Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Fibromyalgie
Fibromyalgie is een relatief veel voorkomend niet-gewrichtsgebonden syndroom, gekarakteriseerd door spierpijn en drukpijnlijke punten verspreid over het lichaam. De spierpijn wordt doorgaans heviger na inactiviteit of blootstelling aan koude. Het syndroom gaat vaak gepaard met verschillende algemene klachten zoals slaapstoornissen, moeheid, spierstijfheid en hoofdpijn.[1][2]
Fibromyalgie is een andere diagnose dan myalgische encefalomyelitis of chronisch vermoeidheidssyndroom.[3] Een combinatie van fibromyalgie en ME/CVS komt regelmatig voor.
Volgens recente inzichten zou fibromyalgie ontstaan door beknelling van perifere zenuwen, en is de aandoening effectief te behandelen via chirurgie.[4]
Naamsverklaring
De naam fibromyalgie komt van 'fibro' (bindweefsel), 'myo' (spier) en 'algia' (pijn) en betekent dus bindweefselspierpijn. De benaming is adgeleid van de symptomen maar niet van de oorzaak. Volgens sommigen zijn de spieren te veel gespannen waardoor ze spierpijn en pijn aan de aanhechtingsplaatsen van spieren en pezen veroorzaken[bron?]. Om onderscheid te maken met de ziekte reumatoïde artritis wordt het ook wel foutief "weke-delenreuma" genoemd. Dit zou impliceren dat er een ontstekingsproces binnen de bloedbaan aan ten grondslag ligt, wat echter niet het geval is. Over fibromyalgie bestaan veel misverstanden. Om duidelijkheid te krijgen over het klachtenbeeld en een onderscheid te kunnen maken met andere (pijn)syndromen is het nodig om de belangrijkste kenmerken op een rijtje te zetten.
Kenmerken van fibromyalgie
- Een diffuse pijn in de omgeving van de gewrichten, met name op de aanhechtingsplaatsen van de spieren aan de pezen.
- Bijna altijd hebben fibromyalgiepatiënten last van stijfheid, met name s ochtends (zo'n 1 a 2 uur) en na lange periodes staan, zitten of liggen in dezelfde houding.
- Vermoeidheid is ook een klacht die door veel fibromyalgiepatiënten wordt genoemd. Soms wordt de vermoeidheid zelfs als hinderlijker ervaren dan de pijnklachten.
- Eerder genoemde klachten nemen toe bij overbelasting; meestal nemen de klachten dan niet direct toe, maar vaak pas 's avonds of de volgende dag. De klachten nemen ook toe bij vocht, kou en vooral bij een combinatie van beide. Sommige patiënten noemen ook spanningen als een factor die de klachten doet toenemen.
- Bijna altijd worden ook slaapproblemen als klacht genoemd. Sommige onderzoekers zagen deze slaapproblemen zelfs een poosje als een mogelijke oorzaak van de fibromyalgie klachten. Ze hebben het slaappatroon van fibromyalgiepatiënten onderzocht met behulp van EEG-technieken en vonden een verstoring van het "diepe-slaap-stadium". Ze ontdekten ook dat, gezonde proefpersonen, wiens slaapstadium experimenteel verstoord werd door hen bijvoorbeeld pieptoontjes te laten horen, klachten ontwikkelden die leken op fibromyalgie. Deze klachten verdwenen weer wanneer de proefpersonen weer een normale slaap kregen. Bij fibromyalgiepatiënten verdwijnen de klachten niet, ook niet wanneer de kwaliteit van de diepe slaap verbeterd were door slaapmiddelen. Tegenwoordig worden de slaapproblemen meer gezien als een gevolg van de pijnklachten dan als een oorzaak. Het is wel een feit dat fibromyalgiepatiënten, die er in slagen om beter te slapen, ook betere dagen tegemoet kan zien. Dat laatste verschijnsel valt vooral op bij patiënten, bij wie de fibromyalgie nog niet al te erg is.
- Zeer kenmerkend voor fibromyalgie zijn de zogenaamde "tenderpoints". Dit zijn nauwkeurig omschreven anatomische plaatsen, die bij fibromyalgiepatiënten "drukpijngevoelig" zijn. Bij het met de vinger drukken op deze plaatsen met een redelijke kracht, levert dat een pijnsensatie en pijnreactie op bij de patiënt. Het aantal tenderpoints werd steeds op een minimum van 11 gezet, om een patiënt de diagnose "fibromyalgie" te gunmen geven. Dit discutabele criterium was oorspronkelijk enkel bedoeld om een aanvaardbare schifting te kunnen houden onder de patiënten voor onderzoeksdoeleinden. Het is niet zo dat, als iemand slechts 10 pijnpunten heeft en geen 11, hij/zij geen fibromyalgie kan hebben. Daarbij moet opgemerkt worden dat ook bij "gezonde personen" de pijnpunten, die zo typerend zijn voor fibromyalgiepatiënten, eveneens gevoeliger zijn dan in de periferie ervan (maar dan niet als "pijnpunt" ervaren worden).
