Tekstverwerker

Een tekstverwerker is een computerprogramma voor het schrijven en bewerken en opmaken van teksten in een natuurlijke taal. Dit in tegenstelling tot een teksteditor, die geen mogelijkheden heeft voor de opmaak van de tekst.

Mogelijkheden

Een tekstverwerker beschikt minimaal over de mogelijkheid een document uit een bestand in te lezen, in een bestand op te slaan en op een printer af te drukken. Delen van een tekst kunnen worden gewist, ingevoegd of gewijzigd.

Een aantal geavanceerde functies zoals spellingcorrectie en het automatisch bijhouden van voetnoten, eindnoten, inhoudsopgave en indexen werden al vroeg aan tekstverwerkers toegevoegd, maar sindsdien is deze categorie software weinig geëvolueerd. Geavanceerde grammaticacontrole, woordvoorspelling en spraakinvoer komen zelden voor en vaak alleen in pakketten van andere fabrikanten die los moeten worden bijgekocht.

De mogelijkheid die veel tekstverwerkers wel hebben is het snel vervangen van het ene tekstfragment door het andere. Ook zijn er zoekroutines om een bepaald woord, of een bepaalde combinatie van woorden te vinden.

Automatisch nummeren van pagina's, figuren, tabellen is ook gemeengoed geworden in tekstverwerkers.

Toepassingen

Doorgaans worden tekstverwerkers ook gebruikt om documenten op te maken, alhoewel er ook opmaakprogramma's zijn voor dat specifieke doel — meestal gaat het daarbij om programma's bedoeld om tijdschriften en folders mee te maken, waarbij de opmaak op dat moment belangrijker is dan de inhoud. De tekstverwerker staat daarmee tussen de teksteditor (bijvoorbeeld een programma als Kladblok) en het DTP-programma (zoals FrameMaker) in qua mogelijkheden voor opmaak.

Met de komst van tekstverwerkers die ook opmaakmogelijkheden hadden is het traditionele beroep van secretaresse, dat voorheen vooral bestond uit het typen van brieven, totaal van inhoud veranderd. Alle medewerkers in organisaties houden zich inmiddels bezig met zowel de inhoud, als met de opmaak van hun schriftelijke producten.

Door de opkomst van e-mail in het zakelijk en persoonlijk verkeer worden er echter veel minder brieven geschreven. E-mail programma's bevatten in het begin van de eenentwintigste eeuw nog weinig mogelijkheden voor tekstopmaak. Soms worden e-mails verstuurd met html opmaak. De toepassing van html vergt echter andere software, hoewel sommige tekstverwerkers in html formaat kunnen exporteren, bijvoorbeeld voor een toepassing op het internet.

Kantoorsoftware

Samen met bijvoorbeeld spreadsheet-, tekstopmaak- en database-software horen tekstverwerkers tot de zogeheten kantoorsoftware. Vaak worden dit soort programma's door de fabrikant bij elkaar in een geïntegreerd office-pakket geleverd. Dit heeft als groot voordeel dat gegevens uit bijvoorbeeld een spreadsheet gemakkelijk in een tekstdocument kunnen worden geïmporteerd

Mobiele tekstverwerking

Mobiele telefoons hebben vaak de mogelijkheid een kleine tekst in te typen, op te slaan en te bewerken (in de eenvoudige zin van een teksteditor), bijvoorbeeld als concept-SMS of "notitie". Hoewel vaak allerlei bestanden naar een mobiele telefoon gezonden kunnen worden, bijvoorbeeld via Bluetooth, en daar worden opgeslagen, kan op de telefoon een tekstbestand (anders dan een binnengekomen SMS of een op de mobiele telefoon ingetypte notitie) vaak niet eens worden weergegeven, laat staan bewerkt.

Op een pda is tekstverwerking vaak wel mogelijk, op de Pocket PC is bijvoorbeeld een aangepaste versie van Microsoft Office geïnstalleerd.

Op smartphones kan soms een tekstverwerker worden geïnstalleerd, bijv. Word Mobile als onderdeel van Microsoft Office Mobile, en de Osymo Smartphone Text Editor, op Windows Mobile smartphones. Verder is er DataViz Documents To Go voor PalmOS, Windows Mobile, Blackberry OS en Symbian OS, en QuickOffice voor Palm OS, Blackberry OS, Symbian OS, iPhone OS en Google Android. Soms, zoals bij QuickOffice voor Android, betreft het slechts een viewer.

Verder is bijvoorbeeld op de Samsung Omnia Microsoft Office geïnstalleerd.

Ook op netbooks (subnotebooks) en laptops is tekstverwerking mogelijk.

Geschiedenis

De tekstverwerker werd in losse delen uitgevonden. De pionier was Donald Knuth, die in de jaren zeventig de vrije opmaaktaal TeX ontwikkelde om zijn informatica-meesterwerk The Art of Computer Programming te kunnen publiceren. In 1978 ontwikkelde Bill Joy de eerste schermvullende teksteditor vi uit de regelgeoriënteerde teksteditors ed en ex, en later in de jaren tachtig ontstonden automatische spellingscorrectieprogramma's zoals ispell. In de jaren tachtig vierden de tekstmodus-editors WordStar, IBM Personal Editor ("PE") en vooral WordPerfect hoogtij op DOS-computers. Op Unix maakte Richard Stallman furore met de tekstverwerker Emacs.

In de jaren tachtig van de twintigste eeuw werd vooral de tekstverwerker van WordPerfect gebruikt. Dit was een op DOS gebaseerd pakket, waarbij met behulp van een "onderwaterscherm" de opmaakcodes zichtbaar gemaakt werden. Het pakket werkte derhalve niet met de muis, maar met functietoetsen.

In de jaren negentig brak Windows door en kwam er een sterke vraag naar grafische tekstverwerkers, op basis van het principe WYSIWYG (what you see is what you get), waarbij de gebruiker direct een beeld krijgt hoe een afgedrukt document eruit zal zien. Hiervan heeft MS Word duidelijk het meest geprofiteerd.

De meeste WordPerfectgebruikers kenden de veel gebruikte functietoetsen uit het hoofd, en hadden moeite met de veranderingen die Windows met zich meebracht, en moesten zoeken naar een functie zoals "afdrukken" in een menugestuurde omgeving zoals Word die kent. Daarnaast komen langzamerhand Open Source tekstverwerkers op.

Bekende voorbeelden

• AbiWord
• Ami-Pro
• KWord (enkel voor KDE)
• OpenOffice.org Writer / StarOffice
• MS Word
• WordPerfect
• WordStar

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Word processors op Wikimedia Commons.