Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Onderscheiding der geesten
De onderscheiding der geesten is een begrip dat afkomstig is van de geschriften van St. Paulus en de apostel Johannes. In zijn Eerste brief aan de Korinthiers 12,10 spreekt St. Paulus over de speciale gave van de H. Geest om de geesten die mensen bezielen te onderscheiden: komen ze van God of zijn het boze geesten. In zijn Eerste Brief, 4, 1-6, spreekt ook St. Jan over een criterium om de verschillende invloeden van geesten te kunnen beoordelen.
Onderliggende antropologie
De bijbelse antropologie kent de invloed van goede en kwade geesten op de psyche en zelfs het lichaam van de mens. De christen moet zich laten leiden door de H. Geest (Vgl. Gal. 5), en door de engelen (vgl. de engelenverhalen in de Handelingen van de apostelen). Anderzijds stelt St. Paulus (Ef. 6,11-12) dat we een geestelijke strijd te voeren hebben tegen de machten van de duisternis, die zich volgens hem echter kunnen vermommen als engelen van het licht (II Kor. 11,14).
- Een lagere vorm van invloed van de verschillende soorten geesten is het voorstellen van gedachten, ideeën en gevoelens, die zowel inspirerend en opbouwend, maar anderzijds moreel verwerpelijk kunnen zijn. Hierop kunnen we dan in vrijheid ingaan. Positief zien we dit gebeuren als de H. Geest of goede engelen - zichtbaar of onzichtbaar - boodschappen brengen of ingeven (vgl. Luc. 1,26-37; Mc. 13,5). Op een negatieve wijze zien we dit bv. wanneer Jezus bekoord wordt door ingevingen van de duivel (Lc. 4,1-13). Profetieën, d.w.z. ingevingen, mogen daarom volgens St. Petrus nooit zonder uitleg zomaar aangenomen worden (II Petrus 1,2--21).
- Een sterkere invloed is het je in vrijheid laten leiden door de goede of slechte gedachten. In deze zin kunnen zowel goede als kwade geesten je gaan leiden en bezitten, namelijk in de mate dat je ze zelf de kans geeft (vgl. Gal. 5,16-26). In positieve zin werd Elisabeth vervuld met de H. Geest (Luc. 1, 41). Een bekend ander voorbeeld is Judas, aan wie de duivel had ingegeven Jezus te verraden, waarop hij zijn voorbereidingen trof (vgl. Joh. 13,2).
- Dan volgt de derde fase, waarin de satan het motorisch systeem van het lichaam werkelijk in bezit kan nemen. Dit gebeurde met Judas na het ontvangen van het brood uit de hand van Jezus tijdens het laatste avondmaal (vgl. Joh. 13,27). Deze werkelijke overname door duistere machten wordt bevestigd door de vele exorcismen en duiveluitdrijvingen van Jezus (Mc. 1,34; Lc. 8,26-36). Ook de apostelen drijven later een 'waarzeggende' geest uit een vrouw (Hand. 16,16-19).
- De vierde fase is het bezitten van een groep mensen of zelfs een bevolkingsgroep of natie, waardoor de mensen in een bepaalde geestelijke sfeer boven zichzelf kunnen uitstijgen (vgl. Hand. 2,4; 4,32; 8,17), maar ook in een roes kunnen komen waarin ze tot vreselijke dingen in staat zijn (Hand. 7,57).
De onderscheiding der geesten kan in alle fasen plaatsvinden. Criterium is of een eventuele invloed van de suggestieve macht goede vruchten voortbrengt (Vgl. Gal. 5,19-21 voor de vruchten van de geest van zelfzucht en Gal. 5,22-23 voor die van de H. Geest).
Uiteraard is er discussie over de objectieve realiteit van engelen en duivels; de onderscheiding kan echter volgens sommigen ook gedaan worden als men niet in het objectief bestaan ervan gelooft.[1]
Onderscheiding in de Oude Kerk
De eerste christenen leefden in een pluralistische maatschappij. Onderscheiding ten aanzien van het kunnen accepteren of verwerpen van allerlei meningen was cruciaal om Christus' boodschap integraal en zuiver te bewaren.[2] Verschillende kerkvaders spreken over de onderscheiding der geesten.[3] Allereerst uiteraard in hun commentaren op relevante Bijbelteksten,[4] maar ook in afzonderlijke geschriften. Degenen die er echter het meest mee bezig zijn, zijn de woestijnvaders, de asceten die de invloed van de geesten aan den lijve ondervinden.
