Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Lutine
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
De Lutine[2] was een fregat met 38 kanonnen, waaronder 26 twaalfponders, gebouwd in 1779 te Toulon.[1] Op 9 oktober 1799 verging het met een lading goud, zilver, Spaanse matten en dubloenen, die slechts gedeeltelijk is teruggevonden.
Levensloop
Op 18 december 1793, na de Franse revolutie, was het een van de zestien schepen die door Franse koningsgezinden in Toulon aan de Britse viceadmiraal Lord Hood werden gegeven. Onder Engelse vlag werd zijn naam gewijzigd in H.M.S. Lutine. Voor de Engelsen blokkeerde het jarenlang op de Noordzee de toegang tot Amsterdam.
Ondergang bij 't Vlie
In het jaar 1799 vervoerde de Lutine een grote lading goud en zilver ter waarde van bijna een miljoen pond vanuit Engeland naar Hamburg.[3] Als begeleiding van de lading reisde een aantal notabelen mee, waaronder de notaris J. Schabracq uit Londen.[4] In de nacht van 9 op 10 oktober verging het schip in een storm tussen Vlieland en Terschelling en kwamen 269 van de 270 opvarenden om. De enige schipbreukeling die de ramp overleefde, spoelde op het strand aan. De krant Bell's Weekly Messenger meldde op 20 oktober 1799 dat deze overlevende de genoemde notaris was.
Velen van de opvarenden werden begraven "in een kuil achter de Brandaris". Dit is mogelijk het huidige Dodemanskisten.[1] De kapitein en twee officieren spoelen aan op Vlieland en worden naast de kerk op Oost-Vlieland begraven. Een van de kooplieden spoelt aan op Sylt en wordt op het kerkhof van Westerland begraven.[1]
Berging
Direct na de ramp werden er pogingen ondernomen de kostbare lading te bergen. Eind november klaagde drost Robbé van Vlieland dat er "dagelijks vaartuigen boven het wrak liggen", waarbij hij in het bijzonder vissersboten uit Urk noemde. De Hollandse Commissie voor Domeinen verklaarde het schip aldus tot oorlogsbuit. Nu Robbé het alleenrecht had, kon hij in rust het schip proberen te bergen. Daarbij maakte hij alsnog gebruik van de Terschellinger en Urker vissers. In 1800 kwam de eerste serieuze berging op gang, waarbij touwwerk, een kanon en kogels worden geborgen. Later, in het zelfde jaar, werden in totaal dertien staven goud, vijftien staven zilver, 29.248 Spaanse matten en een kistje met munten geborgen. Het jaar erop werden nog eens 45 gouden staven, 20 zilveren staven, 12.262 Spaanse matten en 179 gouden dubloenen geborgen. De gezamenlijke waarde bedroeg 572.582 gulden.[5] In de winter van 1803 raakte het wrak door zand bedolven en het duurde tot 1814 voordat men weer bij het wrak kan komen. Het lag op vijftien meter diepte. Hier werden zeventien munten geborgen. Wederom verdween de Lutine onder het zand. Van 1857 tot 1860 werden 41 gouden staven, 64 zilveren staven en 15.350 gouden en zilveren munten aan wal gebracht. De totale waarde wordt op 529.487 gulden geraamd.[6] Het vervoerde goud en zilver was verzekerd bij Lloyd's of London, dat de schade uitbetaalde.[3][1]
De scheepsbel
In 1858 werd de scheepsbel geborgen. Hij woog 53 kilo[7] en hand een doorsnede van 44 cm.[1] De inscriptie op de bel is "ST. JEAN - 1779". Het is niet duidelijk waarom niet de naam van het schip op de bel stond. Aangezien deze nu eigendom van Lloyd's was, werd de bel opgehangen in de grote hal van het toenmalige gebouw, en later in de drie opvolgende Lloyd's-gebouwen.
De bel van de Lutine werd tot circa 1980 eenmaal geluid bij slecht nieuws, en tweemaal bij goed nieuws. Thans is de bel gescheurd.
Landmerk
In 1876 werden landmerken met stenen zerken op de eilanden geplaatst om de juiste positie van de Lutine vast te leggen. De steen op Terschelling kreeg de inscriptie Lutine Brandaris en die van Vlieland Lutine Veldkaap.
