Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Choy Li Fut
| Choy Li Fut | ||||||||||
| Naam (taalvarianten) | ||||||||||
| Traditioneel | 蔡李佛拳 | |||||||||
| Vereenvoudigd | 蔡李佛拳 | |||||||||
| ||||||||||
Choy Li Fut (蔡李佛) (Choy Li Fut (Kantonees) of Cai Li Fo (Mandarijn)) is een Shaolin kungfustijl uit Foshan, China, met als kenmerk een soms groot aantal serie stoten en slagen of soms trappen nadat de tegenstander uit balans is gebracht.
Geschiedenis (I)
Chan Heung werd in 1806 geboren in King Mui, een dorpje in het San Wui-district van provincie Kwantung (Guangdong). Op 7-jarige leeftijd begon hij met martial arts. Later ging hij ging bij zijn oom Yeun Woo wonen, een bokser van de legendarische Shaolin tempel. Daar leerde Heung de kunst van het Shaolin kungfu. Op 17-jarige leeftijd ging Heung in de leer bij Li Yao San, een oudere klasgenoot van Yeun Woo in de Shaolin tempel.
Wat normaal zo'n twintig jaar aan training zou kosten, bereikte Chan Heung in tien jaar, door hard te trainen (volgens Yeun Woo en Li Yau San). Li Yau San vertelde toen aan Heung dat de beste leraar voor hem een Shaolin monnik was die alleen en teruggetrokken op de berg Lau Fu leefde. Het enige probleem was dat deze monnik, Choy Fok, niet langer les wilde geven in kungfu, en alleen wilde zijn op de berg, om boeddhisme te bestuderen. Hij realiseerde zich dat hij, om de hoogste potentie uit kungfu te halen, de monnik moest vinden en zijn leerling moest worden. Heung ging op de lange reis naar de berg Lau Fu op zoek naar de monnik.
Choy Fok zijn gezicht was verbrand bij een ongeluk en had daardoor veel littekens. Hij had dan ook de bijnaam 'de monnik met het verwonde gezicht' en met deze kennis ging Heung op pad en vroeg iedereen onderweg of zij ook wisten waar hij Fok kon vinden. Wanneer Heung eindelijk de monnik gevonden had, overhandigde hij hem een brief van Li Yao San met een aanbeveling om hem aan te nemen als student. Dat duurde acht jaar en Heung studeerde zowel boeddhisme als kungfu bij Fok. Toen hij 29 jaar werd verliet Heung Choy Fok en ging terug naar King Mui. Hij hield zich daar de volgende twee jaar bezig met alles wat hij de afgelopen jaren geleerd had te verfijnen en te verbeteren. In 1836 richtte hij formeel het Choy Li Fut systeem op[1], vernoemd naar zijn drie leraren: Choy Fok, Li Yau San, en uit respect voor zijn oom, Fut, wat Boeddha betekent.
Toen Heung zijn eerste Choy Li Fut vormen ontwierp, wilde hij dat ze konden worden beoefend door de gemiddelde student. Dit geeft de meeste mensen de mogelijkheid om Choy Li Fut te leren en om veel van de technieken in het systeem meester te worden. Maar voordat een student een vorm kan leren moet hij eerst standen trainen, hoge standen (go jong ma) en lage standen (dai jong ma). Als student begin men altijd met lage open standen om sterke en flexibele benen te krijgen. Vormtraining in het Choy Li Fut systeem is ontworpen ten eerste voor gezondheid en ten tweede voor zelfverdediging. Met het beoefenen van Choy Li Fut ontwikkelt de student zijn spieren, pezen en botten en daarbij conditioneert hij zijn hele lichaam.
Tien principes van Chang Heung
Chan Heung gaf zijn studenten tien belangrijke training principes om succesvol te zijn als Choy Li Fut beoefenaar.
- Hij (of zij) moet een ervaren leraar (instructor/sifu) hebben.
- Hij moet hard werken.
- Als hij in gevecht raak, moet hij al zijn martial arts kennis gebruiken in een gevecht, met de grootst mogelijke intentie
- Hij moet terughoudend zijn met seks om zijn chi te sparen.
- Hij moet voldoende en vooral gezond eten.
- Als hij stoot moet er veel energie vrij komen.
- Zijn stamina moet sterk zijn.
- Hij moet goed en op de juiste manier ademen.
