Adriaan Zijlmans

Adriaan Zijlmans (Segli (Sumatra), 19 mei 1914 - Wassenaar, 8 augustus 1992) was een Nederlands luitenant-kolonel, ridder in de Militaire Willems-Orde.

Loopbaan

Zijlmans werd op 4 augustus 1935 benoemd tot tweede luitenant, op 4 augustus 1938 bevorderd tot eerste luitenant van het Nederlands-Indisch leger. In 1942 was hij gelegerd aan de westkust van Sumatra als commandant van het detachement (vier brigades) van het Korps Marechaussee te voet te Koeala Bhee. Naast zijn militaire functie was hij als schakelofficier belast met het civiele bestuur; deze taak was hem mede opgedragen door zijn kennis van de Atjehnese taal en cultuur. Het aantal eenheden op Sumatra was al vanaf 8 december 1941, dus na de oorlogsverklaring van Japan, sterk teruggebracht ten gunste van versterking op Java. Op 15 februari 1942 viel Malakka en trokken de Japanners door naar Palembang en Java. Op Noord-Sumatra was nog niet veel aan de hand, op enkele bombardementen na. Op 23 februari werd de controleur te Selimoen vermoord; dit was het begin van een algemene opstand te Atjeh. Het leger te Java capituleerde voor de Japanse overmacht op 8 maart 1942, waarop vrijwel direct de inval in Sumatra volgde. Vrouwen en kinderen van de inheemse militairen waren reeds verzameld aan de westkust van Sumatra maar door de gewijzigde situatie ten gevolge van de inval van Japan en de algemene opstand te Atjeh werd het belangrijk deze kwetsbare groep in veiligheid te brengen. Gedurende een officiersraad op 15 maart 1942 werden als doelen geformuleerd: zo veel en lang mogelijk de Japanse troepen bezighouden, alle vrouwen en kinderen in zuidelijke richting tot buiten Atjeh voeren en deze uiteindelijk naar Groot-Sinkel brengen en de start van een guerrilla om de vijand zo veel mogelijk afbreuk te doen.

Zijlmans kreeg als taak de vrouwen buiten Atjeh te voeren en naar de onderneming te Groot-Sinkel te brengen. Een groep van 3.000 mensen, met name vrouwen en kinderen van inheemse militairen, maar ook onder meer burgers van plantages werden in 15 vrachtauto's en enkele personenauto's geplaatst en er werd begonnen aan de reis van ongeveer 600 kilometer. Dit werd een zware en moeilijke tocht, gedurende welke diverse schermutselingen plaatsvonden maar het doel werd bereikt: de vrouwen en kinderen bereikten een veilig gebied. Op 29 maart capituleerden de troepen van het Indische leger op Sumatra maar het verzet werd nog niet geheel gestaakt. Zijlmans belandde in krijgsgevangenschap en zette zijn loopbaan na de oorlog voort, eerst bij het Indische, later in het Nederlandse leger. Hij kreeg, uit handen van generaal Spoor, in 1948 de Militaire Willems-Orde voor zijn verrichtingen te Atjeh in 1942. Zijlmans werd op 3 mei 1946 bevorderd tot kapitein, op 16 augustus 1952 benoemd tot majoor en op 21 april 1958 tot luitenant-kolonel bevorderd. Op 28 februari 1963 verkreeg hij eervol ontslag uit de dienst. Hij bezat naast de Militaire Willems-orde het Oorlogsherinneringskruis met twee gespen en het Onderscheidingsteken voor Langdurige Dienst als officier met het cijfer XXV.