Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Jan de Vries (taalkundige)
| Jan de Vries | ||
| Jan de Vries in 1932 | ||
| Jan de Vries in 1932 | ||
| Algemene informatie | ||
| Volledige naam | Jan Pieter Marie Laurens de Vries | |
| Geboren | 11 februari 1890, Amsterdam | |
| Overleden | 23 juli 1964, Utrecht | |
| Dbnl-profiel | ||
Jan Pieter Marie Laurens de Vries (Amsterdam, 11 februari 1890 - Utrecht, 23 juli 1964) was een Nederlands germanist en volkskundige.
Leven
Jan de Vries was een zoon van hoofdonderwijzer Laurens de Vries en Anthonetta Christina Vermast. Op 19 oktober 1915 huwde hij met Maria Machteld Vogel. Uit dit huwelijk werden een zoon en twee dochters geboren. Van 1926 tot 1946 was hij hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Leiden. Deze positie verloor hij vanwege zijn collaboratie met de Duitse bezetter gedurende de Tweede Wereldoorlog (onder meer zijn lidmaatschap van de Nederlandsche Kultuurraad). In september 1944 (Dolle Dinsdag) was De Vries naar Leipzig gevlucht. Van oktober 1946 tot juni 1948 bracht hij in gevangenschap door, onder meer in Kamp Vught. Hij werd ook uitgesloten van actief en passief kiesrecht. Van 1948 tot 1955 was De Vries vervolgens leraar Nederlands in Oostburg, Zeeuws-Vlaanderen. Een publicatieverbod ontweek hij door zijn boeken in Duitsland uit te geven.
Werken
Zijn bijzondere belangstelling ging uit naar Germaanse mythologie, etymologie en volksetymologie en plaatsnaamkunde.
In de jaren 30 verdiepte hij zich in de volkskunde, waar hij zich afzette tegen de dominante visie van de Nijmeegse hoogleraar Jos. Schrijnen. Tegenover diens streven om met de "Commissie voor Volkskunde" een volkskunde-atlas te ontwikkelen, richtte De Vries een alternatieve Inter-Academische Commissie op met een gelijkluidend doel. Door de dood van Schrijnen kwam aan de controverse een einde: Jan de Vries werd benoemd tot zijn opvolger als voorzitter van de Commissie voor Volkskunde.
Van 1932 tot 1938 werd onder zijn leiding de vijfde editie van de Grote Winkler Prins Encyclopedie uitgebracht.
De Vries is in bredere kring bekend geworden met zijn Etymologisch Woordenboek (1958), dat overigens slechts een voorzet was tot het grote Nederlands etymologisch woordenboek, dat vanaf 1963 tot 1971 in afleveringen verscheen en waaraan hij in zijn laatste jaren werkte. Het werd na zijn overlijden voltooid door F. de Tollenaere naar aantekeningen die De Vries had nagelaten.
Bibliografie
Een selectie uit zijn publicaties:
- Studiën over Færösche Balladen. Amsterdam 1915; Heidelberg 1922. (Diss.)
- De Wikingen in de lage landen bij de zee. Haarlem 1923.
- Henrik Ibsen, Zes Voordrachten. Maastricht 1924.
- Het Sprookje. Opstellen. Zutphen 1929.
- De Germaansche Oudheid. Haarlem 1930. (Later bewerkt tot: De Germanen. Haarlem 1941.)
- Contributions to the study of Othin especially in his relation to agricultural practices in modern popular lore. FFC 94. Helsinki 1931.
- The problem of Loki. FFC 110, Helsinki 1933.
- Altgermanische Religionsgeschichte I. (Grundriß der german. Philol. 12,1), Berlin-Leipzig 1935 (2e ed. 1956).
- Wulfilae Codices Ambrosiani Rescripti, Epistularum Evangelicarum Textum Goticum Exhibentes. Phototypice editi et prooemio instructi a Jano de Vries. Bibliothecae Ambrosianae Codices quam simillime expressi. Turijn 1936. (3 dln.)
- Altgermanische Religionsgeschichte II. (Grundriß der german. Philol. 12,2), Berlin-Leipzig 1937 (2e ed. 1957).
- Edda. Vertaald en van inleidingen voorzien. Amsterdam 1938. (Herziene herdrukken in 1942, 1943, 1944, 1952, 1978, 1980, 1988).
- De Wetenschap der Volkskunde. (Hoekstenen onzer Volkskultuur 1). Amsterdam 1941.
- Altnordische Literaturgeschichte I. (Grundriß der german. Philol. 15), Berlin-Leipzig 1941 (2e ed. 1964).
- Altnordische Literaturgeschichte II. (Grundriß der german. Philol. 16). Berlin 1942 (2e herz. ed. 1967).
- Die geistige Welt der Germanen. Halle a.d. Saale 1943. (2e ed. 1945, 3e ed. Darmstadt 1964).
- De Goden der Germanen. Amsterdam 1944.
- Het Nibelungenlied, I Sigfried, de held van Nederland, II Kriemhilds wraak. Vertaald en ingeleid door —. Antwerpen 1954.
- Etymologisch Woordenboek. Waar komen onze woorden en plaatsnamen vandaan? Utrecht-Antwerpen 1958, herz. 2e ed. 1959, 11e ed. (met Piet Tummers) 1976, 23e ed. 2004.
- Heldenlied en heldensage. Utrecht-Antwerpen, 1959. (Engelse vertaling: Heroic Song and Heroic Legend. Oxford 1963.)
- Kelten und Germanen. (Bibliotheca Germanica 9). Bern 1960.
- Altnordisches etymologisches Wörterbuch. Leiden 1961 (2e ed. 1963).
- Keltische Religion. (Die Religionen der Menschheit 18). Stuttgart 1961.
- Godsdienstgeschiedenis in vogelvlucht. Utrecht-Antwerpen 1961.
- Forschungsgeschichte der Mythologie. (Orbis Academicus I, 7). Freiburg 1961.
- Woordenboek der Noord- en Zuid-Nederlandse plaatsnamen. Utrecht-Antwerpen 1962.
Literatuur
- Gerrold P. van der Stroom, 'Vries, Jan Pieter Marie Laurens de'. Lexicon Grammaticorum. A Bio-Bibliographical Companion to the History of Linguistics. Second edition, revised and enlarged. Ed. by Harro Stammerjohann e.a. Tübingen: Niemeyer 2009, 1597-1598.
- Gerrold P. van der Stroom,met medew. van René Kruis, 'Sicherheitsdienst aan Germanisches Forschungsinstitut in den Niederlanden: Jac. van Ginneken “deutschfeindlich” '. Voortgang. Jaarboek voor de neerlandistiek 26 (2008), 325-363.
- Willem Hofstee, 'The essence of concrete individuality. Gerardus van der Leeuw, Jan de Vries, and National Socialism'. The study of religion under the impact of fascism. Ed. by Horst Junginger. Leiden etc.: Brill 2008, 543-552.