- Als hij zich moet verdedigen, dan mag de tegenstander geen enkele kans krijgen
- Hij moet de tijd nemen en zijn voetenwerk stabiel en in balans uitvoeren.
De Basis
De eerste vorm die men leert in Choy Li Fut is de "Ng Lun Ma" (Five wheel stance of 五輪馬). Deze vorm bevat alle basis voetenwerk, zowel de hoge als de lage standen. Na deze vorm leert de Choy Li Fut student de "Ng Lun Chui" (five wheel fist of 五輪搥 ), alle basis vuist- en handtechnieken worden gecombineerd met het basis voetenwerk in deze vorm. (ma betekent: stand) Enkele scholen beginnen met het aanleren van de vorm "Siu Pau Kuen" (Small Leopard Fist Form) en daarna de "Ng Iun Ma" en de "Ng Iun Chui"[2] (Ng Iun Choy). Een belangrijke stand in deze vormen is de Sei Ping Ma, ook wel vierhoekige paardrijstand genoemd.
De basis vormen kunnen worden vergeleken met de constructie van een hoog gebouw. De vorm is als de fundering tot diep in de grond.
Als de fundering sterk is dan kan het gebouw wat er op staat elke storm aan. De Choy Li Fut beoefenaar moet altijd onthouden dat de basis is als de fundering van een wolkenkrabber, hij zou zich niet moeten haasten om meer en meer vormen te leren. Wanneer een student zijn voetenwerk, hand- en vuist technieken leert moet hij weten dat alles wat klein en smal is begint bij groot en breed, alles wat hoog is begint bij laag, al wat strak is begint bij los.
Met andere woorden, als men eerst de lange ronde hand technieken leert, dan is het makkelijk om de korte te leren. Bij het beoefenen van wijde lage standen, wordt het makkelijker om de hoge standen te leren. En als men leert om los en relaxed te zijn dan is het makkelijker om explosieve kracht te ontwikkelen.
De termen van Choy Li Fut worden in het Engels of in het Chinees onderwezen en soms een combinatie daarvan. Voorbeeld "Siu Pau Kuen" (Chinees) en "Small Leopard Fist Form" (Engels). Dit is een korte beginnersvorm. Of de bloktechniek "Gum-Jin" heet in het Engels: "Golden Scissors", een schaarbeweging waarmee een stoot of trap mee wordt afgeweerd.
- Basistraining:
- Iedere student begint met het leren van de vijftien basistechnieken bestaand uit vijf standen, vijf afweertechnieken en vijf stoten. Deze basis is essentieel voordat men serieus kan beginnen met vormtraining. Een bekende basisstand is de "Sei Ping Ma" of "paardrijstand", die veel in de vormtraining gebruikt wordt en ook gebruikt kan worden om de benen te trainen voor kracht, stevigheid en doorzettingsvermogen.
- Vormtraining:
- De vormtraining is in de eerste plaats voor gezondheid en techniek. Uit de eerste vormen die men leert, worden ook gevechtstoepassingen (stukjes uit een vorm) geleerd, voor bijvoorbeeld zelfverdediging en om de technieken beter te oefenen en te begrijpen. In totaal zijn er ongeveer 150 vormen, die alleen, met een partner en/of met een wapen uitgevoerd worden.[2] Bijna elke beweging in een vorm, hoe sierlijk soms ook, is een verdedigende of aanvallende techniek of een combinatie daarvan.
Kreten horen ook bij Choy Li Fut. Het meest bekend is 'Yak', waarbij men vroeger bij gevechten te paard de medestanders waarschuwde dat men zich moest omdraaien omdat er een aanval kwam. In vormtraining komt dit terug als men zich in de vorm omdraait om bijvoorbeeld dezelfde serie bewegingen de andere richting op te doen. Zo zijn er nog meer termen als bijvoorbeeld Di(e)k of Si(e)k en worden gebruikt bij trappen en stoten. Bij zelfverdediging kan het ook een schrikeffect hebben als de kreet krachtig overkomt en de kreet kan bijdragen aan de kracht en snelheid van een techniek.
