Feministische Oefengroepen Radikale Therapie

Feministische Oefengroepen (op basis van) Radikale Therapie, beter bekend als FORT, zijn zelfhulpgroepen waarin vrouwen elkaar helpen om verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen leven. Belangrijk hierbij is dat zij verschil leren maken tussen levensproblemen die zuiver persoonlijk zijn en problemen die weliswaar persoonlijk lijken, maar in feite sociaal bepaald zijn.

Ontstaan

Fortgroepen ontstonden in Nederland tijdens de Tweede feministische golf halverwege de jaren zeventig en kenden hun grootste bloei rond 1980. Ze kwamen deels voort uit de vrouwenpraatgroepen en vormden de belangrijkste voorloper van de latere vrouwenhulpverlening (VHV) en de vrouwenzelfhulp (VZH).

Methoden

FORT is gebaseerd op de Amerikaanse Radicale Therapie (Radical Therapy); in de Verenigde Staten therapie die zich naast het persoonlijke vooral richt op ziekmakende aspecten van de maatschappij. In de Fort wordt gebruikgemaakt van modellen en technieken uit de Transactionele analyse (bijvoorbeeld de TA-egoposities) en de Gestalttherapie (Gestalt); de zogeheten Reddersdriehoek en het Co-counselen. Daarnaast zijn spelelementen en lichaamswerk belangrijke onderdelen van de Fort en verder alles wat bruikbaar is tot zang- en zenoefeningen aan toe. Fortbijeenkomsten verlopen uiterst gestructureerd om een zo groot mogelijke veiligheid te waarborgen. Een complete bijeenkomst of sessie duurt tweeënhalf uur, inclusief 10 minuten pauze, en begint met een aantal 'Rondjes': 1) Hoe zit je hier?; 2) Goed en Nieuw; 3) Wrevels 4) Spinsels en tot slot van dit onderdeel: 5) Knuffels.

Het doel van "hoe zit je hier" is maken, dat deelneemsters "hier en nu" aanwezig zijn en eventuele lopende zaken kunnen heel kort even genoemd worden."Goed en nieuw" benadrukt de positieve ontwikkelingen die er hopelijk zijn.

Het 'rondje' voor de wrevels is niet echt een rondje: er wordt tijd uitgetrokken, waarin iedereen nagaat of zij 'wrevels' voelt. Iedere negatieve gedachte of emotie geldt als wrevel: verdriet, woede, angst. De formule is ook terug te vinden in assertiviteitstraining: spreekster zegt, 1) dat ze een wrevel heeft, 2) naar wie ze de wrevel heeft 3) benoemt het gevoel dat ze heeft, 4) en waardoor het gevoel is opgeroepen en 5) wat dit met haar doet. (Bijvoorbeeld "ik heb een wrevel naar Petra: ik word boos als je met die opgetrokken wenkbrauwen naar me kijkt, ik voel me niet gelijkwaardig behandeld.") Degene die wordt aangesproken wordt geacht de wrevel te horen, maar het gevoel bij de spreekster te laten.

Het rondje Spinsels is ook een tijdzone, waarin al dan niet intuïtieve gedachten worden geuit en getoetst. Een van de formuleringen hier luidt: "Ik denk, dat jij denkt..." (Bijvoorbeeld ik denk, dat jij denkt dat Anja overdrijft.) Of simpeler: "ik heb het spinsel, dat je bekaf bent." Vervolgens reageert aangesprokene, met bij zichzelf nagaan, of deze gedachtegang voor haar gevoel klopt, geheel of gedeeltelijk. Gesteld dat de aangesprokene zichzelf niet bekaf, zelfs niet moe vindt, dan zegt dit spinsel wellicht iets over degene die het spinsel had: is ze zelf wellicht moe...?

In de tijd voor de knuffels wordt feedback gegeven in de vorm van complimenten, aanmoediging en onderstreping van goede ontwikkelingen. Bijvoorbeeld "Ik heb een knuffel voor Janneke: schitterend, zoals je voor jezelf opkomt!" Aangesprokene mag openlijk en voluit van deze aandacht genieten (maar mag het ook moeilijk vinden).

Daarna wordt er geïnventariseerd en onderhandeld: wie wil tijd om te 'werken', en hoeveel tijd wil je? De tijd wordt verdeeld: hier wordt per bijeenkomst een deelneemster voor aangewezen. Heeft deze deelneemster ook werktijd, dan neemt iemand anders het tijdelijk over. De tijd wordt bewaakt met het horloge in de hand (beslist géén (eier)wekker, zoals wel in sommige boeken wordt gesuggereerd).

De vrouw die werktijd heeft, vraagt twee "steunvrouwen", zegt waaraan ze wil werken, en benoemt haar ideeën over hoe ze dat wil. Bijvoorbeeld: ik wil graag Toos pal naast me hebben, en ik dat Willy mij vragen stelt. Er schieten nu een heleboel dingen door mijn hoofd, dus ik wil de dat rest van de groep niet te veel reageert." Of werktijd onderbroken mag worden door wrevels en spinsels, is een telkens terugkerend discussiepunt.

Onderdeel van de werktijd is de nabespreking per persoon over 1) de persoonlijke én 2) de maatschappelijke herkenbaarheid van het behandelde, en 3) 'hoe' men het werk ervaren heeft. Wat werkte...? Wat ging er nou mis toen we het met gestalt probeerden...?

Aan het eind van de werktijden kunnen opnieuw Wrevels, Spinsels, Knuffels worden gegeven, om te besluiten met een rondje 'Hoe ga je weg'.

Mannengroepen

Geïnspireerd door de FORT-vrouwengroepen ontstonden ook mannengroepen; Mannen Radikale Therapie (MRT).

Literatuur

Over Fortgroepen is vooral veel grijze literatuur verschenen in de vorm van afstudeerscripties en dergelijke.

Selectie:

• Boone, Rietje : Fortissima; scriptie sociale academie, 's-Hertogenbosch 1978
• Berkenbosch, Ine: De doorsnee FORTvrouw: een onderzoek naar de Fortbeweging in Nederland; doctoraal scriptie Amsterdam 1978
• Beusekamp, Pauline en Meijer, Christa: FORT, een beschrijving van feministische oefengroepen op basis van radicale therapie en haar achtergronden. Doctoraal scriptie psychologie, Leiden 1979.

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties