Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Kwaliteit van leven
Er bestaan verschillende definities voor Kwaliteit van Leven. Het functioneren van een persoon op fysiek, psychisch en sociaal gebied en de subjectieve evaluatie staat daarbij veelal centraal. De World Health Organization (WHO) hanteert de definitie 'de perceptie van individuen op hun levenspositie in de context van de cultuur en het waarden-systeem waarin zij leven en de relatie tot hun doelen, verwachtingen, standaarden en belangen' [1] [2].
Kwaliteit van Leven bestaat uit relatief objectieve en subjectieve aspecten. Objectieve aspecten betreffen beperkingen als gevolg van iemands gezondheid die door anderen waargenomen en eventueel gemeten kunnen worden. Subjectieve aspecten betreffen aspecten die voorkomen in het oordeel van de persoon over het eigen welzijn en die niet door derden zijn te objectiveren [3].
Bij Kwaliteit van leven worden in veel modellen het fysieke, psychische en sociale domein onderscheiden. Deze domeinen kunnen verder worden onderverdeeld in subdomeinen. Bij het fysieke domein worden bijvoorbeeld wel pijn, energie en moeheid, seksuele activiteit, slaap en rust en sensorische functies onderscheiden. Bij het psychische domein positieve gevoelens, denken/leren/geheugen/concentratie, eigenwaarde, lichaamsbeeld en indruk, en negatieve gevoelens zoals angst en depressie. Bij het sociale domein, waarin sociale relaties een grote rol spelen, in bijvoorbeeld persoonlijke relaties, sociale ondersteuning en activiteiten als ondersteuner [2]. Daarbij speelt de mate waarin een aspect zoals ziekte afbreuk doet aan de mogelijkheid om sociale rollen te vervullen (functioneren in een gezin, werk en vriendenkring).[3]. De wijze waarop domeinen en subdomeinen bij Kwaliteit van Leven worden onderverdeeld, is mede afhankelijk van de definitie of het conceptuele model voor Kwaliteit van Leven waarmee wordt gewerkt en aspecten die worden onderscheiden.
De kwaliteit van leven kan door veel aspecten worden beïnvloed en deze aspecten kunnen ook elkaar beïnvloeden. Ook aspecten van kwaliteit van Leven binnen de verschillende domeinen kunnen elkaar beïnvloeden. Zo kan het hebben van een lichamelijke beperking, wat een aspect is van het fysieke domein, ook het psychisch welbevinden dat onderdeel is van het psychische en de sociale interacties die thuis horen in het sociale domein beïnvloeden.
In diverse studies over kwaliteit van leven wordt er ook gesproken over een vierde domein, het omgevingsdomein.
- Factoren die van invloed zijn op de kwaliteit van leven
- Demografische factoren: leeftijd, cultuur en gender
- Psychosociale factoren: emoties (angst, depressie), coping
- Eventuele aanwezigheid van een aandoening
- Behandeling[3]
Geschiedenis
De term kwaliteit van leven (Quality of Life) werd voor het eerst geïntroduceerd in 1920 door een Engelse econoom, Arthur Cecil Pigou. (Afbeelding 1) De voormalige president van de Verenigde Staten, Lyndon B. Johnson (Afbeelding 2), gebruikte de term kwaliteit van leven in zijn presidentiële campagne in 1964 en later in een toespraak tijdens de State of the Union.[4]. Bij bepaling van het bbp, dat toen al als welvaartsindex werd gebruikt, waren geen subjectieve factoren meegenomen, terwijl het duidelijk werd dat die mede de levenskwaliteit bepalen. De term werd in Nederland door J. P. Groot in 1964 beschreven en gebruikt bij een methodologische studie naar het wonen op het platteland.[5] In de geneeskunde heeft de term kwaliteit van leven vanaf 1980 een belangrijke rol gekregen. Dit terwijl de WHO de term kwaliteit van leven, met betrekking tot de gezondheid, in 1949 al beschreef. In de jaren negentig werd veel onderzoek gedaan naar de betekenis van de term kwaliteit van leven, met als doel, meer duidelijkheid creëren over de term. Men wilde onderzoeken of het begrip multidimensionaal is en hoe het begrip gemeten kan worden.[6]. In 2002 gaf het Sociaal en Cultureel Planbureau de volgende omschrijving van kwaliteit van leven: Het samenspel tussen fysieke kwaliteit, sociale kwaliteit, sociale kenmerken en veiligheid van de omgeving.
Psychische domein
Het psychische domein omvat, zowel positieve als negatieve gevoelens. Positieve gevoelens omvatten gevoelens van welbevinden en negatieve gevoelens omvatten gevoelens van angst, boosheid en depressie.[7] Daarnaast bestaat het psychische domein ook uit cognitieve klachten, zoals concentratie- en geheugenstoornissen. [8]
Sociaal domein
Wanneer de kwaliteit van leven vanuit het sociale domein wordt belicht, wordt er naar alle factoren, die van invloed zijn op een individu van buitenaf, gekeken. Hoe beweegt een individu zich in de maatschappij (objectief) en hoe ervaart een persoon dat (subjectief). In de Sociale Staat Nederland(SSN) wordt gebruik gemaakt van de termen welvaart en welzijn. Over het algemeen lopen de objectieve en de subjectieve gegevens gelijk. Mensen met een goed inkomen en een groot sociaal netwerk voelen zich hier ook goed bij. [9]
Het meten van de kwaliteit van leven
Kwaliteit van leven wordt aan de hand van vragenlijsten gemeten. Deze vragenlijsten worden als meetinstrument gebruikt en zijn onder verdeeld in drie verschillende hoofdgroepen. Dit zijn generieke instrumenten, ziektespecifieke instrumenten en domeinspecifieke instrumenten. Bekend instrument is Quality-of-life index.