Nieuwe bergingen
Van 1886 tot 1892 werd met twee schelpenzuigers het zand rond de Lutine weggezogen en het wrak blootgelegd.[8] In 1886 werden 3573 gouden en zilveren munten geborgen. De gezamenlijke waarde bedroeg 8232 gulden.[9] Ook zilveren en gouden voorwerpen, kanonskogels en kanonnen werden geborgen. Twee kanonnen werden naar Engeland gebracht en twee naar Makkum. Deze twee werden in 1910 bij het Kasteel Amerongen geplaatst. In 1887 en 1888 werd nog voor respectievelijk 2174 en 720 gulden aan munten en voorwerpen geborgen.[10]
Van 1894 tot 1911 zochten de Engelsen naarstig naar meer goud. Bij een paar expedities werden er enkele kogels, nagels, menselijke beenderen en munten geborgen. In 1911 werden ook beide 3900 kg zware boegankers geborgen alsook vijftien kanonnen. De totale opbrengst hiervan bedroeg 1762,90 gulden.[11] Er werden echter geen staven meer gevonden. Ook een expeditie met de Stortemelk van Rederij Doeksen in 1924–1925 leverde niets op. Van 1928 tot 1933 probeerde Rederij Doeksen samen met Reder Dros wederom naar het wrak te graven. Toen werden slechts enkele Spaanse matten en één gouden munt geborgen.
In 1934 werd een toren van 21 meter hoog boven het wrak geplaatst, het water en zand eruit weggezogen, waarna een gebied van 112 m² kon worden afgezocht. Er werden wrakstukken van eikenhout en een kanon geborgen.
Op 9 juni 1938 werd de zeebodem door de Karimata zorgvuldig afgebaggerd, met slechts een goudstaaf van 3,5 kg als resultaat, alsmede vijf kanonnen, waarmee kwam vast te staan dat er van de kostbare lading niet veel meer over was. De hele operatie kostte 442.554 gulden, maar de opbrengst was slechts 12.038 gulden.[12]
Ook na de Tweede Wereldoorlog werd er door Kelly Tarlton alsook de tandarts Ane Duijf uit Harlingen nog een enkele poging gewaagd om nog iets te vinden, maar zonder resultaat.
Lloyd's
Er werden door diverse bronnen beschuldigingen geuit dat de waarheid achtergehouden werd, omdat men vreesde dat er koppen zouden rollen als die waarheid bekend zou worden.[13]
Twee gedeelten uit de Lloyd's Act van 1871.
- 1. Een korte geschiedenis van het verlies en de bergingspogingen van de Lutine wordt beschreven in de inleiding van hoofdstuk 21 van de Lloyd's Act, 1871.
- 2. Het eigendom van het resterende, niet geborgen goud wordt gelijk verdeeld in twee helften tussen de 'bergers' en de Vereniging van Lloyd's. Het eigendom van Lloyd wordt geregeld overeenkomstig de bepalingen van de Lloyd's Act, 1871, p. 35.
| – And whereas in or about the year 1799 a vessel of war of the Royal Navy, named the Lutine, was wrecked on the coast of Holland with a considerable amount of specie on board, insured by underwriters at Lloyd's, being members of the Society, and others, and Holland being then at war with this country the vessel and cargo were captured, and some years afterwards the King of the Netherlands authorized certain undertakers to attempt the further salvage of the cargo on the conditions (among others) that they should pay all expenses, and that one half of all that should be recovered should belong to them, and that the other half should go to the Government of the Netherlands, and subsequently the King of the Netherlands ceded to King George the Fourth on behalf of the Society of Lloyd's, the share in the cargo which had been so reserved to the Government of the Netherlands: And whereas from time to time operations of salving from the wreck of the Lutine have been carried on, and a portion of the sum recovered, amounting to about twenty-five thousand pounds, is by virtue of the cession aforesaid in the custody or under the control of the Committee for managing the affairs of Lloyd's: [...] And whereas it is expedient that the operations of salving from the wreck of the Lutine be continued, and that provision be made for the application in that behalf, as far as may be requisite, of money that may hereafter be received from those operations, and for the application to public or other purposes of the aforesaid sum of twenty-five thousand pounds, and of the unclaimed residue of money to be hereafter received as aforesaid [...][14] |
| – The Society may from time to time do or join in doing all such lawful things as they think expedient with a view to further salving from the wreck of the Lutine, and hold, receive, and apply for that purpose so much of the money to be received by means of salving therefrom as they from time to time think fit, and the nett money produced thereby, and the said sum of twenty-five thousand pounds, shall be applied for purposes connected with shipping or marine insurance, according to a scheme to be prepared by the Society, and confirmed by Order of Her Majesty in Council, on the recommendation of the Board of Trade, after or subject to such public notice to claimants of any part of the money aforesaid to come in, and such investigation of claims, and any such barring of claims not made or not proved, and such reservation of rights (if any), as the Board of Trade think fit.[15] |
Trivia
- De Leeuwarder Courant maakte pas melding van de scheepsramp op 13 november 1799.
