Tarot

De Visconti-Sforza Tarot met een 20e-eeuwse reproductie van de Duivel-kaart die in het originele 15e-eeuwse spel niet werd teruggevonden

De Tarot is een kaartspel van achtenzeventig kaarten, dat vanaf het midden van de vijftiende eeuw in verschillende delen van Europa werd gespeeld.

Beschrijving

Het heeft vier kleuren die overeenkomen met de vier kleuren van het moderne 52-kaarten spel, hoewel de symbolen van de troeven en het aantal hofkaarten verschillen. Het onderscheidt zich in het bijzonder door een afzonderlijke troef die bekend staat als de Nar of de Dwaas die in sommige versies van het spel als hoogste troef kan worden uitgespeeld.

Gebruik

Tarotkaarten worden in een groot deel van Europa gebruikt als een vorm van kaartspel, dus gewoon als amusement. In Engelstalige landen zijn deze soort spellen grotendeels onbekend. Tarotkaarten worden daar hoofdzakelijk gebruikt voor waarzeggerij en andere esoterische toepassingen. Occultisten noemen de troeven (samen met de Nar) "de grote Arcana", terwijl de tien genummerde kaarten en de hofkaarten van elke kleur ’de kleine Arcana’ worden genoemd. De kaarten worden door sommige occulte schrijvers teruggevoerd op het oude Egypte of de Kabbala maar voor deze oorsprong is geen enkel bewijs voorhanden zodat het speculatie blijft. Evenmin kan worden bewezen dat vóór de 18e eeuw tarot reeds voor voorspelling werd gebruikt, al lijkt het wel waarschijnlijk dat de sterk aansprekende taferelen daartoe moeten hebben geïnspireerd.

Benamingen en etymologie

Het kaartspel stond eerst bekend als tarocchi, en kreeg ook namen als tarock. In Italië bijvoorbeeld als Tarocchini en in Frankrijk als Franse tarot.

Rabelais geeft tarau als de naam van een van de spellen gespeeld door Gargantua in zijn Gargantua en Pantagruel Dit is waarschijnlijk de eerste vermelding van de Franse vorm van de naam.

Het Engelse en Franse woord tarot is afgeleid van het Italiaanse tarocchi, waarvoor etymologisch geen herkomst bekend is. Eén theorie verbindt de naam "tarot" met de rivier de Taro in het noorden van Italië, in de buurt van Parma, wat aannemelijk klinkt gezien het spel lijkt te zijn ontstaan in het noorden van Italië, in Milaan of Bologna Andere schrijvers zijn van mening dat het afgeleid is van het Arabische woord turuq, dat verwant is met "Tariq" dat "weg" betekent. Een andere mogelijkheid is het Arabische tarach, "afwijzen". Volgens Franse etymologen is het Italiaanse Tarocco afgeleid van Tara: "vermindering van koopwaar; aftrek, de daad van de aftrek".

Geschiedenis

Kaartspelen bereikten Europa gebruikelijk vanaf de late 14e eeuw, als een gevolg van de islamitische invasie in Noord-Afrika, Spanje en Cicilië, die uitging vanuit het Sultanaat van de Mamlukken in Egypte. De speelkaarten van de Mamlukken hadden als kleuren Zwaarden, Bekers, Munten (ook bekend als schijven of pentakels) en eigenlijk ’Polo sticks’, die in het Westen geïnterpreteerd werden als Staven. Kaarten van dit type worden nog steeds gebruikt in traditionele Italiaanse, Spaanse en Portugese kaartspellen. Het eerste bewijsstuk van het bestaan van de tarot is een verbod op het gebruik ervan in 1367, in het Zwitserse Bern. Een wijd verspreid gebruik van speelkaarten in Europa kan met enige zekerheid vanaf 1377 worden gesitueerd.

De eerste bekende Tarotkaarten zijn gemaakt tussen 1430 en 1450 in Milaan, Ferrara en Bologna in het noorden van Italië, toen extra troeven met allegorische voorstellingen werden toegevoegd aan het gebruikelijke kaartspel met 4 kleuren. Deze nieuwe tarotdecks werden oorspronkelijk carte da trionfi, triomfkaarten genoemd, en de extra kaarten werden bekend als trionfi, dat "troeven" betekent in het Nederlands. De kaarten werden handgeschilderd en bewerkt met bladgoud. Het eerste gedocumenteerd bewijs van het bestaan van carte da trionfi is een schriftelijke verklaring uit 1442 in het archief van de rechtbank van Ferrara. De oudste overgeleverde Tarotkaarten komen uit vijftien onvolledige decks uit het midden van de 15e eeuw, geschilderd voor de familie Visconti-Sforza, de heersers van Milaan.

