niet gehaald wordt en in geval van brand al spoedig overtroffen wordt.

Thermodifferentiaalmelders registreren de snelheid waarmee de temperatuur verandert. Dit wordt elektronisch gemeten en is voor de melder een indicatie om in alarm te gaan.

Vanwege hun eenvoud zijn hittemelders goedkoop. Nadeel is dat ze relatief laat alarm slaan.

Optische rookmelder

Men onderscheidt twee typen:

• De puntmelder
• De lijnmelder

Optische puntrookmelder

In een optische puntrookmelder bevindt zich een fotodiode en een lichtbron. Wanneer er rook bij komt, wordt het licht verstoord wat door de detector wordt gezien.
Bij de directe methode staan de lichtbron en de detector recht tegenover elkaar. Bij afwezigheid van rook kan het licht de fotodiode probleemloos bereiken. Als er rookdeeltjes aanwezig zijn tussen de lichtbron en de fotodiode zal de hoeveelheid opvallend licht verminderen en zal de melder alarm slaan.
De meeste rookmelders werken volgens de indirecte methode. Daarbij staan de lichtbron en de detector schuin tegenover elkaar. Bij rook weerkaatst het licht op de rook, waardoor er meer licht op de detector valt en deze alarm slaat.

Lijnmelder

De lijnmelder (ook wel beamdetector genoemd) heeft een lichtbron en ontvanger in één behuizing. Het licht wordt gestraald naar een reflector, die het licht weer terugkaatst naar de ontvanger. Het patroon en de intensiteit van dit teruggekaatste licht wordt vergeleken met het uitgezonden licht. Na analyse wordt rook vastgesteld als er significante verschillen zijn en wordt een melding veroorzaakt. Hierdoor kunnen b.v. lange hallen, lichtstraten etc goed voorzien worden van rookdetectie.

Ionisatie rookmelder

Een ionisatie rookmelder bevat een radioactieve bron (meestal radium-226 of americium-241) die continu alfadeeltjes uitstraalt. Deze alfadeeltjes passeren een ionisatieruimte waarover twee elektroden zijn aangebracht. Bij afwezigheid van rook zal er een stroom lopen tussen de elektroden. Wanneer er rookdeeltjes in de ionisatiekamer komen, worden de alfadeeltjes geblokkeerd en wordt de stroomkring onderbroken waarna de melder alarm slaat. Wegens milieuvoorschriften wordt aanbevolen een ionisatiemelder na 10 jaar te vervangen en naar de fabrikant terug te sturen voor een milieuvriendelijke verwerking. Het weggooien van ionisatiemelders is wegens de radioactieve bron niet toegelaten. Volgens de huidige Belgische en Nederlandse wetgeving mogen er geen ionisatierookmelders meer geplaatst worden in woningen. Wettelijk mogen alleen nog optische rookdetectors gebruikt worden. De huidige optische detectors reageren bovendien sneller dan de ionische.

Sprinkler

In hotels, openbare gebouwen en grote opslaghallen worden vaak naast rookmelders ook een sprinklerinstallatie gebruikt waarmee een beginnende brand kan worden geblust.

Vlammenmelder

Een vlammenmelder (zie: vlamdetectie) maakt gebruik van de karakteristieke emissie van een vlam onder andere in het ultraviolette of infrarode gebied voor de detectie van vlammen. Om een onecht alarm als gevolg van bijvoorbeeld zonlicht of de flitser van een fototoestel te voorkomen, kunnen er extra detectoren aangebracht worden die gezamenlijk worden geëvalueerd.

Drukknopmelder

De drukknopmelder of handbrandmelder zoals deze in de betreffende norm (NEN 2535) heet is een melder die afgaat door het indrukken van een knop of een breekglaasje. Deze melder is niet automatisch en vereist menselijk handelen. Maar daarom is dit type nog niet altijd minder effectief. In een bemande omgeving zal een mens in de regel als eerste een brand waarnemen ten gevolge van ons gecombineerde waarnemingsvermogen (visueel, geluid en geur).

Combinatiemelder

Van de hierboven genoemde modellen kunnen uiteraard combinaties worden gemaakt om bijvoorbeeld de reactiesnelheid te verhogen of het aantal valse alarmen te verminderen. In de meeste situaties is dat niet nodig en volstaat een enkel systeem.

Plaatsing van melders

Rook is lichter dan lucht en zal een ruimte van boven naar onder vullen. Om de rook tijdig te ontdekken dient een rookmelder op een zo hoog mogelijke plaats te worden bevestigd, bijvoorbeeld aan het plafond. Het aantal melders hangt af van de te bewaken oppervlakte en de hoogte van het plafond. Indien er gekozen wordt voor thermische melders zijn er meer detectiepunten nodig bij hetzelfde oppervlak als bij rookmelders.

Volgens de richtlijnen van het CFPA-Europe (het Confederation of Fire Protection Association Europe) moet de koolmonoxidemelder altijd hoger gemonteerd worden dan de hoogte van deuren en / of ramen. Koolmonoxide vermengt zich namelijk met de stijgende warme lucht. Het is belangrijk dat de melder zich minstens 1,80 meter van brandstof verbruikende apparatuur bevindt. Ook de EN14604 (Europese norm) bevestigt deze plaatsing van de koolmonoxidemelder.

Koolmonoxidevorming ontstaat door onvolledige verbranding van fossiele brandstoffen (hout, kolen, aardolie, aardgas, propaangas, butaangas, benzine en paraffineolie) door onder meer verwarmingstoestellen. De verbranding kan onvolledig zijn door een gebrek aan zuurstof in de ruimte. Hierdoor vormt zich koolmonoxide (CO). Reeds bij een lage concentratie aan CO in een ruimte, wordt het zuurstof in het bloed vervangen door CO, hetgeen kan leiden tot koolmonoxidevergiftiging. Elk toestel waarin verbranding plaatsvindt is een potentiële CO-bron. De meeste koolstofmonoxidevergiftigingen wordt veroorzaakt door waterverwarmingstoestellen.

Rookmelders verplicht

In het Verenigd Koninkrijk is in 1992 een wet ingevoerd die vereist dat in nieuw gebouwde woningen tenminste één rookmelder per verdieping aanwezig is. In 1987 was in ongeveer 9% van de huishoudens een rookmelder aanwezig. In 1998 was dat opgelopen tot 75% van de huishoudens. Het aantal doden als gevolg van brand is gedurende die periode afgenomen met 40%. In andere landen zijn vergelijkbare verbeteringen geboekt.

In Nederland wordt onder andere bovenstaande eis gesteld aan woningen om te voldoen aan het politiekeurmerk Veilig Wonen.

Een rookmelder in een woning is vereist indien de loopafstand van de toegang van verst gelegen gebruiksruimte tot aan de toegang van de woning meer dan 15 meter is.

Zie ook

• Rook (doorverwijzing)
• Brand
• Brandpreventie
• brandblusser
• Vlamdetectie

Externe link

• Certificeren brandmeldsysteem – procesgang over hoe een brandmeldsysteem kan worden gecertificeerd

  Vrije mediabestanden over Smoke detector op Wikimedia Commons