Zo zegt sint Johannes Damascenus dat de deugd van de onderscheiding de grootste deugd is,[5], en ook Johannes Cassianus zegt in zijn Gesprekken dat St. Antonius, de woestijnvader dezelfde opinie deelde. Immers, of we nu vasten, bidden of aalmoezen geven, het de juiste maat weten te houden is belangrijker dan de werken zelf.[6] Beiden leggen de nadruk op de nederigheid als voorwaarde om zuiver te kunnen onderscheiden. In de Herder van Hermas
"Hoe, dan, ... zal ik de werking kennen van deze twee soorten engelen die in mij verblijven. Hier, zei hij, de engel van gerechtigheid is delicate en bescheiden en vriendelijk en rustig. Wanneer deze het hart binnenkomt, dan spreekt hij meteen tot je over rechtvaardigheid, van zuiverhuid, van heiligheid en tevredenheid, van elke rechtvaardige daad. Wanneer al deze dingen in je hart binnenkomen, dan weet je dat de engel van gerechtigheid bij je is. Nu, kijk ook naar de werken van de engel van het kwaad. Ten eerste is hij ongedurig, bitter en betekenisloos, en zijn werken zijn slecht, ze onderwerpen de dienaren van God ... Telkens als een uitbarsting van boosheid of bitterheid over je komt, weet dan dat hij in je is."
Onderscheiding in de Middeleeuwen
De monastieke traditie zette in de middeleeuwen de methoden van de Onderscheiding der geesten voort. Een belangrijk theoloog als Thomas van Aquino had er ruimschoots aandacht voor, in het kader van de deugd van voorzichtigheid, prudentia.[7] Maar ook de nieuwe orden, zoals de Franciscanen,[8] kenden de onderscheiding als onderdeel van hun spiritualiteit. In dit tijdsgewricht was er veel aandacht voor de werking van de duivel en bezetenheid. Heksenprocessen moesten uitmaken of en in hoeverre de vrouw de boze had opgeroepen of toegelaten en deze haar in bezit had genomen. De rechters kenden eigen methoden van onderscheiding.[9] Ook mystici hadden visioenen, waarvan ze wilden weten of deze nu van de boze of de goede geest kwamen.[10] In het proces van Jeanne d'Arc (1412-1431) komen deze lijnen bij elkaar.[11]
Onderscheiding in de Nieuwe Tijd
De reformatie bracht aan het begin van de nieuwe tijd de noodzaak van het onderscheiden van de juiste leer en leven als Christen.[12] Degene die verantwoordelijk is voor de brede verspreiding van de praktijk van de onderscheiding der geesten, is de heilige Ignatius van Loyola (1491-1656).[13] In zijn autobiografie beschrijft hij hoe hij op zijn ziekbed na het lezen van verschillende soorten literatuur ook verschillende uitwerkingen in zijn ziel proefde. Na het lezen van Bijbelverhalen, de Navolging van Christus en heiligenlevens voelde hij blijvende troost, terwijl hij zich onrustig voelde na het lezen van ridderromans. Deze ervaringen heeft hij uitgewerkt in zijn Geestelijke oefeningen, met de regels voor de onderscheiding (nrs. 314-336).[14] Ook St. Vincentius a Paulo (1581-1660) kent de onderscheiding der geesten.[15]
Tegenwoordige visies
Nieuwe theologische stromingen worden in de katholieke Kerk onderscheiden op hun conformiteit met de geloofsleer.[16] Ook ten aanzien van de verschillende echte en vermeende verschijningen van Jezus, Maria en andere heiligen, is de Katholieke Kerk expliciet en formeel bezig met de onderscheiding van de waarheid of valsheid van deze openbaringen.[17] De katholieke charismatische vernieuwing, gestart in 1967 aan de Duquesne University in Pittsburgh, juist omdat ze zoveel aandacht heeft voor de H. Geest, kent een groot belang toe aan de onderscheiding van de geesten.[18]
Onderscheiding in andere godsdiensten
Vrijwel alle godsdiensten kennen geestelijke wezens die zich in onze wereld manifesteren via dromen, mystieke ervaringen, profetieën, orakels, etc. Hun signalen moeten worden herkend en de bron ervan moet worden beoordeeld, om zeker te zijn van de boodschap. Hiertoe zijn in de verschillende religies criteria ontwikkeld. Zo stelt Cicero (106-43 v.Chr.) in zijn De divinatione, I,19 dat het Orakel van Delphi lang voor zijn tijd wel, en in zijn tijd niet meer betrouwbaar is:
"Het Orakel van Delphi zou nooit zo vaak zijn bezocht, zo beroemd zijn, en zo vol staan met giften van volken en koningen van elke natie, als niet alle tijden de waarheid van de profetieën hadden getest. Voor een lange tijd is dat echter niet meer het geval. Daarom, zoals haar glorie nu is verdwenen doordat het niet meer bekend is omwille van de waarheid van haar voorspellingen, zo zou het vroeger nooit zo'n verheven reputatie hebben kunnen hebben, als het niet tot in de hoogste graad betrouwbaar was."