Vroege versies

Kaartspellen met afbeeldingen van personages en taferelen werden voor het eerst genoemd door Martiano da Tortona waarschijnlijk tussen 1418 en 1425, want de schilder die hij noemt, Michelino da Besozzo, keerde in 1418 terug naar Milaan, terwijl Martiano zelf overleed in 1425. Hij beschrijft een tarotdeck met 16 geïllustreerde kaarten met afbeeldingen van de Griekse goden en kaartkleuren die vier soorten vogels uitbeelden in plaats van de gebruikelijke schoppen, harten, klaveren en ruiten. Het is duidelijk dat hij die zestien kaarten als "troeven" beschouwde, net zoals vijfentwintig jaar later, Jacopo Antonio Marcello het een Ludus triumphorum, of "spel van troeven" zou noemen. De speciale afbeeldingen die aan de kaarten werden toegevoegd tonen filosofische, sociale, poëtische, astronomische en heraldische motieven zoals Romeins / Grieks / Babylonische helden. Dat is bijvoorbeeld het geval bij de Sola-Busca-Tarocchi (1491) en het Boiardo Tarocchi gedicht (gemaakt op een onbekende datum tussen 1461 en 1494).

Twee tarots uit Milaan, de Brera-Brambrilla en Cary-Yale-Tarocchi, - onvolledig overgeleverd - werden omstreeks 1440 gemaakt. Drie documenten daterend van 1 januari 1441 tot juli 1442, maken gebruik van de term trionfi. Het document van januari 1441 wordt beschouwd als een onbetrouwbare referentie; maar dezelfde schilder, Sagramoro werkte in opdracht van dezelfde patroon, Leonello d'Este zoals in het februari 1442-document werd vermeld. Het spel leek aan belang te winnen in het jaar 1450, een jubileumjaar in Italië, met vele festiviteiten die heel wat pelgrims aantrokken. Drie midden 15e eeuwse sets werden gemaakt voor de leden van de familie Visconti. Het eerste deck wordt de Cary-Yale Tarot (of Visconti-Modrone Tarot) genoemd, door een anonieme schilder voor Filippo Maria Visconti gemaakt tussen 1442 en 1447. De kaarten (slechts 66) bevinden zich tegenwoordig in de Yale University Library van New Haven. De beroemdste versie is geschilderd in het midden van de 15e eeuw, ter ere van Francesco Sforza en zijn vrouw Bianca Maria Visconti, dochter van hertog Filippo Maria. Waarschijnlijk zijn deze kaarten geschilderd door Bonifacio Bembo. Van de originele kaarten zijn er vijfendertig in de Pierpont Morgan Library, zesentwintig zijn aan de Accademia Carrara dertien bevinden zich in het Casa Colleoni en twee, 'De Duivel' en 'De Toren', zijn verloren of anders nooit gemaakt. Deze "Visconti-Sforza" tarot, die op vrij grote schaal is gereproduceerd, weerspiegelt de traditionele iconografie van de tijd in aanzienlijke mate. Handbeschilderde tarotkaarten bleven een voorrecht van de hogere klassen en, ondanks de onvermijdelijke preken vanaf de 14e eeuw tegen het kwaad dat kaarten zouden kunnen veroorzaken, werd het gebruik van deze vroege tarotspellen door de overheid niet echt vervolgd. In sommige rechtsgebieden werd voor tarotkaarten zelfs een uitzondering gemaakt op het verbod om met kaarten te spelen. Omdat de vroegste tarotkaarten met de hand geschilderd zijn, was de productie van deze tarots vrij bescheiden. Pas na de introductie van de drukpers midden 15e eeuw werd massaproductie mogelijk. Tarotspellen uit deze periode werden gevonden in verschillende Franse steden, waarvan de bekendste die van Marseille zijn, waarvan de naam tarot de Marseille afkomstig is uit de gelijknamige Zuid-Franse havenstad. Omstreeks dezelfde tijd dook ook de naam tarocchi op.

Tarot, tarock en tarocchi kaartspellen

Het oorspronkelijke doel van tarotkaarten was het gewone kaartspel, waarvan de eerste regels in het manuscript van Martiano da Tortona nog voor 1425 werden geformuleerd. Er zijn veel mogelijke variaties bekend van het tarot kaartspel. De eerste basisspelregels voor het Tarocco verschijnen nog vóór 1425 in het manuscript van Martiano da Tortona. De volgende komen uit het jaar 1637. In Italië verliest het spel aan populariteit. Een versie genaamd Tarocco Bolognezer: Ottocento wordt nog gespeeld en nog andere worden in Piemond gespeeld, maar buiten Italië is het aantal kaartspellen aanzienlijk groter. De Franse tarot is het populairst in zijn eigen land en er zijn regionale tarotspellen bekend als tarock, tarok, of tarokk die op grote schaal gespeeld worden in Midden-Europa.

