Adrian Carton de Wiart

Adrian Paul Ghislain Carton de Wiart (Brussel, 5 mei 1880 - County Cork, 5 juni 1963) VC, KBE, CB, CMG, DSO was een Belgisch-Ierse officier in het Britse leger. Hij diende in de Boerenoorlog en gedurende beide wereldoorlogen; was geschoten in het gezicht, hoofd, buik, enkel, been, heup en oor; overleefde een vliegtuigongeluk; kroop via een tunnel uit een krijgsgevangenkamp en beet zijn eigen vingers af toen een dokter weigerde ze te amputeren.

De Belgische premier Henri Carton de Wiart was een neef van hem.

Voor de Eerste Wereldoorlog

Carton de Wiart was de oudste zoon van een Belgische magistraat en zijn Ierse vrouw. Na de dood van zijn moeder verhuisde het gezin naar Egypte, waar zijn vader werkte voor de Egyptische regering. Eenmaal oud genoeg werd hij op kostschool in Engeland gestuurd, waarna hij zijn studies aan het Balliol College begon.

Bij het uitbreken van de Tweede Boerenoorlog in 1899 ging hij echter in het Britse leger. In Zuid-Afrika liep hij de eerste van zijn vele oorlogswonden op, waarna hij terug naar huis werd gestuurd. Eenmaal daar werd hij gepromoveerd tot tweede luitenant bij de cavalerie. In 1908 trouwde hij met een Oostenrijkse gravin, met wie hij twee dochters kreeg.

Eerste Wereldoorlog

Aan het begin van de Eerste Wereldoorlog kwam hij terecht in Brits-Somaliland, waar hij vocht tegen plaatselijke rebellen. Tijdens een aanval op een vijandelijk fort verloor hij zijn linkeroog, waarna hij voor de rest van zijn leven zijn bekende ooglapje droeg. Vanaf 1915 diende hij aan het Westfront, waar hij maar liefst 7 keer gewond raakte en zijn linkerhand verloor. In 1916 won hij het Victoria Cross, de hoogste Britse onderscheiding. Tegen het einde van de oorlog was hij gepromoveerd tot luitenant-kolonel en voerde hij het bevel over een infanteriebrigade.

Kort na de oorlog leidde hij een militaire missie in het pas onafhankelijk geworden Polen, en raakte bevriend met de Poolse leider Józef Piłsudski. In 1923 verliet hij het leger, maar bleef in Polen en spendeerde een groot deel van zijn vrije tijd met jagen.

Tweede Wereldoorlog

Een paar maanden voor de Tweede Wereldoorlog riep de Britse regering hem op, en werd hij de Britse militaire gezant in Polen met de rang van generaal-majoor. Na de inval van Duitsland vluchtte hij samen met de Poolse regering naar Roemenië, en keerde met een vals paspoort terug naar Engeland. Daar kreeg hij het bevel over de 61ste Infanteriedivisie.

Kort voor de Duitse inval werd hij naar Joegoslavië gestuurd, maar zijn vliegtuig stortte echter neer in de Middellandse Zee. Hij kon zichzelf redden door naar de Libische kust te zwemmen, maar werd gevangengenomen door de Italianen. Gedurende zijn twee jaren als krijgsgevangene ondernam de zestigplusser meerdere onstnappingspogingen. Hij werd vrijgelaten na de Italiaanse overgave in 1943, en gepromoveerd tot luitenant-generaal. Later datzelfde jaar was hij samen met premier Winston Churchill aanwezig op de Conferentie van Caïro. De rest van de oorlog diende hij in Azië. Bij zijn terugkeer naar huis raakte hij een laatste keer gewond toen hij een val maakte en zijn rug brak. Hij maakte echter een goed herstel keerde voor een tijdje terug naar zijn geboorteland.

Na de Tweede Wereldoorlog

Carton de Wiart ging met pensioen in 1947. Na de dood van zijn eerste vrouw in 1949 hertrouwde hij met een 20 jaar jongere vrouw. In 1951 bracht hij zijn memoires uit.

Daarin schreef hij, ondanks al zijn verwondingen onder meer:

„Eerlijk gezegd heb ik van de oorlog genoten...en waarom willen mensen vrede, terwijl oorlog zo leuk is”
Adrian Carton de Wiart

Hij overleed in 1963 op 83-jarige leeftijd in Ierland.

Bibliografie

• Irish Winners of the Victoria Cross, Richard Doherty & David Truesdale, 2000
• Monuments to Courage, David Harvey, 1999
• The Register of the Victoria Cross, This England, 1997
• VCs of the First World War – The Somme, Gerald Gliddon, 1994
• Happy Odyssey – The Memoirs of Lieutenant-General Sir Adrian Carton de Wiart, Carton de Wiart 1950
• The Biographical Dictionary of World War II, Mark M. Boatner III, Presidio Press, Novato, California, 1999
• To War With Whitaker, The Wartime Diaries of the Countess of Ranfurly 1939–1945, Mandarin Paperbacks, Londen, 1995 (eerste uitg. 1994)
• White Eagle, Red Star: The Polish-Soviet War 1919–1920 and "The Miracle on the Vistula", Norman Davies, Pimlico Edition, Londen, 2003
• 'Playing with Strife', The Autobiography of a Soldier, Lt-Gen. Sir Philip Neame, V.C., K.B.E., C.B., D.S.O., George G Harrap & Co. Ltd, 1947, 353 blz.
• 'Farewell Campo 12', Brigadier James Hargest, C.B.E., D.S.O. M.C., Michael Joseph Ltd, 1945, 184 blz.
• 'MI9 Escape & Evasion 1939–45', M.R.D. Foot & J.M Langley, The Bodley Head, 1979, 365 blz.
• 'Always To-Morrow', 1951, John F Leeming, George G Harrap & Co. Ltd, Londen, 188 blz.
• E. T. Williams, "Carton de Wiart, Sir Adrian (1880–1963)", rev. G. D. Sheffield, Oxford Dictionary of National Biography, Oxford University Press, 2004

  Intertaalkoppelingen via Wikidata (via reasonator)