Jazzrock

De muziekstijl Jazzrock of Jazz Fusion is een samengaan van de stijlen Rock en Jazz en is (in bredere zin) daarom een vorm van Fusion-muziek. Jazzrock ontstond eind jaren zestig, toen een aantal jazzmusici elementen van de (destijds nog nieuwe) muziekstroming rock-'n-roll gingen combineren met jazz.

Gebruik van de term "Fusion"

In plaats van jazzrock wordt ook de term fusion wel gebruikt. Dit begrip is afgeleid van "Jazz/Rock Fusion" waarmee de nieuwe muziekstijl in het begin werd omschreven in de VS en in Engeland. Tegenwoordig wordt met fusion vaak een meer gepolijste variant van jazzrock bedoeld: jazzfunk. Andere definities geven juist aan dat in jazzrock de nadruk op rockmuziek ligt, terwijl de nadruk bij fusion veeleer op de jazz-elementen ligt. Er is in ieder geval sprake van een dunne scheidslijn en in de praktijk worden beide termen regelmatig door elkaar gebruikt. Dit zorgt soms voor verwarring.

Officieel betekent fusion (in muzikale zin): een amalgaam (versmelting) van twee of meer muziekstijlen. Jazzrock is daarmee een vorm van fusion.

Beschrijving

Het aandeel jazz in jazzrock zit vooral in het raffinement van de uitvoering en in de geavanceerde muzikale structuren. De invloed van rock is met name hoorbaar in de kracht en de intensiteit van de muziek. Er worden vrijelijk elektrische en elektronische instrumenten gebruikt zoals elektrische (bas)gitaar en synthesizers. De rol van de drums is ook een andere dan in de jazzmuziek; er is een sterk ritmische basis die eerder aan rock- en funkmuziek doet denken dan aan jazz.

Belangrijke verschillen met jazz:

• Het ritme heeft vaak een "rechte" feel in tegenstelling tot de swing-feel die in veel mainstream jazz gebruikelijk is. Jazzrock kent wel een swing-feel, maar die lijkt meer op de triolen-feel zoals die afkomstig is uit de Rock-'n-roll (de zogenaamde "shuffle").
• Instrumentele complexiteit (oneven maatsoorten, veel ritmische accenten, syncopen en andere ingewikkelde ritmische structuren)
• Elektronica (synthesizers, elektrische gitaren, effecten)

Belangrijke verschillen met rock:

• Het inwisselen van de traditionele liedvorm (couplet, refrein, couplet, etc.) voor complexere vormen.
• Jazzrock is in principe instrumentale muziek zonder zang, maar dit is geen regel.

Geschiedenis

Een van de eerste commercieel succesvolle jazzrockalbums was Bitches Brew (1970) van Miles Davis. De plaat In a Silent Way (ook Miles Davis) was eveneens van grote invloed.

De eerste helft van de jaren zeventig eeuw was een periode van veel creatieve ontwikkelingen. Miles Davis, Herbie Hancock ("Head Hunters"), John McLaughlin met zijn Mahavishnu Orchestra, Chick Corea met Return To Forever (met op haar hoogtepunt tevens Lenny White, Al Di Meola en Stanley Clarke) en de band Weather Report (met toetsenman Joe Zawinul en saxofonist Wayne Shorter als drijvende kracht) brachten beeldbepalende jazzrockplaten uit. Ook bracht Frank Zappa begin jaren zeventig meerdere elementen van jazz en progressieve rock bij elkaar.

Na deze periode van explosieve creatieve ontwikkelingen is een stijl-differentiatie zichtbaar. Sommige musici gaan "gladdere" muziek maken, een vorm van Jazzfunk (Popjazz en Disco-jazz) die commercieel interessant is maar creatief gezien weinig toevoegt aan wat er al is. Deze zijstroming wordt soms aangeduid met de al eerder genoemde term Fusion. In zijn meest extreme vorm wordt deze zijstroming ook wel met "muzak", "elevator-music" (liftmuziek) of supermarktmuziek aangeduid. De musicus Kenny G is een exponent van deze stroming. Anderen kiezen een richting waarin technische virtuositeit voorop staat zoals de muziek die gemaakt wordt door de gitaristen Scott Henderson (vroege platen) en Frank Gambale (gitarist van de Chick Corea Electric Band), of bassisten als Victor Wooten.

Virtuoos solospel staat in ieder geval voorop bij de Jazzrock en tot dan toe ondergewaardeerde instrumenten zoals drums en basgitaar krijgen een hoofdrol als solist, denk daarbij aan drummers als Dave Weckl of bassisten als Marcus Miller. Soms dreigt de virtuositeit een doel op zich te worden met tot gevolg dat Jazzrock "muzikantenmuziek" wordt, slechts gewaardeerd en begrepen door een handjevol (beroeps)muzikanten die zich verlustigen aan de instrumentele acrobatiek. De song, het thema, is daarbij op de achtergrond geraakt.

Desalniettemin is jazzrock als genre nog springlevend en blijft zich ontwikkelen in substijlen als Heavy Fusion, Jazzcore, Loungemuziek en natuurlijk de jazzdance-stijlen zoals die in de jaren '90 van de vorige eeuw ontstonden.

Bekende artiesten uit het genre

Onderstaande is een opsomming van belangrijke vertegenwoordigers van de Jazzrock. Er is een tweedeling aangebracht met enerzijds bands/artiesten uit de "klassieke" Jazzrocktraditie en anderzijds bands/artiesten die de eerder genoemde commerciëlere variant van Jazzrock beoefenen, ook wel aangeduid als Jazzfunk of Fusion.

Traditionele Jazzrock

• Brecker Brothers, Michael Brecker, Randy Brecker
• Chick Corea
• Return To Forever
• Chick Corea's Elektric Band
• Larry Coryell
• Tom Coster
• Mahavishnu Orchestra
• Bill Bruford's Earthworks / Engels
• Frank Gambale
• The Groove Collective
• Richard Hallebeek
• Head Hunters van Herbie Hancock
• Allan Holdsworth / Engels
• Brand X / Engels
• Mad Curry
• Kraan
• John McLaughlin
• Al Di Meola
• Marcus Miller
• John Scofield
• Soulive
• Soft Machine eerste twee albums uitgezonderd.
• Pat Metheny, Pat Metheny Group
• Solution / Nederlands
• Daryl Stuermer
• Tribal Tech van Scott Henderson
• Weather Report
• Joe Zawinul

Jazzfunk/"Fusion"

• Victor Bailey
• Gary Burton
• Larry Carlton
• Casiopea
• Dennis Chambers
• Miles Davis
• Russ Freeman
• David Garfield
• Jazz Pistols
• Kenny G
• Koinonia
• Mezzoforte
• Niacin
• Simon Philips
• Rippingtons
• Lee Ritenour
• Spyro Gyra
• Steely Dan
• Steps Ahead
• T-square
• Uzeb
• Wishful Thinking
• Yellowjackets

Jazz