Berlindis van Meerbeke

De St-Pieterskerk te Meerbeke werd vermoedelijk als grafkapel voor de H. Berlindis gesticht.
De kerk is sinds 4 mei 1944 beschermd. Onroerend erfgoed nr 9410

De heilige Berlinde of Berlende († Meerbeke, ca. 698/702 of tussen 936 en 941) is een Brabantse heilige die voornamelijk wordt vereerd in Meerbeke.

Legende

Volgens de Vita S. Berlendis, geschreven tussen 1049 en 1051 door abt Hugo van Lobbes (1033-1053), was Berlinde een dochter van Odelard (of Adelardus), graaf in de Brabantgouw ten tijde van hertog Witger van Lotharingen. Haar moeder was volgens de hagiograaf de heilige Nona, een nicht van de heilige Amandus. Hun versterkte villa zou zich hebben bevonden waar in latere tijd het „Hof ter Winningen” of het „Kasteelke” stond. Hun zoon Eligard zou zijn gesneuveld in één van de vele burgeroorlogen uit die tijd.

Berlinde verzorgde haar melaatse vader, maar reinigde zijn drinkbeker vooraleer zij er zelf van dronk. Toen hij dit zag, was hij zo verontwaardigd dat hij haar onterfde en al zijn bezittingen overmaakte aan de abdij van Nijvel. Berlinde vond een onderkomen in een klooster te Moorsel. Na het overlijden van haar vader keerde ze terug naar Meerbeke, waar zij en enkele andere vrouwen verbleven in de Sint-Pieterskerk die door haar vader werd gesticht. Zij zouden volgens de kloosterregel van de H. Benedictus hebben geleefd en zich aan de armenzorg en ziekenverpleging hebben gewijd. Volgens de beschrijving at zij alleen maar brood en dronk zij dronk niets dan water, behalve op zon- en feestdagen. De plaats waar de put was waar zij volgens de overlevering water haalde, bevindt zich op het einde van een voetwegje aan het café Berlindisput.

Volgens de traditie overleed zij in 702 of 698.

Historisch onderzoek

Historiografisch onderzoek heeft aangetoond dat de heilige Berlinde waarschijnlijk niet in de zevende eeuw leefde zoals haar vita voorhoudt, maar wellicht in de periode na de verdrijving van de Noormannen (omstreeks 900). Haar vader Odelard was wellicht een krijgsheer van paltsgraaf Wigerik van Lotharingen (overleden 922/923) en zou tussen 919 en 924 overleden zijn. De heilige Berlinde stierf 17 jaar na de dood van haar vader, waarschijnlijk dus tussen 936 en 941. De relatie met historische personages uit het Merovingische tijdvak zou daarom onjuist zijn. In vroege kronieken wordt nog geen melding gemaakt van een verering van Nona en Celsa, maar rond het begin van de 15e eeuw was hun gezamenlijke verering reeds een gevestigde traditie.

Cultus

• Als iconografisch attribuut wordt de heilige voorgesteld, gekleed als een non, meestal met een kelk in de hand. De kelk, die verwijst naar de drinkbeker van haar vader, werd ook opgenomen in het heraldische wapen van Meerbeke. Soms wordt ze ook voorgesteld met een koe in haar buurt.
• De heilige Berlinde is de beschermheilige van de bomen en wordt aanroepen tegen veeziekten. Haar gedenkdag valt op 3 februari, samen met Nona en Celsa. De ’winterkermis’ te Meerbeke valt op de zondag die het dichtst bij 2 en 3 februari valt.

Tekstedities van de vita

• Wikisource: Vita sanctae Berlendis
• Patrologia Latina van Jacques Paul Migne: Vita Sanctae Berlendis

Literatuur

• Van der Essen, L., Etude critique et littéraire sur les vitae des saints Mérovingiens, in: Recueil de travaux publiées par les membres des conférences d’histoire et de philologie 17 (Leuven 1907) 296-311.
• Van Droogenbroeck, F. J., Paltsgraaf Wigerik van Lotharingen, inspiratiebron voor de legendarische graaf Witger in de Vita Gudilae, in: Eigen Schoon en De Brabander 93 (2010) 113-136.
• Van Droogenbroeck, F. J., Hugo van Lobbes (1033-1053), auteur van de Vita Amalbergae viduae, Vita S. Reinildis en Vita S. Berlendis, in: Eigen Schoon en De Brabander 94 (2011) 649-684.

• Vita S. Berlendis, Narrative Sources 625
• Miracula S. Berlendis, Narrative Sources 180
• Berlindis van Meerbeke (Heiligen-3s)

  Intertaalkoppelingen via Wikidata (via reasonator)

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Berlinda of Meerbeke op Wikimedia Commons.