- Bij fibromyalgiepatiënten is er met bloedonderzoek of röntgenfoto's niets dat wijst op een ziekteproces, abnormale slijtage of iets dergelijks, fibromyalgie wordt daardoor meestal vastgesteld door een uitsluitingsdiagnose, wanneer alle onderzoeken andere aandoeningen hebben uitgesloten.
Doorgaans ontstaan de klachten spontaan en verergeren ze geleidelijk aan, in de beleving van de patiënt. Ook in een later stadium is er niets dat wijst op een slijtageproces, ontstekingen of andere beschadigingen in het lichaam.
Epidemiologie
Fibromyalgie is een relatief veel voorkomende aandoening, die bij 1-2% van de bevolking voorkomt. Volgens schattingen van onderzoekers wordt bij 5-15 % van de nieuwe patiënten op een reumatologische kliniek de diagnose fibromyalgie gesteld. Fibromyalgie komt het meest voor bij vrouwen (ongeveer 90 % van de patiënten is vrouw). Op echt jonge leeftijd komt fibromyalgie zelden voor; doorgaans ontstaan de klachten na het dertigste levensjaar, soms wat eerder.
Controversen rondom fibromyalgie
De wereldgezondheidsorganisatie heeft fibromyalgie als aandoening opgenomen in het ICD-10.
De status als ziektebeeld is omstreden, en er bestaat nog geen consensus over aanwijsbare, niet-subjectieve lichamelijke afwijkingen. De hypothese van J.A. Bauer.[5] dat fibromyalgie veroorzaakt wordt door perifere zenuwbeknellingen is nog jong, en daardoor - ondanks het hoge succespercentage na chirurgische behandeling - nog niet algemeen geaccepteerd door de medische gemeenschap. De werkdiagnose wordt daarom per exclusionem gesteld, d.w.z. door het uitsluiten van andere oorzaken als bron van de klachten. Met MRI is een verband aangetoond tussen fibromyalgie en intensivering van de activiteit in die gebieden van de hersenen die verantwoordelijk zijn voor de pijnervaring. Bij dezelfde pijnprikkels bleek deze activiteit bij fibromyalgiepatiënten groter dan bij gezonde vrijwilligers.[6][7] Dit is een sterke aanwijzing dat fybromyalgie inderdaad een lichamelijke aandoening is, en niet psychosomatisch.
Desondanks blijft een veel voorkomende mening dat fibromyalgie geen ziekte is, maar een cluster van symptomen. Volgens deze mening wordt fibromyalgie ten onrechte medisch behandeld en zou men moeten uitgaan van een psychosomatische oorzaak van de klachten.
Mogelijke oorzaken
De oorzaak voor fybromyalgie is volgens gangbare medische normen nog niet bekend. Een studie uit 2003 suggereerde een verband met verstoring van de neuroendocrine functies.[8] Meer recent onderzoek heeft echter duidelijke aanwijzingen opgeleverd dat fybromyalgie veroorzaakt wordt door beknelling van perifere zenuwen, met name in de ledematen.[9] Deze beknelling kan operatief verholpen worden. Daarmee zou FMS een variant zijn van het carpaletunnelsyndroom (CTS). Deze hypothese wordt bekrachtigd door het feit dat 93% van inmiddels 5000 patienten na operatie verlichting van de pijnklachten heeft ervaren (41%) of zelfs geheel van de pijn verlost kon worden (52%).[10] Oorzaken voor het ontstaan van fibromyalgie zijn vooralsnog niet bekend. Het zou een gevolg kunnen zijn van:
- Langdurige psychische stress of fysieke overbelasting
- Een virale of bacteriële infectie
- Een zware bevalling
- Erfelijkheid? Fibromyalgie komt soms in dezelfde families, als een soort "cluster", voor[11]. De thans geldende gedachte is echter dat fibromyalgie niet erfelijk is.
Behandeling
Chirurgie
Een chirurgische ingreep onder lokale anesthesie, waarbij zenuwbeklemmingen in enkels of ellebogen worden verholpen, lijkt vooralsnog de meest effectieve aanpak van fybromyalgie. Van inmiddels 5000 geopereerde patiënten was na behandeling 52% pijnvrij, en bij 41% verminderden de klachten.[12] Deze methode is echter nog jong, en daardoor nog niet erkend door de medische gemeenschap. Een specifieke behandeling voor fibromyalgie is bij de meeste artsen niet bekend. Meestal wordt, door gedoseerde activiteit (d.w.z. regelmatig bewegen, geleidelijk opgevoerd) bij de patiënt te stimuleren en door milde pijnstillers een status quo bereikt waarbij de patiënt meer of minder gemakkelijk met de ziekte kan leven.
