Zeerover

Zeerover oftewel boekanier oftewel kaper oftewel piraat en piraterij zijn begrippen die sinds mensenheugenis hebben bestaan, zelfs voor de tijd van de oude Grieken en Romeinen. Volgens artikel 101 van het VN Zeerechtverdrag (UNCLOS) van 1982 is piraterij gedefinieerd als elke criminele daad van geweld, detentie of plundering die wordt gepleegd voor privé-doeleinden door de bemanning of passagiers van een privé-schip (of vliegtuig) die is gericht op open zee (d.w.z. buiten de territoriale wateren) tegen een ander schip, vliegtuig of personen of bezit aan boord van een schip (of vliegtuig). Piraterij kan ook worden gepleegd tegen een schip, vliegtuig, persoon of bezit buiten de jurisdictie van enige staat.

Naar aanleiding van de toename van de Somalische piraterij nam de Veiligheidsraad resolutie 1838 aan, die oproept tot actieve jacht op Somalische piraten.

Geschiedenis van de piraterij

Vanaf het begin van de scheepvaart in de oudheid heeft piraterij bestaan, onder andere Chinese piraten, Barbarijse piraten aan de Middellandse Zee en in de Nieuwe Wereld.

Het eeuwenoude verschijnsel van de piraterij hoort nog steeds bij de huidige internationale zeescheepvaart. Piraterij betekent het roven van goederen of het ontvoeren van mensen in verband met losgeldvordering of slavenhandel. De oorsprong van de piraterij valt samen met het begin van de scheepvaart. Met het opkomen van de overzeese handelsvaart en het bijbehorende waardetransport breidde piraterij zich snel uit.

Zeerovers vielen eender welk schip aan, van welke nationaliteit ook. Met hun doodskopvlag in de mast haalden ze de slachtoffers in, want hun schepen, meestal kotters en schoeners, waren sneller, kleiner en manoeuvreerbaarder. Ze beschoten eerst met hun scheepskanonnen hun slachtoffers, praaiden en enterden dan de schepen. Met enterhaken trok men de schepen bijeen, zodat ze tijdens de gevechten aan boord niet zouden afdrijven. De gevechten aan dek waren hevig en meedogenloos, met zoveel vechtende manschappen bijeen op de relatief kleine dekruimtes. De overlevende slachtoffers werden dan over de valreep in zee gedreven, afgemaakt of meegevoerd voor losgeld, als het een belangrijk iemand was.

Zo ook bevochten de Filibusters (verbastering van het Nederlandse vrijbuiters) en de Boekaniers in de 17e eeuw en begin 18e eeuw de Spaanse schepen die vanaf Midden-Amerika, via de Caraïben, naar Spanje zeilden met rijke buit. Op de Caraïben waren zelfs nederzettingen aanwezig, piratennesten van vogelvrij verklaarden. Ook vrijbuiters, zoals piraten en zeerovers hadden hun uitvalbasis op deze eilanden of Jamaica. Een bekende piratenhaven was bijvoorbeeld Tortuga ook wel: Île de la Tortue (schildpadeiland). Een zeerover, die in handen viel van de nationale autoriteiten, kreeg zo de strop, aan de galg of men werd opgehangen aan de hoogste ra.

Kapers in dienst van een overheid bedienden zich van dezelfde methodes als piraten. In 1856 werd deze door de staat geautoriseerde piraterij in de Verklaring van Parijs officieel afgeschaft, maar nog in de twee wereldoorlogen van de twintigste eeuw gebruikte men de kaapvaart als middel van zeeoorlog. Er waren al eerdere pogingen geweest om kaapvaart te verbieden. Al in 1785 sloten de Verenigde Staten en Pruisen een vriendschapsverdrag waarin dit werd opgenomen. Vanaf 1792 probeerde Frankrijk zonder succes dit op te nemen in verdragen met andere landen. Ook de poging van de Verenigde Staten in 1823 om met Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Rusland tot een dergelijk verbod te komen mislukte.

Soorten piraten

• Kapers: deze piraten stonden onder een soort contract (een kaperbrief genaamd) van een gevestigde overheid om bepaalde schepen, vaak van een mogendheid waarmee men in oorlog was, te enteren en te beroven, tot zinken te brengen en/of bepaalde personen op die schepen te kidnappen. Zo kreeg bijvoorbeeld de Nederlander Piet Hein kaperbrieven van de Nederlandse overheid en mocht daarmee schepen van vijandelijke mogendheden aanvallen, ook wanneer het geen oorlogsschepen waren.
• Boekaniers: deze piraten waren vooral Nederlandse, Franse en Engelse avonturiers, ballingen en ontsnapte Afrikaanse slaven, die rondzwierven in de Caribische Zee, en die soms schepen enterden of kusten onveilig maakten om in hun onderhoud te voorzien. Jamaica was een van hun thuishavens. Boekaniers bouwden een eigen leefgemeenschap op, en noemden zichzelf een democratisch geïnspireerde gemeenschap, die leefde volgens haar eigen regels, en niet die van de buitenwereld. Soms werden deze boekaniers ingehuurd door overheden, en werden ze (tijdelijk) zeerovers, maar niet iedere boekanier was een zeerover, en niet iedere zeerover een boekanier.
• Vrijbuiters: deze piraten waren volledig onafhankelijk, en leefden niet volgens een bepaalde code zoals de boekaniers. Sommigen waren zachtaardig in hun doen, maar vaker waren ze ongemeen wreed. Boekaniers konden hen niet luchten, en vaak trokken konvooien boekaniers rond om deze onethische piraten uit te roeien. Vrijbuiters, in het Engels freebooter genoemd, werd in het Frans verbasterd tot flibustier en daarop weer verbastert tot filibuster. In het Engels worden kapers vermeld als privateers.
• Vikingen: meer dan 1000 jaar geleden doken deze piraten voor de kusten van Europa op. Ze waren afkomstig uit het huidige Scandinavië (met name Noorwegen, Zweden en Denemarken).
• Corsairs: Franse kapers uit Saint-Malo in Bretagne. De term Turkish corsairs is een Engelse benaming voor de Barbarijse zeerovers in het Middellandse zeegebied (Barbarije was het Noord-Afrikaans kustgebied van West-Marokko tot Egypte); Deze zeerovers waren niet enkel op zoek naar buit, maar vielen ook alle schepen aan van christelijke landen, uit geloofsovertuiging; vnl in de tweede helft van de Middeleeuwen. In het Frans is corsair een benaming voor kaapvaart in het algemeen.