Ook Plutarchus (46-120 n.Chr.) vraagt zich in zijn De defectu oraculorum af waarom de orakels in zijn tijd niet meer werken.[19]
Methoden van onderscheiding
Individuele onderscheiding
De individuele beslissingen kunnen worden voorbereid door het 'bidden in tweeën', waarbij men zich telkens een bepaalde tijd in één van de alternatieven inleeft en doet alsof de keuze hierop valt. Na zo'n poging schrijft men op wat men voor Jezus voelt. Als men aan het eind van verschillende inleefpogingen gekomen is, vergelijkt men de uitwerkingen ervan. Waar Jezus het meest wordt bemind, is de H. Geest aan het werk, en is dat dus de te kiezen optie.[20] Deze wijze van onderscheiding is bv. geschikt bij het zoeken naar zijn of haar roeping.[21]
Groepsbeslissingen
De vooronderstelling van de onderscheiding der geesten is, dat de H. Geest en de goede geesten samenwerking en harmonie en in ieder geval consistentie van het groepsgedrag zullen veroorzaken. Daarom kunnen mensen ook met z'n tweeën (in een relatie!), of in een (religieuze) gemeenschap, in de politiek of bestuurlijke gremia samen proberen de Geesten te onderscheiden om tot goede beslissingen te komen. Deze methode is uitermate geschikt gebleken in religieuze gemeenschappen, waar in crisistijden blokvorming werd vermeden en constructieve oplossingen werden gevonden.[22]
Seculiere vormen van onderscheiding
De verschillende stemmingen van de mens zijn tot op zekere hoogte te beïnvloeden door de wijze van denken te veranderen. De cognitieve gedragstherapie probeert bv. de denkschema's van mensen te veranderen, mede met het oog op verandering van gedragspatronen en gevoelsbeheersing. Zo probeert men ook vanuit de combinatie van spiritualiteit en psychologie meer seculiere vormen van onderscheiding aan te bieden.[23]
Literatuur
Algemene literatuur
- Maureen Conroy, The Discerning Heart. Discovering a Personal God, Chicago: Loyola Press, 1993
- Paul Deselaers, "'Prüft die Geister, ob sie aus Gott sind'" (I Joh. 4,1). Spiritualität als Bemühung zur Unterscheidung der Geister", in: Jahrbuch für Biblische Theologie bnd 24(2009) Heiliger Geist, pp. 341-368
- Bertrand Georges, Faire les Bons Choix au bon moment. Discerner, choisir, décider dans l'Esprit Saint, Burtin: Éditions des Béatitudes, 2007
- David Lonsdale, Thomas Green, Listening to the Music of the Spirit: The Art of Discernment, Ave Maria Press, 1993
- Philippe Madre, Discernement des esprits, Pneumathèque, 1992
- Mark McIntosh, Discernment and Truth. The Spirituality and Theology of Knowledge, New York: Crossroad Publishing, 2004
- Jacques Philippe, In de school van de Heilige Geest, Kampen: Kok, 1998
- Idem, Innerlijke rust als weg naar God, Kampen: Kok, 1999
- Marko Ivan Rupnik, Il discernimento, 2 dln., Roma: Lipa, 2001
- Idem, Discernment. Acquiring the Heart of God, Boston: Pauline Books, 2006
- Gordon T. Smith, The Voice of Jesus. Discernment, Prayer and the Witness of the Spirit, Intervarsity Press, 2003
Ignatius van Loyola
- Ignace de Loyola, Texte autographe des Exercises Spirituels et documents contemporains (1525-1615), Paris: Desclée de Brouwer, 1985
- Ignatius van Loyola, Geestelijke oefeningen, Ingel. en vert. door P. Penning de Vries, Tielt: Lannoo, 1980
- Ignatius van Loyola, De geestelijke oefeningen, Hilversum: Gooi en Sticht, 1994 ISBN 903040745X
