Mastodonten

Wikispecies

Mastodonten
Taxonomische indeling
Rijk: Animalia (Dieren) Stam: Chordata (Chordadieren) Klasse: Mammalia (Zoogdieren) Orde: Proboscidea (Slurfdieren) Familie: Mammutidae
Geslacht
Mammut Blumenbach, 1799
Mastodonten op Wikispecies

De mastodonten behoorden tot de familie van mammoeten (Mammuthus) en de orde van slurfdieren (Proboscidae).
'Mastodon' is de naam die deze dieren in het Engels hebben.

Algemeen

De schouderhoogte van een mastodont kon wel 3 meter bedragen. De groep kende verscheidene soorten, zo waren er soorten met 2 slagtanden maar ook soorten met 4 slagtanden. Mastodonten bereikten hun bloeitijd in het jonge Tertiair. De mastodont was geen nauwe verwant van de olifant en de mammoet (geslacht Mammuthus), maar leek er wel op. Mastodonten ontstonden waarschijnlijk zo'n 20 tot 30 miljoen jaar geleden in Afrika. In het huidige Egypte zijn fossiele overblijfselen van mastodonten gevonden, evenals in Bolivia, Engeland, Duitsland, Nederland, Noord-Amerika en Roemenië.

Mammoet versus mastodont

De oudste fossielen van mammoeten dateren uit het Plioceen en zijn 3 à 4 miljoen jaar oud. Mammoeten hadden kiezen die meer geschikt waren voor gras, mastodonten meer voor bladeren en andere planten. Mammoeten hadden twee vinger-achtige uitsteeksels aan de voor- en achterkant van het uiteinde van hun slurf; van mastodonten is niet bekend hoe hun slurf eruit zag. Mammoeten hadden van voor naar achter een sterk naar beneden aflopende rug, meer dan mastodonten. Mammoeten hadden 19 paar ribben, net als moderne Afrikaanse olifanten; mastodonten hadden er 20. De mammoet had een wat bredere kop met een enkele bult erop, net als een Afrikaanse olifant. Mastodonten hadden slagtanden van vergelijkbare lengte als Afrikaanse olifanten; bij mammoeten konden ze wel een meter langer worden. Zowel mastodonten als mammoeten kwamen in Noord-Amerika voor, tot ongeveer 9000 jaar geleden.

Leefgebied

Terwijl de mammoet de steppen en graslanden opzocht, had de mastodont juist voorkeur voor de beschutte zomen van de woudgebieden om daar planten te eten. De Amerikaanse mastodont (Mammut americanum) leefde tijdens het Laat-Pleistoceen (40.000-10.000 jaar geleden) in Noord-Amerika, totdat hij door de mens, die daar voor het eerst voorkwam, werd uitgeroeid.

Gedrag

Volgens Amerikaans onderzoek hebben er felle gevechten plaatsgevonden tussen deze dikhuiden, tot dusver beschouwd als vreedzame planteneters. Sommige van de onderzochte dieren legden in de strijd het loodje, zo wordt geconcludeerd uit de vondst van verbrijzelde schedeldelen.

Versteend ivoor

Als overblijfsel van de slagtanden van de mastodonten wordt vaak odontoliet gevonden; een blauw (of cyaan) mineraal dat koper bevat. Het woord odontoliet is afgeleid van de Griekse woorden odon en lithos; "tand" en "steen ". Het is gefossiliseerd (versteend) ivoor, van mastodonten of mammoeten. Odontoliet heeft een organische oorsprong, en vaak is nog een organische structuur waarneembaar. Andere mineralen als apatiet en calciet kunnen het ivoor vervangen hebben.

Taalgebruik

In het taalgebruik wordt "mastodont" ook overdrachtelijk gebruikt voor een groot gevaarte of een groot persoon. Hiermee wordt verwezen naar de grootte van de dieren. Mastodont wordt in het taalgebruik ook ongunstig gebruikt om te refereren aan het feit dat het een uitgestorven diersoort is. Dus een groot en belangrijk dier, maar niet meer van deze tijd. Grote vrachtwagens worden ook wel de mastodonten van de weg genoemd.

Tevens wordt "mastodont" figuratief gebruikt om personen mee aan te duiden die niet met de tijd meegaan en dogmatisch aan oude ideeën blijven vasthouden. Ook hierbij geldt dat de vergelijking negatief van aard is.

Zie ook

• Lijst van fossiele zoogdieren

Noten

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Mastodon op Wikimedia Commons.