Liturgie

Liturgie is het geheel van voorgeschreven gebeden, ceremoniën en handelingen die een eredienst uitmaken. Zo spreekt men bijvoorbeeld over de katholieke liturgie, de oosterse liturgie, etc.
Liturgie is meestal een doctrinaire aangelegenheid.

Geschiedenis

Oude Griekenland

Het woord is afgeleid van het oudgriekse woord λειτουργία (leitourgia), dat "volksdienst" betekent. In de Griekse stadstaten werd dit woord gebruikt voor een publiek goed dat een rijke burger uit eigen middelen financierde, ofwel vrijwillig of omdat het door de wet werd verplicht. Voorbeelden hiervan waren het bekostigen van zangers bij een opvoering en het uitrusten van een oorlogsschip. In Athene wees de stadsraad liturgieën toe aan de rijken en er was ook een wet waarmee een man die een liturgie opgedragen kreeg terwijl een nog rijkere man nog geen liturgie had vervuld, de eerste hem mocht uitdagen om ofwel de liturgie uit te voeren of goederen met hem uit te wisselen.

Vroege christendom

Het gebruik in de kerk is ontstaan doordat dit gebruik vaak wordt genoemd in de Griekse vertaling van het Nieuwe Testament (bijvoorbeeld in Handelingen 13:2; vaak vertaald als ’werk’ of ’taak’). Het verwijst hier naar een openbare en welbewuste duidelijk omschreven ceremonie. Later wordt het woord gebruikt om de vieringen van sacramenten aan te geven in de religieuze bijeenkomsten van christenen. Deze vieringen worden voorgegaan door een priester of voorganger en zijn helpers.

In de vroege kerk bestond de agape (een gezamenlijk liefdesmaal). In aansluiting op Jezus’ woorden: „Blijft dit doen om mij te gedenken” ontstond de sacramentele Eucharistieviering (Mis).

De liturgische handelingen en symbolen hebben naar plaats en tijd een verschillende vormgeving gekregen. Zo kristalliseerden zich diverse ritussen uit, zoals de Byzantijnse, de Koptische ritus en de Syrische ritus. In het Westen ontstond uit de apostolische liturgieën van Rome en Noord-Italië de invloedrijke Romeinse ritus, die na het Concilie van Trente (1545-1563) voor de gehele wereld overgenomen zou worden.

Gedurende het kerkelijk jaar zijn de liturgische gewaden specifiek gekleurd volgens de liturgische kleuren.

Reformatie

Uit de misviering ontwikkelde zich na de Reformatie binnen de protestantse kerk een eigen manier van vieren. De liturgie werd vrijwel ingeperkt tot lezing(en) uit de bijbel met uitleg (preek). Later werden door de reformatorische kerken uitgebreidere liturgievormen ontwikkeld. Waar de nadruk binnen de Mis zowel op de Dienst van het Woord (Liturgia Verbi) als op de Dienst van het Altaar (Liturgia Eucharistica) ligt, ligt deze binnen de protestantse kerkdienst enkel op het gelezen en gepredikte Woord. Een beschrijving van de liturgie in een protestantse kerk kan men vinden op het lemma over de kerkdienst.

De liturgie in een evangelische of charismatische gemeente wordt gekenmerkt door een informele sfeer.

Weblinks

  (en) Liturgy, in: Catholic Encyclopedia, New York, Robert Appleton Company, 1907-1912. (vertaal via: )

Jewish liturgy op jewishvirtuallibrary.org

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Liturgy op Wikimedia Commons.