Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Assyrische Rijk
Het Assyrische rijk of kortweg Assyrië was een rijk dat bestond tussen 2000 v.Chr. en 612 v.Chr.. De Assyriërs veroverden het rijk vanuit hun kerngebied rond de stad Assur (of Assoer) in Mesopotamië. Op het hoogtepunt van hun macht besloeg het rijk Mesopotamië, Palestina en (gedurende een korte periode) zelfs Egypte.
Geschiedenis van het rijk
Vroege periode: het Oud-Assyrische rijk
Omstreeks 2500 v.Chr. vestigden de Assyriërs zich aan de bovenloop van de Tigris. Het Assyrische volk is ontstaan uit een vermenging van de oorspronkelijke oerbevolking en Semitische immigranten. Tot 1810 v.Chr. was het rijk niet zo groot, maar in dat jaar wist de Assyrische koning Nimrod het eerste Assyrische rijk uit te breiden tot een gebied dat zich uitstrekte van het Zagrosgebergte tot aan de Middellandse Zee.
Vazalstatus
In 1760 v.Chr. werd dit gebied voor korte tijd ingelijfd bij het Babylonische rijk. De regerende Kassieten richtten dit rijk echter ten gronde, waarna het verder uit elkaar viel en zijn greep op noordelijker streken verloor. De vorst van Assyrië werd echter een vazalvorst van het Hurritische koninkrijk Mitanni.
Onafhankelijkheid: het Midden-Assyrische rijk
Rond 1350 slaagde Assur-uballit I erin zich aan hun heerschappij te ontworstelen en daarmee werd Assyrië een machtsfactor van belang in het Midden-Oosten. Onder zijn opvolgers breidde het zijn macht over een aantal van zijn buren uit. Tukulti-Ninurta I slaagde er zelfs in Babylon gedurende een aantal jaren te bezetten. Dit contact zorgde ervoor dat de Assyriërs mede-erfgenamen werden van de oude cultuur van Sumer en Akkad. Samen met de Elamieten maakte het Assyrische rijk rond 1158 zelfs voorgoed een einde aan de Kassieten van Kar-Duniash.
Begin van de IJzertijd
Anders dan vele andere rijken uit de Bronstijd bleef Assyrië in de tijd van de brandcatastrofe wel overeind en beleefde onder Tiglat-Pileser I zelfs een kortstondige bloeitijd. Daarna begonnen echter Aramese stammen, bijv. de Chaldeeën, steeds meer uit het westen op te dringen en er bleef van het machtige rijk niet veel meer dan een stadstaat over.
Hernieuwde groei van het rijk: het Nieuw-Assyrische rijk
Rond 900 v.Chr. begon het rijk weer te groeien. De Akkadisch-sprekende stadstaat breidde geleidelijk zijn gezag uit over een platteland dat nu goeddeels Aramees sprak. Uiteindelijk zou echter de laatste taal wel zegevieren.
Er werden vervolgens vele succesvolle veldtochten ondernomen in landen ten noorden van Assyrië. Ook werden gebieden veroverd zoals Syrië, de heuvels in Georgië, Anatolië en gebieden grenzend aan de Middellandse Zee. De volgende krijgsheer veroverde Libanon. Bij een andere veldtocht volgden Medië en enige landen in het westen zoals Fillistina, Elam en Syrië, en ook Babylonië werd verplicht om belastingen te betalen. Na de dood van Adad-Nirari III maakte het rijk onder zijn drie zoons een tijd van zwakte door. Er waren opstanden en epidemieën en de generaals kregen veel te veel macht.
In 745 v.Chr. vonden belangrijke veranderingen plaats. Met Tiglat-Pileser III die de troon greep kwam er een krachtig bewind. Assyrië werd een centraal geleide staat: de strijdtroepen vormden één leger en alle beslissingen werden op één plaats genomen. De macht van de Hettieten en de Feniciërs werd ingeperkt. Campagnes naar Egypte vonden plaats en sommige waren succesvol. Ook gebieden aan de Perzische Golf en Palestina en gebieden in zuidelijk Anatolië werden veroverd.
Hiermee werd een waar imperium geschapen dat vele volkeren omspande. De Assyriërs beseften goed dat een dergelijk rijk makkelijker veroverd dan bijeengehouden werd. Zij voerden daarom een bewuste politiek van deportaties in om opstanden te voorkomen en een zekere eenheid in het gigantische rijk te scheppen. De leidende klasse van een veroverd gebied werd doelbewust afgevoerd en elders gehuisvest, hun vroegere plaats in de nieuwe provincie werd ingenomen door Assyrische kolonisten. Wellicht onbedoeld leidde dit ook tot verspreiding van het Aramees en de ondergang van hun oorspronkelijke taal, het Akkadisch. Deze deportatiepolitiek is later vaak als 'wreed' afgeschilderd. Hoewel de Assyrische oorlogsvoering zeker hardvochtig te noemen was en tegenstanders die zich verweerden publiekelijk en met veel vertoon aan vreselijke straffen onderworpen werden, was de behandeling van gewillige onderdanen niet slecht. Dit gold ook als deze onderdanen van andere herkomst waren. Toch bleven er vazalvorsten in het rijk die op een kans wachtten het Assyrische juk af te werpen, vooral onder de Chaldeeën die nu de voornaamste politieke factor in Babylon vormden.
