Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Almanak
Een almanak is een jaarlijkse publicatie met steeds terugkerende informatie op bepaalde gebieden, deels geordend volgens de kalender. In algemene almanakken kunnen astronomische gegevens gecombineerd worden met gegevens als de tijden van zonsopgang, zonsondergang, volle maan, getijden, maar ook dienstregelingen en openingstijden van overheidsinstellingen, feestdagen, posttarieven en weersvoorspellingen. Vanouds maken van almanakken ook andere elementen deel uit, zoals astrologische beschouwingen, kronieken, proza of poëzie ter ontspanning of simpelweg moppen.
In veel plaatsen werden al sinds de zestiende eeuw almanakken uitgegeven. De nog steeds verschijnende Enkhuizer Almanak en Deventer Almanak bestaan al meer dan vier eeuwen. Er zijn ook veel gespecialiseerde jaarboekenreeksen, zoals studie- en studentenalmanakken, literaire jaarboeken, de officiële Staatsalmanak en reclame-almanakken, waarvan er vooral in het buitenland veel opmerkelijke voorbeelden bestaan.
Omdat een almanak gebruiksdrukwerk voor iedereen is, zijn er van de vroegste maar weinig exemplaren bewaard gebleven, net als er bijvoorbeeld weinig oude telefoongidsen zijn. Een van de oudst bekende is de Deventer almanak van 1595 die in het Behouden Huys gevonden werd.
Etymologie
Het woord 'Almanak' wordt algemeen beschouwd als van (Spaans-)Arabische oorsprong, en zou komen van al Manah = de zonnewijzer. Het is later 'kalender' gaan betekenen, eerst in de betekenis als van een opeenvolging van dagen, dan als een reeks bijzondere dagen, zoals heiligendagen, langere perioden zoals jaargetijden, en jaarlijkse gebeurtenissen, zoals jaarmarkten en de bijbehorende (meteorologische) informatie, en werd daardoor meer en meer een naslagwerk.
Er is echter een theorie die, bij het ontbreken van verwantschap met enig ander Arabisch woord, stelt dat de Arabieren het aan het Laat-Griekse woord voor 'kalender' ontleenden: almenichakion en dat de wortels uit een duister Koptisch verleden stammen. Het stukje 'man' in 'al-man-ak', zou verwant zijn aan 'maan' of 'maand'.
Enkele almanakken
- Almanach de Gotha, een adelsregister
- Deventer Almanak
- Groninger Studenten Almanak
- Groninger Volksalmanak
- Kamper Almanak[1]
- The People's Almanac, een driedelige serie met bijzondere informatie over een wijd aantal onderwerpen (1975-1979) van de Amerikaanse auteurs David Wallechinsky en Irving Wallace.
- Poor Richard's Almanack
- Pyttersen's Nederlandse Almanak
- Staatsalmanak
- Nieropper Almanak
- Enkhuizer Almanak
- Almanak voor Vrouwen door Vrouwen
- Tonalamatl
- Snoecks
Almanakberekenaars
- Dirck Rembrantsz van Nierop
- Pieter Rembrantsz van Nierop
- Regiomontanus
- Nostradamus
- Jan Albertsz van Dam
- Dirck Jansz van Dam
- Meyndert van Dam
- Jacob de Gelder
- Isaac Haringhuysen
- Mattheus van Nispen
- Lucas Jansz Sinck
- Andreas van Luchtenburg
- Hubertus de Clein
Tentoonstellingen
- 1997 Een handdruk van de tijd, Provinciale Bibliotheek Leeuwarden, Historisch Museum Deventer en Prinsenhof Delft
- 1999 Met de tijd mee, Schielandshuis Rotterdam
- 2000 Tijdgebonden: Almanakken en Kalenders, Koninklijke Bibliotheek Den Haag[2]
Literatuur
- Jeroen Salman, Populair drukwerk in de Gouden Eeuw, uitgeverij Waanders Zwolle
- Jeroen Salman, Een handdruk van de tijd, uitgeverij Waanders Zwolle
Bronvermelding
Bronnen, noten en/of referenties:
| Referenties
|
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Almanacs op Wikimedia Commons.