Generieke instrumenten
Generieke instrumenten worden gebruikt voor het meten van kwaliteit van leven voor de Nederlandse populatie, met of zonder aanwezigheid van ziekte. Het Nationaal Kompas gebruikt voor deze groep de SF-36, SF-12 en de EQ-6D. Andere voorbeelden van generieke instrumenten zijn, ComQol-A5, MQOL en WHOQOL.
Kwaliteit van leven wordt aan de hand van vragenlijsten gemeten. Deze vragenlijsten worden als meetinstrument gebruikt en zijn onder verdeeld in drie verschillende hoofdgroepen. Dit zijn generieke instrumenten, ziektespecifieke instrumenten en domeinspecifieke instrumenten.
SF-36
Short form 36 health survey is een vragenformulier, dat bestaat uit 36 vragen om de verschillende aspecten van de kwaliteit van leven van een persoon in kaart te brengen. De SF-36 is een vragenlijst voor algemene doeleinden, waarin leeftijd, ziekte of behandelingsmethode niet van belang zijn. [10],
De SF-36 meet acht domeinen: de geestelijke gezondheid, de ervaring van de gezondheidstoestand, de beperking in sociale rollen door fysieke gezondheidsproblemen, het fysiek functioneren, vitaliteit, het sociale functioneren, lichamelijke pijn en rouwverwerking door emotionele problemen.
SF-12
De SF-12 bestaat uit 12 vragen, die uit de SF-36 vragenformulier komen. Dit is een kortere vragenlijst, wat leidt tot het sneller vormen van een conclusie over de kwaliteit van leven van een persoon.
EQ-6D
De EuroQol (6 dimensies), is een vragenlijst voor het meten van de kwaliteit van leven. Het instrument meet, zoals de naam al zegt, 6 dimensies. Dagelijkse activiteiten, zelfzorg, pijn en andere (lichamelijke) klachten, angst en depressieve gevoelens, cognitie en mobiliteit. Het is een uitbreiding van de EQ-5D vragenlijst. Dit is een vragenlijst, dat 5 dimensies meet van de kwaliteit van leven (mobiliteit, zelfzorg, dagelijkse activiteiten, pijn/andere klachten, angst/depressie). Elke dimensie bestaat uit één item waarbij drie niveaus worden onderscheiden (geen problemen, enige problemen, veel problemen).
ComQol-A5
De Comprehensive Quality of life Scale – Adult (ComQol-A5) is een meetinstrument voor de mentale kwaliteit van leven. De ComQol-A5 bestaand uit 24 vragen verdeeld over verschillende thema’s als, de leefsituatie, de financiën, de vrije tijd, de familie, het sociaal leven, de gezondheid en de toegang tot de gezondheidszorg.[11]
MQOL
De McGill quality of life questionnaire (MQOL) is een meetinstrument voor de kwaliteit van leven van mensen met een levensbedreigende ziekte in de verschillende fases van de ziekte [12] De MQOL bestaat uit vier onderzoek onderdelen, als lichamelijke symptomen, psychische symptomen, levensopvatting en zinvol bestaan. [13]
WHOQOL
De WHO (Wereldgezondheidsorganisatie) heeft in 1998 het meetinstrument, de WHOQOL, opgesteld dat het psychische, het lichamelijke, het sociale en het omgevingsdomein omvat. Per domein en per factor zijn hiervoor vragen opgesteld.[2]
Ziektespecifieke instrumenten
Ziektespecifieke meetinstrumenten meten de gevolgen van een bepaalde ziekte. Dit instrument kan gebruikt worden om verschillende componenten van een aandoening te meten. Hierbij kan gedacht worden aan het meten van pijn of stijfheid bij artrose. Voorbeelden van deze groep instrumenten zijn de EORTC Quality of life questionnaire (EORTC QLQ-C30) voor kankerpatiënten en de Asthma Quality of life questionnaire (AQLQ), voor astmapatiënten. [14]
Domeinspecifieke instrumenten
Domeinspecifieke instrumenten richten zich op één dimensie of op meerdere dimensies van de kwaliteit van leven. De Groningen Activiteiten Restrictie Schaal (GARS) meet de zelfzorg activiteiten van de patiënt. De Multidimensionale Vermoeidsheidsvragenlijst (MVI-20) meet het welbevinden,zoals vermoeidheid. Voor het psychisch domein bestaan er verschillende vragenlijsten. Voorbeelden hiervan zijn, de General Health Questionnaire (EHQ), De Center for Epidemiological Studies Depression Scale (CES-D6) en vragenlijsten, die specifieke aspecten meten, zoals angst. Een voorbeeld van een meetinstrument voor het sociale domein is, de Groningen Sociale Beperkingen schaal (GSB) [15]
Kwaliteit van leven in Nederland
In vergelijking tot de andere Europese landen, is de kwaliteit van leven van de Nederlandse bevolking relatief hoog. [16]. Zij behoort tot de top 5 van de gelukkigste landen van Europa. In Nederland hebben mannen een beter kwaliteit van leven ten opzichten van vrouwen. Dit ten aanzien van het lichamelijk en psychisch aspect meld het Nationaal Kompas Volksgezondheid. Alleenstaanden hebben een verminderd kwaliteit van leven dan mensen die samenwonen. [17] De niet-westerse migranten in Nederland ervaren een verminderd kwaliteit van leven. Kwetsbare groepen, zoals laag opgeleiden, mensen met een laag inkomen of mensen die ervaringen hebben met een verminderd gezondheidstoestand, geven aan het minst gelukkigst te zijn. Ondanks de economische crisis is het geluk van de Nederlander niet minder geworden in de afgelopen jaren. [18]
Zie ook
Bronnen, noten en/of referenties
|