Pijnstillers
In de meeste gevallen zal de huisarts of reumatoloog zo mild mogelijk zijn in het voorschrijven van pijnmedicatie, veelal paracetamol en/of een NSAID zoals ibuprofen. Morfine of andere opiaten worden bij fibromyalgie zelden of nooit voorgeschreven en een positief effect daarvan op de klachten is alleen bij een ernstige vorm van fibromyalgie vastgesteld.
Antidepressiva
In sommige gevallen brengen zorgvuldig gekozen antidepressiva verlichting. Meestal schrijft men een lagere dosis voor dan bij patiënten met een depressie. Het zoeken naar een geschikt antidepressivum kan wel enige tijd in beslag nemen. Als eerste keus probeert men steeds amitriptyline, dat goede karakteristieken bezit bij fibromyalgie, maar vaak niet langer dan 3 weken werkzaam is.
Cognitieve gedragstherapie
Een belangrijke benadering in de behandeling is het leren omgaan met de chronische pijn, daar er geen genezend medicijn is. Hiervoor moet de patiënt eerst inzicht krijgen in de complexe samenhang van de vele factoren van de pijnklachten. Met dat inzicht kan de patiënt leren meer controle over de pijn te krijgen. Deze benadering neemt de pijn niet weg, maar zorgt wel dat de impact van de pijn vermindert. Zie ook de sectie 'Boeken' over dit onderwerp.
Bewegingstherapie
- Graded Activity: Deze behandeling gaat uit van langdurige overbelasting als oorzaak. Doel is eerst de belasting in balans te brengen met de belastbaarheid of draagkracht van de patiënt om dan door geleideliijke conditietraining de belastbaarheid weer op te bouwen. Hoewel het niet het hoofddoel is, kan bij sommige patiënten de pijn beter hanteerbaar worden door de verbeterde conditie.
Leren omgaan met stress
Daar psychische stress leidt tot verhoogde spierspanning, kan een positief effect worden bemerkt als een patiënt beter leert omgaan met psychische stress en lichamelijke spierspanning. ontspanningsoefeningen maken daar deel van uit en zorgen dat de spieren zich ontspannen en kunnen herstellen.
Alternatieve behandelingen
Acupunctuur
Er is 1 klinisch onderzoek gedaan, dat enig effect op moeheid en pijnklachten laat zien middels elektro-acupunctuur.[13] De studie, met 50 patiënten waarvan 25 in de behandelgroep, was echter te klein voor definitieve uitspraken. Ook zijn er twijfels over de studie-opzet.
Guaifenesine
Volgens sommigen kan guaifenesine de klachten van fibromyalgie verlichten.[14] Maar er is twijfel over de werkzaamheid van dit middel.[15] Mogelijk vinden sommige mensen verlichting van hun pijnklachten doordat guaifenesine een spierrelaxerend effect zou kunnen hebben: intraveneus wordt het onder meer bij paarden gebruikt als anestheticum voor ingrepen. Wat het effect is bij lage en orale doseringen bij mensen is niet bekend.
Boeken
Er zijn boeken verkrijgbaar over het omgaan met fibromyalgie en de bijbehorende klachten. Hieronder worden er enkele genoemd.
- Beter leven met fibromyalgie van Aty van Galen. ISBN 90-6928-228-3. Geeft inzicht in het klachtenpatroon en een beschrijving van reguliere en alternatieve behandelaars en therapieën. Geschreven door de eindredacteur van het FES-Magazine.
- Handboek ter verlichting van fibromyalgie van Chet Cunningham. Engelstalig: ISBN 1887053131. Nederlandstalig: alleen hier verkrijgbaar. Leert hoe men verlichting kan krijgen van de verschijnselen van fibromyalgie en welke gerichte maatregelen mogelijk zijn. Baseert zich vooral op het gebruik van guaifenesine, regelmatige beweging en voedingsadviezen.
- De pijn de baas van Frits Winter. ISBN 9789055134113. Gaat niet specifiek over fibromyalgie, maar over chronische pijn. Het leert hoe om te gaan met chronische pijn en te voorkomen dat de pijn je hele leven bepaalt.
- Zie ook hier voor meer boeken over fibromyalgie.
Zie ook
- Chronisch vermoeidheidssyndroom (voorheen ME, myalgische encefalomyelitis)
Externe links
- FES - Nederlandse Fibromyalgie Vereniging
- FIBROmyNET de site over Fibromyalgie
- www.fibromyalgie-vlaned.nl - De website door en voor (ex-)fibromyalgiepatiënten
| Referenties: |
|