Moderne piraterij

Hoewel veel mensen denken dat piraterij iets is uit vroegere tijden en er een romantisch beeld bij hebben (zie bijv. romantiserende voorstellingen in boeken als Treasure Island van Robert Louis Stevenson en films als Captain Blood met Errol Flynn en recenter de filmtrilogie Pirates of the Caribbean met Johnny Depp), is de werkelijke piraterij tegenwoordig nog steeds een groot probleem.

Deels doordat de macht van de westerse marines verminderd is ten opzichte van begin 20e eeuw, vooral de Britse Royal Navy. Hierdoor is piraterij sinds de jaren 70 en 80 toegenomen in Zuid- en Zuidoost-Azië (de Zuid-Chinese Zee), delen van Zuid-Amerika, de Indische Oceaan, het zuiden van de Rode Zee en de Golf van Aden, waar piraten gebruik maken van kleine, snelle boten om vrachtschepen te enteren, die tegenwoordig met kleine bemanningen varen. De kleine motorboten zijn moeilijk te onderscheiden van vissersbootjes zoals deze voorkomen in bijvoorbeeld Straat Malakka. De gebieden waar piraterij voorkomt, zijn vaak landen met een relatief kleine marine en lange zeegrenzen. Met het einde van de Koude Oorlog zijn marines ingekrompen, terwijl de handel alleen maar is toegenomen, wat het de piraten makkelijker heeft gemaakt. Piraterij is soms een onderdeel van georganiseerde misdaad. In dat geval worden soms hele schepen verduisterd, waarbij de bemanning wordt vermoord, of overboord wordt gezet in een vlot. Soms worden ze vastgehouden voor losgeld. Het schip wordt dan omgeverfd en krijgt met valse documenten een nieuwe identiteit. Andere piraten gaan slechts voor de kluis van het schip. In het verre verleden konden koopvaardijschepen zichzelf verdedigen; thans laat bijvoorbeeld de Nederlandse wetgeving slechts bij uitzondering bewapening toe; en dan nog maximaal één handvuurwapen (pistool of revolver) en één geweer.

Tussen 1993 en 2003 is het aantal gevallen van piraterij verdrievoudigd. Het International Maritime Bureau (IMB) in Kuala Lumpur heeft een aparte afdeling voor piraterij. Hierbij werden in 2004 251 gevallen van piraterij gemeld, waarvan er 70 plaatsvonden in Indonesische wateren, waarvan het grootste deel in Straat Malakka. De meeste schepen die aangevallen werden waren tankers (67 aanvallen) en bulkcarriers (52 aanvallen). Deze schepen varen relatief langzaam en hebben een laag vrijboord.

Eind 20ste eeuw en begin 21ste eeuw is er ook een opleving van piraterij in de Indische Oceaan voor de kust van Somalië .

Strafbaarheid (Nederland)

Zeeroof is een strafbaar feit volgens art.381 Sr. Als schuldig aan zeeroof wordt gestraft degene die als schipper dienst neemt of dienst doet op een vaartuig, wetende dat het bestemd is of het gebruikende om in open zee daden van geweld te plegen tegen andere vaartuigen of tegen zich daarop bevindende personen of goederen, zonder door een oorlogvoerende mogendheid daartoe te zijn gemachtigd of tot de oorlogsmarine van een erkende mogendheid te behoren (maximumstraf 12 jaar) en degene die, bekend met deze bestemming of dit gebruik, als schepeling dienst neemt op zodanig vaartuig of vrijwillig in dienst blijft na daarmede bekend te zijn geworden (maximumstraf 9 jaar).

Literatuur

• Piratologie:Het complete piratenboek
• John Matthews Piraten
• Peter Reppert Galvin The pirates' wake: a geography of piracy and pirates as geographers in colonial Spanish America, 1536-1718 (Volumes I and II), proefschr. Louisiana State University, Ann Arbor MI (1991)
• Virginia West Lunsford-Poe Piracy and privateering in the Golden Age Netherlands, uig.Palgrave MacMillan, New York (2005), ISBN 1-403-96692-3
• Angus Konstam Blackbeard : America's most notorious pirate, uitg. John Wiley, Hoboken (2006), ISBN 0-471-75885-X
• G.Teitler, A.M.C.van Dissel & J.N.F.M. a Campo Zeeroof en zeeroofbestrijding in de Indische archipel (19de eeuw), uitg. Bataafsche Leeuw (2005), ISBN 9789067075961
• Joke E.Korteweg Kaperbloed en koopmansgeest:"legale zeeroof" door de eeuwen heen, uitg. Balans, Amsterdam (2006), ISBN 90-5018-746-3

Zie ook

• Jolly Roger
• Lijst van piraten
• Eetpiraat
• Piraterij
• Zendpiraat

Externe links

• Piracy and armed robbery at sea

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Pirates op Wikimedia Commons.