Voorspellende, esoterische en occulte tarot

Zie Tarot (esoterie) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Tarotkaarten zouden later in verband worden gebracht met mystiek en magie.

Een eerste aanwijzing voor het gebruik van speelkaarten om te voorspellen, is te vinden in een boek getiteld De orakels van Francesco Marcolino da Forli uit 1540, waarin eenvoudige orakels door middel van het trekken van een kaart worden beschreven, al wordt aan de kaart zelf geen voorspellende betekenis toegekend. Manuscripten uit 1735 (Het Vierkant van Zevens) en het uit 1750 daterende document (Pratesi Cartomancer) geven rudimentaire betekenissen en systemen voor het leggen van de kaarten voor waarzeggerij. Giacomo Casanova schreef in zijn dagboek dat in 1765 zijn Russische minnares veelvuldig gebruik gemaakt van een kaartspel voor divinatie.

Tarot werd pas vanaf de 18e en 19e eeuw op grote schaal door mystici, occultisten en geheime genootschappen geadopteerd. De traditie begon in 1781, toen Antoine Court de Gébelin, een Zwitserse geestelijke en vrijmetselaar, Le Monde Primitif, publiceerde, een speculatieve studie over religieuze symboliek en haar overleving in de moderne wereld. De Gébelin beweerde als eerste dat de symboliek van de Tarot de Marseille de mysteries van Isis en Thoth representeerde. Gébelin voerde verder aan dat de naam "tarot" afkomstig was van de Egyptische woorden tar, ’Koninklijk’, en ro, dat ’weg’ betekent, waardoor de Tarot een "koninklijke weg" naar wijsheid zou tonen. De Gébelin verklaarde ook dat de zigeuners, die de eersten waren om de kaarten voor waarzeggerij te gebruiken, afstammelingen waren van de oude Egyptenaren en als nomadisch levend volk de kaarten in Europa hadden geïntroduceerd. De Gébelin schreef deze verhandeling vóór Jean-François Champollion de Egyptische hiërogliefen had ontcijferd, en zelfs vóór de Steen van Rosetta was ontdekt. Latere Egyptologen zouden niets in de Egyptische taal vinden dat de Gébelins fantasierijke etymologie kon ondersteunen. Niettemin was de identificatie van de Tarotkaarten met het Egyptische "Boek van Thoth" al stevig ingeburgerd in occulte genootschappen en tot op de dag van vandaag blijft de legende van een Egyptische overgeleverde geheime leer bijzonder populair.

Verschillende tarotversies

Tarotkaarten Italiaanse stijl

Historisch gezien een van de belangrijkste tarots is de versie bekend als de Tarot van Marseille. Deze werd voor navolgende uitvoeringen het toonaangevende standaard deck. Het was ook de versie die Court de Gébelin bestudeerde en hij illustreerde zijn Monde Primitif met afbeeldingen uit deze tarot. De Tarot van Marseille was ook populair in de 20e eeuw door de Paul Marteau-versie, die zelf gebaseerd was op het ontwerp van Nicolas Conver uit 1760. Deze Tarot de Marseille volgde uiteindelijk duidelijk de 15e-eeuwse Italiaanse ontwerpen uit Milaan.

Varianten

Andere varianten omvatten de "Zwitserse" Tarot, die La Papesse en Le Pape om voor de hand liggende redenen (de druk vanuit de Rooms-Katholieke kerk) verving door de afbeeldingen van Juno en Jupiter. In Florence werd een pak met meer kaarten gebruikt, de Minchiate tarot. Het spel telde 96 kaarten die astrologische symbolen en de vier elementen toevoegde aan de traditionele tarotmotieven.

Tarotkaarten Franse stijl

Tarotkaarten in Franse stijl (zoals de Franse tarot, met de gewone kleuren) begonnen te verschijnen in Duitsland tijdens de 18e eeuw. De eerste generaties van die kaarten beeldden taferelen van dieren af op de troeven en werden daarom "Tiertarock"-decks genoemd. Göbl, een cartier uit München, wordt vaak genoemd als ontwerper van deze innovatie. Tarotkaarten in de Franse stijl worden nog steeds gebruikt voor tarot/tarock kaartspellen, zoals gespeeld in Frankrijk en Centraal Europa. De symboliek van hun troeven wijkt aanzienlijk af van het oude Italiaanse ontwerp. Met uitzondering van enkele recente uitvoeringen zoals de Tarocchi di Alan, Tarot van reïncarnatie en de Tarot de la Nature, worden Franse stijl tarotkaarten eigenlijk exclusief gebruikt voor kaartspellen en slechts zelden voor voorspelling.

