Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
O (vocatief)
O is een vocatief partikel, dat gebruikt wordt bij het direct aanspreken van iemand (of iets). Het komt voor in verschillende talen, maar is tegenwoordig veelal archaïsch. Een voorbeeld van het gebruik in het Nederlands is in het liedje "O denneboom", waar de O aangeeft dat er tégen de boom gesproken wordt, niet erover. De functie is onderscheidelijk van de gelijkluidende interjectie O.[1]
Er bestaat wat verwarring over de vraag waar O als grammaticaal partikel gebruikt wordt, en waar het woord voorkomt als het gelijkluidende maar functioneel verschillende tussenwerpsel O (soms ook gespeld als oh). Het gebruik in bijvoorbeeld het liedje O denneboom duidt aan dat de denneboom een gesprekspartner is, en de O hier valt dus te onderscheiden van de O! die men uit zou roepen als men extatisch wordt door het aanzien van de desbetreffende boom.
Oorsprong
De eerste melding over het gebruik van de term "O" als vocatief partikel stamt uit het Oud-Grieks (Koinè) en werd voor het eerst beschreven door Dionysius Thrax [2]. Verschillende Latijnse grammatici hebben zich ook over de term uitgelaten.[3][4]
Tussenwerpsel?
Er is zowel onder antieke als hedendaagse grammatici flink wat discussie over het verschil van O als vocatief partikel en O als tussenwerpsel, de twee lijken op elkaar maar hebben niet dezelfde functie. De Duitse taalwetenschapper Hock stelt in een recent artikel[5] dat er tussen het gebruik van O als aanspraakpartikel en als aanroep een verschil is, maar dat dat moeilijk te duiden valt, en dat is weinig nieuws; ook diverse middeleeuwse grammatici braken zich hier al het hoofd over. Een typische uitspraak hierover vinden we hier:
- “O” multas particulas habet. Interiectionem dolentis pro sensu intelligimus, quotiens significat miserationem, ut ("zoals in") “O mihi praeteritos referat" ...Articulus est, quotiens vocativus casui applicatur ...adverbium exclamantis est, quotiens invocamus deos, ut “O caelum, O terra.” [6]
Men stelt hier dat het woord O in wel drie verschillende betekenissen voorkomt; Als interjectie (tussenwerpsel) ter verduidelijking, als lidwoord, en daarnaast nog eens als (vreugde of dolentie) exclamerend bijwoord.
Gebruik in het Engels
Het Engels kent geen verbuiging om de vocatieve rol aan te duiden, maar gebruikt in die gevallen de nominatief. Historisch, en in poëtisch en retorisch taalgebruik wordt hier ook de O gebruikt. Een plek war men dit vaak aantreft is de King James Bible, bijvoorbeeld "O ye of little faith" (Mattheus 8:26). Het gebruik hier wordt door sommigen gezien worden als cliticum [7].
Gebruik in het Duits
In het Duits komt het woord als vocatief partikel nog steeds voor, maar het gebruik ervan wordt als archaïsch beschouwd. In oudere grammaticawerken werd aangegeven dat de woord suffix van een substantief in de vocatief eigenlijk altijd gelijk was aan die in de nominatief, waarbij het lidwoord óf kwam te vervallen, óf, ter aanduiding van de vocatief door de O werd vervangen [8].
Arabisch
Het gebruik van een vocatiefpartikel is in het Arabisch nog zeer courant; daar wordt de term Ya (Arabisch يا) gebruikt ("sabah-il xer Ya Samir", "goeiemorgen Samir").[9][10]
Enkele voorbeelden
- Het Canadese volkslied O Canada kent zowel in de Franse als Engelse versie het vocatief partikel.
- O Brother, Where Art Thou?
Intertaalkoppelingen via Wikidata (via reasonator)
Bronnen
Noten
|