Actualiteitsanalyse

Actualiteit (Lat. in actu = wat in handeling, aan de gang is) een van de grondbegrippen van de leer van de massacommunicatie. Het begrip actualiteit verwijst naar een relatie tussen een gebeurtenis of gebeurtenissen en een indivudu of een groep mensen. Gebeurtenissen op zich zijn waardevrij of neutraal en als zodanig niet actueel; ze kunnen echter op een bepaalde wijze door mensen ervaren worden en dan de hoedanigheid van actueel zien te krijgen. Actualiteit is dus iets rationeels en duidt op het op een bepaalde wijze aan de orde zijn van iets voor mensen. In het voorwetenschappelijk taalgebruik wordt bij actueel meer de klemtoon gelegd op het heden.

Geschiedenis

Actualiteit is een begrip in de journalistiek en heeft daarnaast een veelheid aan betekenissen. In de Middeleeuwen was het een abstract filosofisch begrip. De ontwikkeling van de term actualiteit (actualitas) is sterk afhankelijk van de ontwikkeling van het woord 'actueel' (actualis). Het Nederlandse woord 'actualiteit' is via het Franse actualité binnen gekomen. Zowel actalitas als actualis komen niet voor in het klassieke Latijn.

Actualis

De term actualis (actueel) komt voor het eerst voor in de postklassieke tijd, in de vierde eeuw na Christus. Actualis verandert drie maal van hoofdbetekenis.

1. Van de vierde tot de tiende eeuw betekent actualis 'actief' en 'praktisch'.
2. Vanaf de elfde tot de achttiende eeuw betekent het 'feitelijk bestaand', 'werkelijk' en 'werkzaam'
3. In de negentiende eeuw betekent actueel (actualis) 'huidig'of 'tegenwoordig'
4. In de twintigste eeuw betekent actueel 'de algemene belangstelling wekkend' of 'aan de orde van de dag zijn'.

Actualitas

De term actualitas (actualiteit) komt voor het eerst voor in de Middeleeuwen. Actualiteit (actualitas) verandert twee maal van hoofdbetekenis.

1. Tussen de elfde en de achttiende eeuw betekent actualiteit (actualitas) 'werkelijkheid' en 'werkzaamheid', maar ook 'verwerkelijking'.
2. Vanaf het einde van de achttiende eeuw wordt het begrip actualiteit meer betrokken op de tijd en bedoelt men er mee 'huidige tijd',de 'huidige toestand of de 'tegenwoordige situatie.
3. 'Vanaf het begin twintigste eeuw is kenmerkend voor het begrip actualiteit dat er de huidige toestand mee bedoeld wordt voor zover deze van belang wordt geacht of interessant wordt gevonden.

Actualiteit als nieuws

Primaire actualiteit

De Duitse communicatiewetenschapper Walter Hagemann (1900-1964) onderscheidde primaire en secundaire actualiteit. In primaire actualiteit ervaren mensen (bijna) gelijktijdig een relatie met een gebeurtenis. Als voorbeeld kan gelden de gijzeling van een trein: een dergelijke gebeurtenis behoudt zijn actualiteit, totdat de ontknoping er is.

Secundaire actualiteit

In het geval van secundaire actualiteit kunnen mensen ook gebeurtenissen uit het verleden of nog te verwachten gebeurtenissen die in relatie met het heden ervaren worden, actualiteit toekennen. Zo worden in het geval van de treinkaping ook eventuele treinkapingen van enige jaren eerder weer actueel.

Kunstmatige actualiteit

Hagemann onderscheidde bovendien kunstmatige actualiteit. Hiermede doelde hij op de neiging van de beroepscommunicatoren van de massamedia om berichten kunstmatig actueel te maken of ze juist van actualiteit te ontdoen. Dien tengevolge kunnen lezers, luisteraars en/of kijkers een op zich actuele gebeurtenis als veel minder actueel of juist als overdreven actueel ervaren.

Actualiteit in de filosofie

Hier wordt aan gewerkt.

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties Bronnen Hagemann, W., Grundzüge der Publizistik, Münster 1948. P.A.F. van Veen e.a., Etymologisch woordenboek. De herkomst van onze woorden, Utrecht/Amsterdam 1989, lemma’s: ‘actueel’ en ‘actualiteit’. Jeroen Linssen, Het andere van het heden denken, Quick Print Nijmegen 1960. Referenties