Occulte tarotdecks

Etteilla (1738 – 1791) was de eerste die een speciaal voor divinatie bedoelde tarot ontwierp. Omdat hij ervan overtuigd was dat tarot gebaseerd was op het Egyptische Boek van Thoth, verwerkte hij in zijn versie thema's uit het Oude Egypte.

Tarots die door esoterici gebruikt worden bestaan uit 78 kaarten die opgedeeld kunnen worden in twee onderscheiden delen:

• De Grote Arcana (grotere geheimen) of de troefkaarten bestaat uit 22 kaarten: De Dwaas, I De Magiër, II De Hogepriesteres, III De Keizerin, IV De Keizer, V De Hiërofant, VI De Geliefden, VII De Zegewagen, VIII Rechtvaardigheid, IX De Kluizenaar, X Het Rad van Fortuin, XI Kracht, XII Gematigdheid · XIII De Dood, XIV De Gehangene, XV De Duivel, XVI De Toren, XVII De Ster, XVIII De Maan, XIX De Zon, XX Het Oordeel en XXI De Wereld.

• De Kleine Arcana (kleinere geheimen) bestaat uit 56 kaarten, verdeeld in 4 groepen van 14 kaarten elk met een eigen kleur. Hierin zitten de genummerde kaarten 1 tot 10 en de 4 ’hofkaarten’. Die hofkaarten zijn de Koning, de Koningin, de Ridder en de Page. De traditionele Italiaanse ’kleuren’ zijn Zwaarden, Staven (ook ’Stokken’ genoemd), Bekers en Munten (ook ’Pentakels’ genoemd).

De termen ’grote arcana’ en ’kleine arcana’ werden voor het eerst gebruikt door Jean Baptiste Pitois, ook gekend als Paul Christian, maar deze gebruikte de termen nooit in verband met tarotkaarten.

Rider-Waite / Smith-tarot

Zie Rider-Waite Tarot voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De tarot van A.E. Waite (1857 – 1942) en kunstenares Pamela Coleman Smith (1878 - 1951) wijkt in een aantal opzichten af van vroegere tarotversies. Zo heeft Waite de kaarten ’Kracht’ en ’Rechtvaardigheid’ uit de Grote Arcana van plaats verwisseld. Maar het meest in het oog springende kenmerk zijn de illustraties van de gewone genummerde kaarten, de zogenaamde Kleine Arcana, die nu levendige taferelen uitbeelden in plaats van een sober getal met wat ornament zoals bijvoorbeeld in de tarot van Marseille of in de tarot van de Golden Dawn gebruikelijk was.

Crowley / Harris Book of Thoth-tarot

Zie Thoth tarot voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De occultist Aleister Crowley (1875-1947) maakte deze tarotversie in samenwerking met kunstenares en Golden Dawn-lid Lady Frieda Harris (1877 - 1962). Het kaartspel hoort bij Crowleys essay "Het Boek van Thoth" (The Book of Thoth, A Short Essay on the Tarot of the Egyptians) en bestaat uit 78 kaarten. Elke kaart uit Crowleys tarot toont een rijkdom aan symbolen uit astrologie, alchemie en kabbala. Zelfs de kleuren zijn symbolisch, bijvoorbeeld om de relatie te tonen met de elementen Aarde, Vuur, Water en Lucht.

Psychologie

Aan het C.G. Jung-Instituut in Zürich werd een tijdje onderzoek gedaan naar waarzegsystemen zoals I Tjing, numerologie, astrologie en tarot. Jung zelf verwees niet zo veel naar tarot in zijn Verzamelde geschriften. Hij stelde wel dat de symboliek van dergelijke intuïtieve systemen archetypisch is en dat deze archetypen helpen om het onbewuste te begrijpen als een stap in de individuatie. Dat astrologie of een orakelsysteem als de I Tjing hem bij raadpleging zo vaak een treffend antwoord gaf, toonde volgens hem het bestaan aan van het betekenisvol toeval, door hem synchroniciteit gedoopt.

Met deze inzichten gingen later anderen, zoals Robert Wang, aan het werk om een 'Jungiaanse tarot' te ontwerpen. De symboliek van de tarot met zijn archetypische afbeeldingen tonen bij een lezing hoe de interne processen van de menselijke psyche werken. Nadenken over deze archetypen helpt om het onbewuste te begrijpen en zo functioneert de tarot als een gids in het leven.

Externe links

• Tarot Museum - Contemporary art and tradition!
• A Tarot History Timeline, Dame Gabby, op www.hermetics.org
• Uitgebreide informatie over de tarot op Tarotweb.nl
• Wikibooks Tarot
• (en) Leerzame link over tarot
• (en) Tarot geschiedenis
• (nl) Zelfkennis met de tarot: zielskaart en persoonlijkheidskaart

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Tarot cards op Wikimedia Commons.

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties: