Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Lieve (kanaal)
De Lieve is een kanaal dat vanaf 1251 van Gent, beginnend bij het Gravensteen, naar het Zwin bij Damme gegraven werd. Lieve is een fonetische variant van Leie (Leye). In het verleden werd het kanaal ook wel Gentse Leie genoemd.[1]
Geschiedenis
De Lieve, in de volksmond 't Liefken genoemd, werd gegraven tussen 1251 en 1269 en vormde de eerste kunstmatige waterverbinding tussen Gent en de Noordzee. Over 45 km liep ze van Damme, waar ze op het Zwin aansloot, naar Gent, waar ze een verbinding had met de Leie ter hoogte van het Gravensteen. Tot dan konden Gentse schippers de Noordzee enkel bereiken via de Schelde. Aanvankelijk liep de Lieve naar Aardenburg maar reeds tien jaar na de aanleg werd een nieuwe loop gegraven naar Damme.[2]
Aan elk uiteinde van de Lieve en op verschillende tussenliggende plaatsen werd een rabot gebouwd: een stuw om de waterstand op peil te houden, waar de schepen met een kraan overgetild werden.[3] Schepen werden er ook overgeladen of erlangs gesleept over de oever.
Enkele eeuwen lang was het economisch belang van de Lieve voor Gent zeer groot, onder andere voor de drukke handel met Engeland. Naarmate het Zwin meer en meer verzandde, nam ook het nut van de Lieve langzaam af. Naar huidige normen kon het kanaal sowieso slechts kleine schepen aan: maximaal 4,5 meter lang, 2,4 meter breed en 90 cm diep.[4]
In 1547 werd door keizer Karel V toestemming gegeven voor het graven van de Sassevaart (later vervangen door het kanaal Gent-Terneuzen), zodat Gent een veel directere verbinding had met de Noordzee. Ook de economische macht van steden als Brugge, Sluis en Damme ging achteruit, wat nog meer bijdroeg aan de teloorgang van de Lieve. Het kanaal dat altijd eigendom geweest was van de stad Gent, werd dan ook verkocht in 1828 aan de aangelanden.
In 1847 liet men het (toen gegraven) Schipdonkkanaal het tracé van de Lieve volgen tussen Stoktevijver in Zomergem en Moerkerke in Damme. Tot aan de Tweede Wereldoorlog werd op de Lieve, beer van de stad Gent via schuiten naar Lovendegem gevoerd, om daar de velden te bemesten.[4] In Gent is de Lieve in 1872 voor een stuk opgevuld en verdwenen tussen het Rabot en het Verbindingskanaal. Tussen het Verbindingskanaal en de Ringvaart loopt de Lieve als een miezerige en sterk vervuilde beek doorheen Wondelgem en is haar loop zeer moeilijk te volgen.
-
De Lieve bij Damme in de 16e eeuw
-
De Lieve tussen Moerkerke en Damme op de Ferrariskaart, 1775
-
De Lieve tussen Waarschoot en Raverschoot op de Ferrariskaart, 1775
Vandaag
Het gedeelte van de Lieve dat niet samenvalt met het Schipdonkkanaal is nu grotendeels gedempt. Er resten vandaag nog vier stukken Lieve:
- het stuk van Damme tot Moerkerke
- het stuk tussen het Schipdonkkanaal te Stoktevijver en de Brugse Vaart te Evergem-Belzele
- het stuk tussen Meulestede (Gent aan kanaal Gent-Terneuzen) en Wondelgem
- het korte trajectje in het centrum van Gent tussen het Gravensteen en het Rabot.
Het korte stuk in Gent is toeristisch en stroomt langs het Gravensteen, de Lievekaai, het Prinsenhof en het Rabot. Het tweede traject wordt tegenwoordig toeristisch gepromoot door VVV De Lieve en kan over de gehele lengte worden verkend via een fietspad op de noordelijke oever.
Voor het tracé in Damme is er onlangs een aanvraag ingediend voor erkenning als landschappelijk monument.
Fusie
Bij de vrijwillige gemeentelijke fusie van de gemeenten Lovendegem, Waarschoot en Zomergem werkte de naam van de Lieve inspirerend. Tijdens de eerste besprekingen in 2017 over de komende fusie sprak men aanvankelijk over De Lieve. Na een volksraadpleging koos men uiteindelijk voor de fusienaam Lievegem, die pas concreet wordt op 1 januari 2019.
Literatuur
- DECAVELE J., De eeuwenoude Gentse havenambitie in Het rijke Gentse havenerfgoed van herontdekking tot valorisatie. Studiedag 4 mei 2010, Gent, 2011, p. 34.
- BOES J., De Lieve, eerste kunstmatige verbinding tusschen Gent en de zee, Gent, 1929.
- DECAVELE J., Gent op de wateren en naar de zee, Antwerpen, 1976.
- ANDRIES A., De Lieve - tscoenste juweel dat de stede heeft, Wondelgem, 2008.
- TERRYN, C., De Gentse Lieve-atlas als bron voor de studie van de Lievebermen in Damme in Rond de Poldertorens, jg. 55, 2014, nr. 1.
- TERRYN C., De Lievebermen van Leestjesbrug naar Raepschot en de 'exacte' ligging van het Leopoldkanaal t.o.v. de Lieve in: Erfgoedblad Damme, jg. 14, 2013, nr. 4, p. 99.
- TERRYN C., De Lieve werd in Moerkerke al eerder van de kaart geveegd door kadastermutatie van 1876 in: Erfgoedblad Damme, jg. 13, 2012, nr. 4, p. 94.
- TERRYN C., De Lieve, alias Gentsche Leye in: Brugse Gidsenkroniek, september 2014, p. 117-122.
- TERRYN C., De Lieve en de Gentsche Leyebermen in Damme. Grootschalige onteigening voor een kanaal zonder weerga in 13de-eeuws Europa in: Monumenten en Landschappen (te verschijnen in 2015).
Externe links
Bronnen, noten en/of referenties
|
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Lieve op Wikimedia Commons.