Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Adriaan Feij
Adriaan Johannes Feij (ook gespeld als Fey) (Vlissingen, 5 april 1895 – Hoorn, 17 juli 1966) was een Nederlandse communistische terrorist.[1][2]
Levensloop
Feij was van 1931 tot 1934 in Rotterdam organisatiesecretaris voor de Communistische Partij van Nederland. Tevens zetelde hij in het lokale werklozencomité.[3] Hij stapte uit de organisatie omwille van zijn onvrede met de volksfrontpolitiek.[4]
Feij werd gerekruteerd in een door de Russen opgezette internationale anti-fascistische sabotageorganisatie die werd opgericht door Ernst Wollweber. De Nederlandse leider was Joseph Rimbertus Schaap, Feij werd de plaatselijke leider in Rotterdam. Schaap en Wollweber gelastten Feij om bijkomende personen te rekruteren die konden instaan voor contacten met de buurlanden, Noord-Frankrijk en Scandinavië. Feij hielp tevens Karl Bargstädt, het hoofd van de paramilitaire Duitse Roter Frontkämpferbund, naar Nederland uit te wijken.
Eind 1936 vond een overleg plaats tussen Feij, Schaap, Wollweber en de Belg Alfons Fictels. Tijdens dit overleg riep Fictels op sabotagedaden te plegen tegen Duitse, Italiaanse en Japanse schepen. Hoewel vanuit antifascistisch oogpunt kan begrepen worden dat Duitse en Italiaanse doelwitten werden gezocht, is het veel minder duidelijk waarom ook Japan – op dat ogenblik nog geen partner van Nazi-Duitsland – werd geviseerd, tenzij wordt aangenomen dat Japan een rivaal was van de communistische Sovjet-Unie.
In maart en april 1937 trok Feij met ondersteuning van Schaap en Bargstädt naar Hamburg om nieuwe verbindingspersonen te rekruteren, een missie die geen succes had. Feij en Schaap slaagden er wel in om in Nederland Willem van Vreeswijk, Jan van den Hoonaard, Rudolf Vogelzang, Jan Hoorn en Jan van Schaik te rekruteren. Van den Hoonaard bracht Feij in 1936 in contact met een aantal Duitse anti-fascisten, Feij bracht Van den Hoonaard op zijn beurt in 1937 in contact met Schaap.
Feij gebood Willem van Vreeswijk om verbinding te maken met Scandinavië en om pakjes te smokkelen. Op 23 augustus 1937 ontving Feij op die manier dynamiet. Het overige deel van het dynamiet moest worden opgehaald door Jan van den Hoonaard, die echter werd gearresteerd waarna hij werd veroordeeld.
Feij en Hoorn maakten een brandbom die ze verstuurden naar het fictieve Italiaanse schip Alfredo Oriani. De aanslag mislukte en de betrokkenen kregen bezoek van Schaap en Wollweber, die benadrukten dat de volgende aanslagen professioneler moesten. Ze benadrukten ook dat Japanse schepen eveneens moesten worden aangevallen.
Feij smokkelde meermaals springstof naar België. Op 18 oktober 1937 werd Feij aan de Nederlands-Belgische grens bij Sas-van-Gent gearresteerd terwijl hij in het bezit was van springstof nadat ene "Emiel" weigerde de opdracht uit te voeren. Na zijn arrestatie vond een huiszoeking plaats in de woning van Feij waarbij de naam van Alfons Fictels werd ontdekt. De Wollweber-organisatie bracht snel de overige springstof in veiligheid en zette Jan Hoorn op non-actief. Ook Feij werd opzijgeschoven omdat hij verbrand was. De Nederlanders brachten de Belgische politie op de hoogte die een huiszoeking deed in de woning van Fictels, die echter door snel optreden van Schaap zijn deel van de springstof al elders had ondergebracht voor de huiszoeking plaatsvond. Desondanks was de arrestatie van Feij cruciaal voor de Wollweber-organisatie omdat hij de eerste persoon was die voor de veiligheidsdiensten het bestaan van het netwerk blootlegde.
Feij zelf werd in mei 1938 tot 2 jaar gevangenisstraf veroordeeld voor het smokkelen van springstof. Hij werd echter reeds vrijgelaten op 17 augustus 1939, na iets meer dan één jaar te hebben vastgezeten. Eind 1939 werd hij benaderd door ene ’Ton’ (in werkelijkheid de Gestapo-agent Anton Helmes) die in het verleden o.m. lijfwacht was van Rimbertus Schaap zodat beiden elkaar kenden. Feij noemde hem Ton, zodat het mogelijk is dat hij Helmes echte naam niet kende. Helmes probeerde bij de ontmoeting in 1939 Feij wijs te maken dat hij werkte voor de Britse veiligheidsdienst MI6 en dat hij 200 gulden per maand kon verdienen door mee te werken. Feij werd echter wantrouwig toen Helmes hem vroeg of hij aan springstof kon raken.
Tweede Wereldoorlog
Feij werd vlak voor het begin van de Tweede Wereldoorlog op 3 mei 1940 door de Nederlandse overheid gearresteerd en opgesloten in Fort Prins Frederik, samen met 20 andere ’staatsgevaarlijke’ individuen, zowel van linkse als rechtse signatuur.[5]
In mei 1940 werden de 21 gevangenen naar Calais overgebracht waar ze na de Duitse zege werden ze op 26 mei 1940 overgedragen aan de Gestapo. Feij was echter al in 1939, dus voor de oorlog, op de radar gekomen van de SIPO SD. De communisten Feij, Van den Hoonaard en Johannes Proost werden door de Gestapo naar Hamburg overgebracht en kwamen in handen van Kraus terecht. Feij begon snel met de Duitsers mee te werken, mogelijks omdat de Duitsers hem er van wisten te overtuigen dat de organisatie in werkelijkheid was opgezet door de Britten en hij zich daardoor bedrogen voelde. In september 1940 ging de gevangen Feij met Kraus naar Rotterdam waardoor de Nederlandse leden van de Wollwebergroep snel werden gearresteerd. Feij werd door de Duitsers vrijgelaten. De andere twee Wollweber-leden die door de Nederlandse overheid werden overdragen aan de Duitsers werden onthoofd met de handbijl.[6][7]
Na de oorlog werd Feij veroordeeld tot 20 jaar gevangenisstraf voor zijn collaboratie met de Duitsers. In 1957 kwam hij vrij.
Bronnen, noten en/of referenties
|
Hulp genealogie en geschiedenis (Nederland) • Deepl vertaler • Schrijfassistent VRT • ChatGPT (Opgepast! Altijd verifiëren!) • Claude.ai (Opgepast! Altijd verifiëren!) • Copilot (Opgepast! Altijd verifiëren!) • tekst herschrijven met scribbr.io •