Gevorderden + Wapens
Soms wordt Choy Li Fut gecombineerd met sanda (Chinees kickboksen), oftewel san shou, om de vaardigheden van de studenten te vergroten, hoewel Choy Li Fut al een compleet systeem is. Ook worden stukjes uit de vormtraining geoefend met een partner. Deze 'gevechtstoepassingen' kunnen gebruikt worden voor zelfverdediging. Ook wordt er naarmate men gevorderder wordt ook met wapens gewerkt, lang, kort, flexibel en dubbel, waaronder een stok en een zwaard. Totaal zijn er meer dan 53 wapens bekend bij de Plum Blosssom Federation. Dit hoge aantal komt doordat Choy Li Fut in China zowel noordelijk als zuidelijk wordt beoefend.[3]
Banden/rangen: Bij Kungfu, en vooral bij Choy Li Fut staat het behalen van een band (eigenlijk sash of sjerp) niet op de eerste plaats. Er zijn studenten die al jaren trainen en nog geen of slechts een lage band hebben, maar toch (zeer) goed zijn in bepaalde onderdelen van Choy Li Fut. Wie het bandensysteem volgt en leraar (sifu/instructor) wil worden moet wel alle banden (tot en met rood) behalen, of eventueel nog hoger tot en met zwart. Te beginnen met geel en oranje (beginners).
Gevorderden: Daarna volgen groen en blauw en dan gevorderd 1, 2 en 3 (paars, rood (instructor/sifu), bruin). Daarna zwart. De rode band kan enigszins vergeleken worden met een zwarte band in een Japanse krijgskunst en de zwarte band kan vergeleken worden met een hogere dangraad. Voor het behalen van de rode band moet men erg vaak en hard trainen. Bemerkt de sifu onvoldoende motivatie of komt de student niet vaak genoeg dan wordt netjes verteld dat de student er nog niet aan toe is om de rode band te behalen en moet men zich na een tijdje opnieuw bewijzen.
Geschiedenis II
Grootmeester Doc Fai Wong is vijfde generatie in de Choy Li Fut stamboom. Geboren in Kwantung, China, in 1948, kwam grootmeester Doc Fai Wong na nog een tijd in Macao te hebben verbleven op 11-jarige leeftijd naar de Verenigde Staten.
Wong, altijd al geïnteresseerd in martial arts, kreeg in San Francisco de kans om Tai chi chuan en Shaolin kungfu te leren. Hij leerde Shaolin van Kuo Poi en Tai chi van L.G. Fok. Op 14-jarige leeftijd werd Wong geaccepteerd als student bij Choy Li Fut grootmeester Lau Bun. Datzelfde jaar werd hij ook student bij Chan (zen) meester, Hsuan Hua, de abbot van de stad van de tienduizend boeddha’s. Wong studeerde bij Lau Bun tot zijn meesters dood in 1967. Op dat moment hielp Wong Lau Bun`s opvolger Lang Jew voor twee jaar in San Francisco's Chinatown met zijn martial arts-school. In 1969 moedigde Lang Jew, Doc Fai Wong aan om zijn eigen school te beginnen. Wong was een van de eerste traditionele kungfu-leraren die buiten Chinatown les begonnen te geven. Hij was ook een van de eerste die niet-Chinezen in zijn school de kans gaf om Choy Li Fut te leren.
In 1975 ging Wong naar Hongkong op zoek naar kungfu-meesters die hem konden helpen zijn martial art kennis te verbreden. Uiteindelijk werd hij de 1e leerling van overgrootmeester Hu Yuen Chou en Wong Gong. Doc Fai Wong reisde van 1975 tot 1997 winter en zomer op en neer tussen Hongkong en de Verenigde Staten om les te krijgen in hoog niveau kungfu van zijn meesters Hu Yuen Chou en Wong Gong. In 1987 ontving hij de erfenis van de Kong Chow tak van Choy Li Fut en werd hij gepromoveerd door overgrootmeester Wong Gong. Nu is hij de vijfde generatie grootmeester van Choy Li Fut.
De 'Plum blossum internationale federatie' is opgericht door grootmeester Doc Fai Wong in 1968. Meer dan 100 scholen over de hele wereld zijn aangesloten uit de Verenigde Staten, Canada, Centraal- en Zuid-Amerika, Europa, Azië, Afrika, Filipijnen en Tahiti. De federatie onder de grootmeester traint teams voor competities in het buitenland, met als doel de promotie van Choy Li Fut, San Shou en Tai Chi.
Volgens vechtkunstlegende Bruce Lee is Choy Li Fut het meeste effectieve systeem om tegen meerdere tegenstanders te vechten en het lastigste om zich tegen te verdedigen of aan te vallen. Choy Li Fut is de enige kungfustijl die zich met succes in de ring kan meten met thaiboksers. [4][5]
Stambomen
Er zijn vier stambomen in Choy Li Fut.
