Buurtschap

Een buurtschap is in Nederland een bewoonde plaats die niet officieel is aangemerkt als een woonplaats.

Net als gehuchten worden buurtschappen meestal op landkaarten aangegeven, maar zij zijn in tegenstelling tot gehuchten niet in de officiële staatkundige annalen of postcodeplaatsen als zelfstandige buurt of dorp opgenomen. Vaak is dat omdat straatnamen en nummers hiervoor omschrijvend genoeg zouden zijn. De term wordt in Vlaanderen quasi niet gebruikt en betekent er veeleer buurtcomité of -vereniging.

Ontstaan

Buurtschappen zijn vaak in de volksmond ontstaan, als benaming voor de locatie van een verzameling van huizen, boerderijen of molens. Dit werd ook wel een nederzetting genoemd. Veel van de oude buurtschappen zijn ontstaan in gebieden/polders waar men vrij is zich in te vestigen, zulke gebieden noemt men ook Hering. Omdat het vrij was was er dan ook geen zeggenschap van of over zo'n plaats. Dit in tegenstelling tot een buurschap of een boerschap, waar een heer of boeren zeggenschap hadden van of over het plaatsje. Soms werd een buurschap of boerschap opgeheven en werd dan of een buurtschap of een gehucht als het klein genoeg was. Bouwde men ter plaatse een kerk(je), molen of kroeg, dan kon het doorgroeien naar een (kerk)dorp.

Een huidige buurtschap kan ook op andere manieren zijn ontstaan: als een gehucht dat niet meer een officiële woonplaats is, als een buurt die geografisch losstaat van de omliggende bebouwing, bijvoorbeeld door een rivier of kanaal of een stuk bos (bij weilanden spreekt men dan eerder van een buurtschap die buiten de kern ligt) en soms ook als een polder waar zowel verspreid huizen staan als dat er huizen bij elkaar staan.

Soms kan een buurtschap vrij groot zijn geworden. Dit komt vaak doordat een grotere woonplaats ernaast de landerijen of de polder van de buurtschap zo goed als vol heeft laten bouwen. Vaak wordt zo'n buurtschap dan bestempeld als woonwijk of woonbuurt van die grotere woonplaats. Maar soms kan het ook zijn dat een klein dorp gewoon nooit officieel (of niet meer) is opgenomen in de staatkundige annalen.

Buurtschap - gehucht

Een ander verschil tussen een buurtschap en gehucht is dat buurtschappen meestal een naam kennen die aan ofwel de gebiedsnaam is ontleend ofwel aan prominente gebouwen of dijken en wegen (meestal waar men de kern naast of op heeft gebouwd), terwijl gehuchten veelal een eigen naam hadden. Tegenwoordig is dat onderscheid niet meer zo scherp.

Het traditionele onderscheid tussen een buurtschap of gehucht en een dorp is dat de eerste geen kerk hebben en het laatste wel. Maar ook de grootte van de woonplaats wordt als scheiding gebruikt. De term "buurt met dorpsrechten" houdt in dat er vroeger een kerk in de buurtschap heeft gestaan, maar dat die opgeheven is. Een aantal buurtschappen bij elkaar werd in de vroege middeleeuwen kerspel genoemd .

Enkele voorbeelden van een buurtschap zijn Bartlehiem, De Engel, Lalleweer, Marle, Werven, Stolwijkersluis, Viel en Zweth.

Verdwijnen van buurtschappen

Het verdwijnen van een buurtschap kan op veel verschillende manieren gebeuren, zo kan het opgaan in een grotere plaats, waarbij er geen sprake meer is van echte eigen losse gemeenschap. Soms overleeft zo'n buurtschap nog wel als een buurt binnen de kom van een plaats maar soms verdwijnt het ook werkelijk en gaat het op in de grotere gemeenschap. Soms leeft de naam ook voort als wijknaam of stadsdeel. Een andere wijze is bijvoorbeeld de sloop van de gehele buurtschap of in die mate dat er geen sprake meer is van een buurt of plaatsaanduiding. Zo'n verdwenen buurtschap noemt men in het algemeen een voormalige buurtschap.

Zie ook

• Buurschap