- Dominique Bertrand, Le discernement en politique avec Ignace de Loyola, Paris: Cerf, 2007
- Michael J. Buckley, The Structure of the Rules for Discernment of Spirits (http://loyolahall.co.uk/lp/wp-content/uploads/The-Structure-of-the-Rules-for-Discernemtn-of-Spirits-Michael-Buckley-Way-Supplement-20.pdf)
- J. Bots, red., Het Kompas van het Geweten. Gewetensbeslissingen gespiegeld aan Ignatius' gewetenservaring, Oegstgeest: Colomba, 1991
- Jörg Dantscher, Auf Gottes Spur kommen. Ignatianische Exerzitien - auch für den Alltag, Ostfildern: Schwabenverlag, 2004
- Adrien Demoustier, Les exercises spirituels de s. Ignace de Loyola. Lecture et pratique d'un texte, Paris: Éditions Facultés Jésuites de Paris, 2006
- Jacques Fédry, Libre pour se décider. La manière d'Ignace de Loyola, Paris: Vie Chrétienne, 2010
- Timothy Gallagher, The Discernment of Spirits. An Ignatian Guide for Everyday Living, New York: Crossroad Publishing, 2005
- Timothy Gallagher, Spiritual Consolation. An Ignatian Guide for the Greater Discernment of Spirits, New york: Crossroad Publishing, 2007
- Timothy Gallagher, Discerning the Will of God. An Ignatian Guide to Christian Decision Making, New York: Crossroad Publishing, 2009
- Maurice Giuliani, L’Expérience des Exercises Spirituels dans la vie, Paris: Desclée de Brouwer, 2003
- Stefan Kiechle, The Art of Discernment. Making Good Decisions in your World of choices, Notre Dame, Ind.: Ave Maria Press, 2005
- Jorg Müller, Zur Unterscheidung der Geister. Wege zum geistlichen Leben, Steinkopf, 2003³
- P. Penning de Vries, Ignatius en het onderscheiden van de geesten, Amsterdam/Tielt: Lannoo, 1979
- Sylvie Robert, Une autre connaissance de Dieu. Le discernement chez Ignace de Loyola, Paris: Édition du Cerf, 1997
- Mark Rotsaert, vert. en toel., Geestelijke onderscheiding bij Ignatius van Loyola, Averbode: Altiora, 2012
- Joseph Tetlow, Making Choices in Christ. The Foundations of Ignation Spirituality, Chicago: Loyola Press, 2008
- Mark Thibodeaux, God's Voice Within. The Ignatian Way to Discover God's Will, Chicago: Loyola Press, 2010
- Pierre Wolff, Discernment. The Art of Choosing Well, Based on Ignatian Spirituality, Liguori Publications, 2003
Gemeenschappelijke onderscheiding
- Michel Bacq, Jean Charlier, Pratique du discernement en commun. Manuel des accompagnateurs, Namur: Fidélité, 2006
- Rose Mary Dougherty, Group Spiritual Direction: Community for Discernment, New York: Paulist Press, 1995
- Rose Mary Dougherty, The Lived Experience of Group Spiritual Direction, New York: Paulist Press, 2003
- Suzanne G. Farnham, Joseph P. Gill, R. Taylor McLean, Listening Hearts: Discerning Call in Community, Morehouse Publishing, 1991
- Suzanne G. Farnham, Stephanie A. Hull, R. Taylor McLean, Grounded in God: Listening Hearts Discernment for Group Deliberations, Morehouse Publishing, 1999
- Danny Morris, Charles Olson, Discerning God’s Will Together. A Spiritual Practice for the Church, Nashville, Tenn.: Upper Room, 1997
- Bernhard Waldmüller, Gemeinsam entscheiden. Ignatianische Impulse, Würzburg: Echter, 2008
Audio en Video
- Fr. Timothy Callagher, SJ, Discernment podcasts http://www.discerninghearts.com/?page_id=1146
Bronnen, noten en/of referenties
|