Energietransitie in Nederland

Voor andere landen zie Energietransitie

Nederland geeft nog altijd voor miljarden euro per jaar staatssteun aan de fossiele energiesector. Dit staat haaks op een belofte uit 2013, dat die steun uiterlijk dit jaar afgebouwd zou zijn.

In 2020 moest 14% van alle gebruikte energie in Nederland uit duurzame bronnen komen, in 2023 moet dat 16% zijn, maar in 2017 was het pas 7%, het na Luxemburg laagste percentage in de Europese Unie. In 2019 was het volgens het CBS 8,6%. In 2020 was het 11% maar door een statistische overdracht van duurzame energie uit Denemarken op papier 14%. In 2023 was het 17% vooral door meer zonne-energie. Met de Europese Unie is afgesproken dat in 2030 minimaal 27 procent van de gebruikte energie uit duurzame bronnen komt.

In 2020 kwam een kwart van het stroomverbruik uit duurzame bronnen, zoals zonne- en windenergie en biomassa. In 2021 was dit een derde en in 2022 40%. In 2023 50%; zonnepanelen 18%, wind op land 15%, op zee 10%, biomassa 7%.

Het Urgenda doel (25 procent minder uitstoot van broeikasgassen dan in 1990) is in 2020 nipt gehaald maar in 2021 niet. De Klimaatwet (mei 2019) bepaalt dat de uitstoot van broeikasgassen in 2030 minstens 49% en in 2050 95% vermindert ten opzichte van 1990. De 49% reductie zal niet gehaald worden volgens het Planbureau voor de Leefomgeving. Urgenda ging juni 2021 opnieuw naar de rechter in verband met het Nederlandse klimaatbeleid, ditmaal om een dwangsom op te laten leggen aan de Nederlandse Staat. In 2022 was de uitstoot van broeikasgassen ruim 30% minder dan in 1990, vooral door minder aardgas gebruik.

Windenergie is een belangrijke vorm van duurzame energie om deze doelen te halen. In 2030 moet 6 GW windvermogen op land gerealiseerd zijn. In 2019 stond circa 1 GW windturbine-capaciteit in zee waarvan 600 MW in het Gemini windpark 85 km ten noorden van Groningen. In de afgelopen jaren zijn de kosten van windenergie op zee drastisch gedaald. Daardoor is het de goedkoopste grootschalige duurzame energiebron. In het Klimaatakkoord (2019) en het regeerakkoord (2021) zijn afspraken gemaakt. De windparken in het windenergiegebied Hollandse Kust (zuid) zullen in 2022 en 2023 de eerste subsidievrije windparken ter wereld in bedrijf zijn. Dan staat er voor minimaal 4,5 GW vermogen aan windmolens op zee staan die 3,3% van alle energie in Nederland leveren. Rond 2030 moet er ongeveer 21 GW aan windparken op zee staan. Deze leveren dan 16% van alle energie en 75% van het huidige elektriciteitsverbruik. TenneT zorgt voor de aansluiting van de windparken via het net op zee op het elektriciteitsnet op land. Dec 2023 was 4,7 GW zeewindvermogen gerealiseerd. Feb 2024 werd begonnen 4 GW te vergunnen, 60 km west van IJmuiden.

Zonne-energie groeit ook sterk. In 2019 werd 2,4 GW PV panelen geïnstalleerd waarmee het totale vermogen toenam tot 6,9 GW. In dat jaar werd 5,2 TWh PV energie geproduceerd, 4% van het totale elektriciteitsgebruik. In 2020 steeg dit tot ruim 10 GW vermogen en 8,1 TWh energie. In 2022 werd zelfs 17 TWh PV energie opgewekt.

In februari 2018 besloot het kabinet-Rutte III om de winning van aardgas in Noordoost-Groningen af te bouwen en rond 2030 te staken. Daarnaast bepaalde het op 18 mei 2018, dat de twee oudste kolengestookte elektriciteitscentrales in het land, de Amercentrale en de Hemwegcentrale, uiterlijk in 2024 moeten overschakelen op een duurzame brandstof, bijvoorbeeld houtsnippers. Voor de nieuwgebouwde kolencentrales op de Maasvlakte en in de Eemshaven geldt hetzelfde per 2029. Op 21 dec 2019 werd bekend dat de Centrale Hemweg 8 binnen enkele dagen wordt gesloten. In april 2020 voerde het kabinet een uitstootplafond in voor kolencentrales, maar in 2022 werd deze beperking weer ingetrokken. 30 juni 2021 besloot het kabinet dat Gasunie het bestaande gasleidingennetwerk gaat ombouwen voor waterstof uit windenergie. Ongeveer 85 procent van de bestaande leidingen kan worden hergebruikt voor waterstof. Zie ook Waterstofpijpleidingvervoer.

Volgens het Coalitie-akkoord (dec 2021) is het doel tenminste 55% CO₂ reductie, mogelijk 60% in 2030, 70% in 2035 en 80% in 2040. In deze kabinetsperiode worden energie-netwerken toekomstbestendig gemaakt en voorbereidingen getroffen voor 2 nieuwe kerncentrales waarvoor 5 mld tot 2030 wordt uitgetrokken. Er komt een Klimaat- en transitiefonds van 35 mld t/m 2030.

Het PBL vindt (nov 2022) de klimaatplannen niet toereikend maar voorziet dat vooral dankzij de komst van windparken op zee in 2031 36% van de energie hernieuwbaar is en 85% van de stroomproductie.