- De Vlielandse zangeres Liesbeth List zong een lied over een schip met een kostbare lading dat verging. Uit de tekst van het lied bleek niet over welk schip het ging, maar de titel luidde: Het lied van de Lutine.
- Harry Scholten ontleende de titel van Voor wie de Lutinebel luidt (Baarn, De Prom, 1982), een bloemlezing van verhalen over de crisisjaren, aan de geborgen scheepsbel.
- Er is ook een volksverhaal over de La Lutine
- Bij de ingang van het museum 't Behouden Huys staat een van de kanonnen van de Lutine.
- Ter gelegenheid van het 200e herdenkingsjaar werd een collectie van 4 dubloenen uitgegeven, die in 1999 op zowel Terschelling als Vlieland als betaalmiddel geaccepteerd werden. Tevens werden er arrangementen georganiseerd en informatief materiaal over de Lutine geproduceerd.
Externe links
- Lloyd's Act van 1871
- Omstandigheden van het wrak
- wrecksite.eu Informatie over het wrak en de plaats waar het ligt.
- Bergingspogingen, inclusief foto's (Engelstalig)
- www.londonancestor.com het adres van de notaris.
- Afbeelding van de plaat waar het wrak ligt.
- ovh.dyndns.org Wrakkenkaart Friesland.
- De schat van het schip De Lutine Geluidsfragment OVT 13 juni 1999 Interview met Gerald de Weerdt, conservator van het Museum 't Behouden Huys,
Bronvermelding
Bronnen, noten en/of referenties:
- De Lutine 1799-1999 - de raadselachtige ondergang van een schip vol goud. (1999) B. Huiskes en G. de Weerdt; uitgeverij Thoth. ISBN 9068682237
- In goud gevat, George Visser (1999). Uitgegeven ter gelegenheid van het gedenkjaar van de schipbreuk van de Lutine. Bevat veel bronmateriaal uit:
- Cornelis Douwes 1980, p. 1279, artikel Hille van Dieren over Queen of Mystly.
- De miedbringer juni 1998, p. 8, artikel van Teunis Schol over de Clara Johanna.
- Schylge miyn Lântse 1970, #4 p. 2.
- Blauwe Wimpel 1979, p. 266.
- Van der Molen, S.J.: The Lutine Treasure. (1970), ISBN 0-229-97482-1.
- Terschelling Magazine, 10 jaargang - 1999 #1; ISSN 1387-3075
- Terschelling Magazine, 10 jaargang - 1999 #2; ISSN 1387-3075
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 George Visser, In goud gevat (1999) Mr. J. P. Eschauzier; Lutine Stichting
- º La Lutine betekent in het Frans zoveel als plaaggeest, kwelduivel of uitdager. - In goud gevat" (1999) Mr. J.P. Eschauzier; Lutine Stichting
- ↑ 3,0 3,1 De archieven van LLoyd zijn in 1838 verbrand en daardoor is er geen uitsluitsel te geven over de lading en het verzekerde bedrag. De meningen daarover zijn verdeeld.
- º Sommige bronnen vermelden John Rogers als enige overlevende. (Terschelling Magazine, 10 jaargang -1992/2; p. 28 Er is nog zicht op het goud van de "Lutine" door Jan Heuff. ISSN 1387-3075)
- º 260.826 euro
- º 240.270,72 euro
- º 106 pond.
- º De ene schelpenzuiger was de Friesland van de Friese Stoomschelpvisserij uit Makkum en de andere De Tijd van Reder Dros van Texel.
- º 3735,52 euro
- º 986,52 euro en 326,72 euro
- º Circa 800 euro.
- º 200.822 euro respectievelijk 5462,60 euro
- º Onder andere Terschelling Magazine van 1999 # 3
- º Een gedeelte uit "Lloyd's Act, 1871", hoofdstuk 21
- º Een gedeelte uit "Lloyd's Act, 1871", hoofdstuk 21, p. 35
