Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Schildverheffing
Geschilderd door Otto van Veen, aangekocht door de Staten-Generaal in 1613.
Foto Rijksmuseum
Schildverheffing was een procedure om een leider officieel te benoemen, vooral bekend uit de Romeinse beschrijvingen van de Germanen en Kelten.
Een andere betekenis is „ten strijde trekken”.
Benoeming tot leider
De nieuwe leider werd op een schild gezet en opgeheven. Deze procedure was waarschijnlijk gebruikelijk onder de Goten en de Frankische Merovingische koningen tot aan het begin van de Karolingische koningen, totdat het bij Pepijn III werd aangevuld met zalving en vervolgens vervangen door het plaatsnemen op de troon en de kroning.
Voor zover bekend werd bij de Franken steeds de zoon van de vorige koning benoemd. Bij de West-Goten bestond concurrentie tussen het aanstellen van een verkozen koning en de erfelijke monarchie.
Hoewel het ritueel ons vooral bekend is van de Germanen en Kelten, werd het ook in Azië gepraktiseerd.[1]
Schildverheffingen (selectie)
Volgende schildverheffingen zijn bekend uit de teksten van de geschiedschrijvers:
- Keizer Julianus II, 360 in Lutetia (nu Parijs); gekroond met een torque.
- Odoaker (Oost-Germaan; Skire), 476
- Witiges (Oost-Goot), 536 in Ravenna, volgens Cassiodorus: „more maioreum scuto supposito” (volgens het gebruik van de voorouders op het schild gezet)[2]
- Sigebert I (Merovinger) 575 in Vitry (Artezië), volgens Gregorius van Tours: „inpositumque super clypeum” (en werd op het schild gezet)[3]
- Gundovald (Merovinger) dezember 584 in Brives-la-Gaillarde (Limousin), volgens Gregorius van Tours: „ibique parmae superpositus” (en daar op het schild gezet)[4]
- Pepijn III, 751 in Soissons
Traditie?
Romeinse geschiedschrijvers beschrijven de schildverheffing bij de Germanen als een gebruik van hun voorouders (mos maiorum) of van hun stam (mos gentis).
- Cassiodorus (zie boven bij Witiges)
- Tacitus (over Brinno de Cananefaat (West-Germaanse stam)): „impositusque scuto more gentis et sustinentium umeris vibratus dux deligitur” (en volgens het gebruik van hun stam werd hij op een schild geplaatst en op de schouders geheven en tot hun aanvoerder verkozen.)[5]
Van deze beschrijvingen zou men kunnen afleiden dat het een traditie was. Maar Gregorius van Tours schrijft bij de schildverheffing van Sigibert niet letterlijk dat het een oud gebruik is. Gregorius kwam uit een Gallo-Romeinse senatorenfamilie in de Auvergne.
De vraag komt op of Cassiodorus het gebruik misschien kende uit de geschriften van Tacitus, die dan als enige bron overblijft. Of de schildverheffing een oude traditie was, kan dus niet met zekerheid worden bepaald uit de primaire bronnen.
Middeleeuwen
In de middeleeuwen werden ook wel leiders benoemd door schildverheffing. Er werd toen vooral teruggegrepen naar deze procedure wanneer een nieuwe leider zonder voldoende legitimatie zou worden benoemd, vaak door het leger, bij een staatsgreep, en het gebruik van een troon niet mogelijk was. Vanaf het jaar 360 maakten Romeinse legers gebruik van dit ritueel en later ook de Byzantijnen.[1]
Asterix
In de strips van Asterix laat het dorpshoofd Abraracourcix zich voortdurend op een schild transporteren. In werkelijkheid overkwam dit de leider hoogstens eenmaal, bij zijn uitverkiezing.[6]
Verwijzingen
- ↑ 1,0 1,1 Philipp von Rummel, Habitus barbarus: Kleidung und Repräsentation spätantiker Eliten im 4. und 5. Jahrhundert Walter de Gruyter, 2007, p. 122.
- º Cassiodorus, Variae Boek X
- º Gregorius van Tours, Historiarum Francorum (Geschiedenis der Franken) Boek IV, hoofdstuk 51: De obitu Sigiberthi regis
- º Gergorius van Tours, Historiarum Francorum (Geschiedenis der Franken) Boek VII, hoofdstuk 10: Quod Gundovaldus in regno elevatus est
- º Tacitus, Historiae, Boek IV, hoofdstuk XV
- º NRC, 16 maart 2000, Stripfiguren met gidsfunctie, onderkopje Ambachten