- King Mui (Europa, voornamelijk Engeland en Nederland) + Verenigde Staten, Canada, Filipijnen en Afrika
- Jiangmen of Kong Chow Choy Li Fut
- Fut San Hung Sing Choy Li Fut
- Buk Sing Choy Li Fut
Stamboom (opvolging, Hong Ying) King Mui Choy Li Fut
Chan Heung______________________|_____________________ Chan Koon Pak ______________________|_____________________________|__________|_ Chan Yiu Chi Chan Cheong Mo/Chan Yen Chan Ngau Sing Yuen Hai _______|______________|_____________________________|____________ Hu Yuen Chou Wong Gong Lau Bun ______________________|_____________________
Doc Fai Wong (huidige grootmeester, 5e generatie) _________________|____|____|________________
Mark Horton
Hong Ying Leiden en deelname aan WK Kungfu 2011-2017
Onder leiding van teamcaptain Mark Horton doet Hong Ying Leiden vanaf 2011 mee aan het WK kungfu te China, waar het op verschillende disciplines tal van gouden, tientallen zilveren en enkele bronzen medailles heeft behaald. De samenstelling van het team verschilde per jaar, maar Yu Dai Fu en Chi Kin Tang waren vaste waarden en wonnen voornamelijk medailles met Choy Li Fut. Yeun Ting Ho en Lucas van Scheppingen, die alleen in respectievelijk 2011 en 2013 meededen voor het team, sleepten ook vooral met Choy Li Fut medailles in de wacht.
Hong Ying Leiden is opgericht door Mark Horton, die oorspronkelijk uit Engeland komt en in Maleisië is opgegegroeid. Horton volgt de van oorsprong Chinese, maar in de Verenigde Staten wonende, grootmeester Doc Fai Wang direct op in de King Mui-stamboom van Choy Li Fut, samen met de zoon van de grootmeester, Jason Wong. Hong Ying Leiden bevond zich eerst jarenlang op de bovenverdieping van een grotendeels houten pand aan de Koppenhinksteeg te Leiden, maar de school moest wegens veiligheidsredenen en ruimtegebrek verhuizen naar een andere locatie, waar ook veel ruimte buiten is, zodat er bij droog weer vele tientallen tot honderden studenten tegelijk kunnen trainen.
In de Koppenhinksteeg waren er ook enkele succesvolle kungfu-studenten, zoals Tony Wittebol, die zes medailles haalde in de discipline Choy Li Fut in 2003 [9] en tussen 2003 en 2009 zelfstandige lessen Choy Li Fut gaf in een gymzaal in Katwijk, met soms een extra training per week in de duinen met speciale technieken en dergelijke. Ook deed Wittebol enkele keren succesvol mee aan het WK-Tai Chi in de Verenigde Staten. Ook was er Jay Clayson, die nog steeds by Hong Ying Leiden lesgeeft, die in de jaren '90 diverse titels haalde in de discipline San shou (Sanda), Chinees Kickboksen, waar worpen ook toegestaan zijn.
Op 19 maart 2017 deed Horton samen met zijn student, dj Lucas van Scheppingen mee aan de 15e editie van het WK-kungfu te China, met zowel Choy Li Fut als tai chi. Het doel was om samen het record van acht gouden medailles te halen. Van Scheppingen haalde enkele medailles, zilver en goud. Horton haalde in zijn eentje alle acht gouden medailles, allemaal in de discipline tai chi, wederom een record.[10] Niemand haalde eerder acht gouden medailles, en voor een niet-Chinees is dat in China gelijk aan het behalen van bijvoorbeeld een Olympische titel, men mag aan maximaal acht disciplines meedoen. Aangezien Horton boven de 50 is in 2017 en geblesseerd meedeed (wat hij pas achteraf vertelde) is dit zijn laatste WK.[11]
Hong Ying Den Haag
Chi Kin Tang, die al jaren karateles in een gymzaal samen met voormalig Nederlands kampioen judo Aad van Polanen (die judolessen geeft) in Leiden, begon zijn eigen school in Den Haag in Choy Li Fut, ook meer ontspannende lessen zoals yoga-achtige oefeningen gecombineerd met tai chi. Begin 2018 voegde Tang zijn fysiotherapiepraktijk samen met zijn sportschool, in de Schilderswijk, Den Haag.
Externe links
Bronnen, noten en/of referenties
|