Val
Er verschenen nieuwe volkeren op het toneel in het huidige Iran die een Indo-Europese taal spraken, de voorouders van de Meden en Perzen. Zij spanden samen met de Chaldeeuwse vorsten van Babylon. Door een oorlog in Edom en oorlogen tegen de Meden, de Scyten en de Babyloniërs kwam het rijk uiteindelijk in 612 v.Chr. ten val.
Levensonderhoud
De bevolking leefde van landbouw. Ook de bergachtige streken werden door het aanleggen van irrigatiesystemen geschikt voor landbouw. De mensen hielden ook vee, zoals koeien, ganzen, eenden, kippen en schapen. In de Perzische Golf en rivieren werd vis gevangen.
Politiek
De Assyriërs verplaatsten steeds hun hoofdstad, zodat ze niet zolang hoefden te reizen tijdens hun veroveringstochten. Dit konden ze ook doen omdat ze erg rijk waren. Ze verplaatsten de volkeren die ze overwonnen hadden naar een ander gebied. Dit gebied werd weer ingevuld met andere volkeren. Dit verschijnsel is bekend omdat er geschriften over zijn gevonden.
Tijdlijn
- 1800 v.Chr. tot 1375 v.Chr.: Oud-Assyrische Rijk
- Omstreeks 1800 v.Chr.: opkomst van Assur; invallen van de Hettieten en overheersing door Naram-Sin van Eshnunna
- 1749 v.Chr. - 1717 v.Chr.: Shamshi-Adad I verovert Noord-Mesopotamië
- ?: Isjmedagan: zoon van Shamshi-Adad I: wordt verslagen door Rim-Sin van Larsa; later is hij vazal van Hammurabi
- ?: heerschappij van Rim-Sin van Larsa
- 1728 v.Chr. - 1686 v.Chr.: heerschappij van Hammurabi van Babylon
- na 1450 v.Chr.: vazalstaat van Mittani (Hurritische volksstam afkomstig uit de omgeving van het Wan-meer)
- 1375 v.Chr. - 1047 v.Chr.: Midden-Assyrische Rijk
- ? : Eribaadad maakt Assyrië onafhankelijk van de Mittani
- 1364 v.Chr. - 1328 v.Chr.: Assur-uballit I
- 1280 v.Chr. - 1244 (?) v.Chr.: Salmanasser I
- 1280 v.Chr.: Salmanasser I verovert het grootste deel van Mesopotamië
- 1253 v.Chr. - 1207 v.Chr.: Tukulti-Ninurta I
- Rond 1200 v.Chr.: invasie van Arameeërs
- 1112 v.Chr. - 1074 v.Chr.: Tiglat-Pileser I
- 1100 v.Chr.: Tiglat-Pileser I breidt het rijk uit en heerst van de Middellandse Zee tot de Perzische Golf
- 1074 v.Chr. - 883 v.Chr.: oorlog tegen de Arameeërs
- 1100 v.Chr. - 900 v.Chr.: de randstaten maken zich vrij en Assyrië raakt afgesneden van de Middellandse Zee
- 903 v.Chr. - 889 v.Chr.: Adad-Nirari II
- 900 v.Chr.: de Assyrische macht wordt hersteld en de Aramese staten worden onderworpen
- 883 v.Chr. - 812 v.Chr.: Nieuw Assyrische Rijk
- 883 v.Chr. - 859 v.Chr.: Assurnasirpal II
- 858 v.Chr. - 824 v.Chr.: Salmanasser III bezet Babylon en maakt de bondgenoten van Damascus (waaronder Israël) tot vazalstaten; na zijn dood verliest het rijk de macht over Babylon
- 824 v.Chr. - 810 v.Chr.: Shamshi-Adad V
- 810 v.Chr. - 806 v.Chr.: Sammuramat regentes
- 806 v.Chr. - ? v.Chr.: Adad-Nirari III
- 745 v.Chr. - 727 v.Chr.: Tiglat-Pileser III, redder van Assyrië, verovert voormalig rijksgebied; stichter van het Assyrische wereldrijk
- 727 v.Chr. - 721 v.Chr.: Salmanasser V, neemt Samaria in na beleg (724-722)
- 721 v.Chr. - 705 v.Chr.: Sargon II
- 705 v.Chr. - 681 v.Chr.: Sanherib, strijd tegen Babylon, veldtocht tegen Egypte en Juda (701)
- 681 v.Chr. - 669 v.Chr.: Assarhaddon, herbouw van Babylon; grootste omvang van het Assyrische Rijk
- 669 v.Chr. - 626 v.Chr.: Assurbanipal, opstand van onder andere Babylon, Egypte en Fenicië, vernietiging van Babylon
- 612 v.Chr.: de Meden, Babyloniërs en Perzen veroveren Assyrië
- 626 v.Chr. - 608 v.Chr.: veldtochten tegen Assyrië en vernietiging van Assyrië door de Babyloniërs, Meden en Scyten
Zie ook
Link
- (en) WP Assyria
- Assyria op commons (afbeeldingen die bij dit onderwerp horen)