Zuivelfabriek van Hollebeke

Historisch kader

Tot het einde van de 19de eeuw was de landbouw in Vlaanderen grotendeels afgestemd op akkerbouw. Zuivel producten werden hoofdzakelijk geïmporteerd vanuit Nederland.

De Europese landbouwcrisis van 1880 zorgde er voor dat vele landbouwers zich heroriënteerden naar veeteelt en zuivel toe.

De groei van de Europese zuivelsector zorgde voor de industrialisatie van de sector, die werd ondersteund door vele wetenschappelijke en technische innovaties zoals pasteurisatie en sterilisatie.

De eerste Belgische industriële handmelkerij werd in 1883 in Gent opgericht en in 1910 waren er in Vlaanderen reeds meer dan 500 handmelkerijen, waarvan de helft coöperatieven.

Vanaf de Eerste Wereldoorlog begon de stoommelkerij opgang te maken. Stoom gaf het bedrijf zekerheid op het vlak van drijfkrachtvoorziening en kon ook gebruikt worden tijdens het pasteurisatie proces. Bovendien zorgde de schaalvergroting van de stoommelkerijen voor verdere professionalisering, waardoor men ook tegemoet kon komen aan de hogere hygiëne eisen van de stedelijke consument.

De oprichting van de Zuivelfabriek van Hollebeke in 1935, door de gebroeders Luksonberg, dienen we in dit kader te situeren.

Architectuur

Het gebouw is een mooi voorbeeld van hoe het Nieuwe Bouwen z'n intrede deed in de Belgische bedrijfsarchitectuur.

Deze stijl is terug te vinden in de volgende kenmerken

• grote, open en transparante ruimtes
• moderne constructiemethodes : platte daken, dragende betonskeletten, lichte scheidingswanden en veel lange, horizontale glaspartijen
• industriële materialen : gewapend beton, staal en glas
• symmetrie en herhaling
• strakke, hoekige bouw, zonder veel fantasie door versiering en kleur
• de directeurswoning (wonen) is volledig gescheiden van de fabriek (werken)
• het lettertype van de letters op de gevel

N.V. Lactano

in 1935 werd in Hollebeke de productie van boter aangevat onder de naam N.V. Lactano, die werd opgericht samen met een boterdistributeur uit Jemappes.

In de zuivelfabriek gebeurden de volgende processen

• lossen & wegen van de melkbussen
• bepaling vetgehalte
• ontroming en pasteurisatie
• boter karn
• verpakking in blokken van 500 gr en 5 kg
• tijdelijke stockage
• transport naar Jemappes

De rest van het gebouw deed dienst als machinekamer (stoom- en ijsmachine), ijskelder en stookruimte.

Enkele jaren na de oprichting werd de N.V. uitgebreid met een vestiging in Nieuwkerke, waar vanaf dan het afromen gebeurde voor de boter, die in Hollebeke gemaakt werd.

De zuivelfabriek groeide in korte tijd uit tot de grootste werkgever van Hollebeke en telde 12 werknemers : een directeur, een bediende, drie vrachtwagenbestuurders, vier arbeiders, een stoker en twee schoonmaaksters.

Faillissement

Na de Tweede Wereldoorlog werden de zones van de melkerijen vrij, waarvan de landbouwers gebruik maakten om de melkerijen tegen elkaar uit te spelen.

De landbouwers uit de streek trokken massaal naar de omliggende zuivelfabrieken hetgeen in 1950 het einde van de activiteit in Hollebeke betekende.

Alle activiteiten werden overgeheveld naar Nieuwkerke, tot het ook daar in 1964 tot een faillissement kwam en de N.V. Lactano werd opgedoekt.

Verval

Na het faillissement werd het pand openbaar verkocht en veranderde het enkele keren van eigenaar, zonder dat het een eigenlijke bestemming kreeg.

Het gebrek aan onderhoud maakte dat de Zuivelfabriek langzaam een ruïne werd en in 1997 werd ze als “puin” werd opgenomen in de inventaris van leegstaande en verwaarloosde bedrijfsruimten.

Herbestemming

In 2002 werd het pand gekocht door Ward Verlinde, met de bedoeling er een gezinswoning van te maken.

In 2003 werd de herbestemming tot gezinswoning goedgekeurd en in 2006 leverde het stadsbestuur van Ieper de bouwvergunning af, onder voorwaarde dat zowel de gevel als de schouw behouden bleven.

De plannen voor de verbouwing werden door de Gentse architecten Nicolas Blondeel & Koen Baeyens getekend.

Sinds 2008 wordt het pand opnieuw bewoond.

Fauna & flora

In samenwerking met regionaal landschap West-Vlaamse heuvels werd de tuin afgezoomd met een houtkant van inheemse bomen, bessenstruiken en een streekeigen meidoornhaag en werd een boomgaard aangeplant met 12 lokale hoogstam appelaars.

Verder werd er werd natuurlijke amfibieën poel aangelegd, o.a. om de lokale populatie van de kamsalamander in stand te helpen houden en werden er voor 1.000 m² bloemenweides aangelegd met lokale bloemen, die extensief beheerd worden.

Aangezien in de kruipkelder van het gebouw de baardvleermuis, watervleermuis en gewone grootoorvleermuis overwinteren, staat het gebouw ook gecatalogeerd als vleermuisvriendelijke woning.

Gastlocatie

Sinds 2017 word het gebouw ter beschikking gesteld voor kamerconcerten en functioneert het ook als kunstatelier en expositieruimte.