Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Balans (boekhouden)
Een balans is een overzicht van de bezittingen, de schulden en het eigen vermogen van een onderneming of instelling op een bepaald moment. Dat kan betrekking hebben op een natuurlijk persoon of op een rechtspersoon.
Uitleg
Anders gezegd : op een balans staat wat je hebt (activa, de linkerzijde van de balans), in de vorm van geld, goederen, enz., en hoe die gefinancierd zijn (passiva, de rechterzijde van de balans): met eigen vermogen of met vreemd vermogen (leningen). Dus een balans is een momentopname van bezittingen en van de manier waarop deze zijn betaald.
| BALANS (overzicht van synoniemen) | |
|---|---|
| Activa (Debetkant) | Passiva (Creditkant) |
| Vaste activa(grond ,tereinen ,gebouwen) | Eigen vermogen(spaargeld) |
| Vlottende Avtiva(voorraden ,debiteuren) | Vreemd lang vermogen(looptijd langer dan 1 jaar) |
| Liquide middelen(bank , bedrag in kas) | Vreemd kort vermogen(looptijd tot 1 jaar) |
Aan de hand van een balans kan een indicatie verkregen worden omtrent het vermogen van die entiteit (soms persoon, maar meestal bedrijf) op een bepaalde datum (de balansdatum, meestal is dit 31 december, hoewel grote ondernemingen vaak ook balansen op een kwartaalultimo publiceren). Het verschil tussen de bezittingen en de schulden is het eigen vermogen. De term "balans" doelt op het evenwicht tussen enerzijds de bezittingen en anderzijds de schulden plus het eigen vermogen.
Een balans is, met de winst- en verliesrekening en de toelichting op die stukken, een onderdeel van de jaarrekening. Die is weer, in het spraakgebruik, een onderdeel van het jaarverslag. Bij grotere organisaties is tevens meestal een kasstroomoverzicht opgenomen.
Het periodiek maken en publiceren van een jaarrekening is verplicht voor (de meeste) rechtspersonen, hoewel de mate van gedetailleerdheid en de omvang van de publicatieplicht verschillend is.
De bezittingen worden ook aangeduid met "activa", de schulden en het eigen vermogen worden ook aangeduid met "passiva".
Voorbeelden
Hoewel privé-personen meestal geen balans zullen maken, is het wellicht verhelderend om de structuur van een balans te schetsen aan de hand van enige voorbeelden van balansen van een persoon.
Kleuter
Een kleuter zou de volgende balans kunnen hebben:
| Activa | Passiva | |||
|---|---|---|---|---|
| speelgoed | € 25,00 | eigen vermogen | € 28,15 | |
| inhoud spaarpot | € 3,15 | |||
| totaal | € 28,15 | totaal | € 28,15 | |
Het eigen vermogen is hier de enige post aan kant van de passiva.
In "normale taal" staat hier: ik heb speelgoed ter waarde van € 25 en er zit € 3,15 in mijn spaarpot. Ik heb geen schulden.
In veel gevallen worden beide zijden van een balans naast elkaar weergegeven, met aan de linkerzijde de activa en aan de rechterzijde de passiva (scrontovorm). Er is echter niets op tegen om ze onder elkaar neer te zetten.
Scholier
Een scholier zou de volgende balans kunnen hebben:
| Activa | Passiva | |||
|---|---|---|---|---|
| scooter | € 600,00 | eigen vermogen | € 32,93 | |
| mobieltje | € 40,00 | geleend van Piet | € 25,00 | |
| beltegoed | € 12,33 | af te betalen aan scooter | € 595,00 | |
| uitgeleend aan Kees | € 0,60 | |||
| totaal | € 652,93 | totaal | € 652,93 | |
In normaal Nederlands zou deze balans kunnen worden beoordeeld als: de financiële positie van deze scholier is niet al te rooskleurig. Tegenover de scooter staat een vrijwel even groot bedrag aan schuld en met het mobieltje is het niet veel beter gesteld. Trouwens: "geleend aan Kees" is een voorbeeld van een debiteur, "geleend van Piet" is een voorbeeld van een crediteur.
Gezin
Een gezin zou de volgende balans kunnen voeren:
| Activa | Passiva | |||
|---|---|---|---|---|
| huis | € 200.000,00 | eigen vermogen | € 71.050,00 | |
| auto | € 12.000,00 | hypotheek | € 165.800,00 | |
| inboedel | € 32.500,00 | persoonlijke lening | € 7.650,00 | |
| totaal | € 244.500,00 | totaal | € 244.500,00 | |
Vergelijking
Bij een vergelijking van de balans van de scholier en de balans van het gezin valt direct al op dat de scholier er minder rooskleurig voor staat: zijn eigen vermogen bedraagt slechts 5% van zijn balanstotaal en bij het gezin is dat 29% (overigens hoeft een dergelijke vergelijking niet alles te zeggen).
Jaar later (gezin)
Een vergelijking tussen de balansen op opeenvolgende balansdata (meestal met een tussenruimte van één jaar) geeft een indicatie van de ontwikkeling van de financiële positie. Indien het hierboven genoemde gezin in de loop van een jaar een 'normaal' financieel beleid zou voeren, zou dat kunnen leiden tot de volgende balans 1 jaar verder :
| Activa | Passiva | |||
|---|---|---|---|---|
| huis | € 205.000,00 | eigen vermogen | € 73.950,00 | |
| auto | € 8.000,00 | hypotheek | € 164.600,00 | |
| inboedel | € 30.500,00 | persoonlijke lening | € 4.950,00 | |
| totaal | € 243.500,00 | totaal | € 243.500,00 | |
Te zien is dat het eigen vermogen met € 2900 is toegenomen. Dit komt omdat de waarde van het huis is gestegen (€ 5000, normaal dalen waardes, huizen echter worden doorgaans meer waard) terwijl er op de hypotheek is afgelost (€ 1200). Ook op de persoonlijke lening is afgelost (€ 2700). Daar tegenover staat dat zowel de auto als de inboedel (respectievelijk € 4000 en € 2000) minder waard zijn geworden. Dus € 5000 + € 1200 + € 2.700 - € 4000 - € 2000 = € 2.900.
Ondernemingsbalansen
De balans van een grote onderneming is uiteraard aanmerkelijk gecompliceerder. Het uitgangspunt is echter hetzelfde: een balans moet een getrouw beeld geven van de omvang en samenstelling van het vermogen op de balansdatum. Deze formulering is ontleend aan de wet, en is in een groot aantal accountancyregels verder uitgewerkt.
De waardering van met name de activa, maar soms ook de passiva, kan voor problemen zorgen en kan een grote invloed hebben op de uiteindelijke samenstelling van de balans. In het voorbeeld van de hierboven genoemde scholier zou een kleine waardedaling van zijn scooter al tot de situatie leiden dat zijn eigen vermogen negatief is. Hij is dan in feite insolvent: zijn schulden overtreffen zijn bezittingen.
Bij ondernemingen kunnen problemen ontstaan door de waardering van, onder andere, deelnemingen in andere ondernemingen, van goodwill, van intellectuele eigendomsrechten, en van voorzieningen. De waarderingsgrondslagen voor allerlei producten zijn strikt omschreven in de boekhoudstandaarden, zoals vastgelegd was in GAAP en vastgelegd is in het International Financial Reporting Standards (IFRS). Solvabiliteitseisen voor financiële ondernemingen zijn vastgelegd in de Bazelse akkoorden.
De posten op een balans worden bij grotere rechtspersonen uitvoerig toegelicht: de omvang van die toelichting kan in de tientallen pagina's lopen.
Balansen (en de andere onderdelen van de jaarrekening) van beursgenoteerde ondernemingen worden door analisten zorgvuldig "uitgeplozen" en vergeleken met voorgaande stukken, cijfers van branchegenoten en hun eigen verwachtingen. Dergelijke publicaties vinden vaak aan het eind van ieder kwartaal plaats.
Activa
Aan de activa-kant van de balans (debet) staat waarin het vermogen is vastgelegd; posten zijn :
- Vaste activa
- Vlottende activa
- Handelsvoorraad
- Debiteuren
- Liquide middelen (Geld in kas, op bank- en girorekeningen.)
Passiva
Aan de passiva-kant van de balans (credit) staat waar het vermogen vandaan komt. Hoe de onderneming gefinancierd is. Voorbeelden :
- Eigen vermogen
- Voorzieningen
- Vreemd vermogen
- Hypotheek (lang)
- Crediteuren (kort)